جادوگر در صحرا: بازي قدرت ترامپ در خليج‌فارس-2
آرین خانقاهی رضايی
درحالي كه ترامپ با فهرستي از درخواست‌هاي مهم به منطقه سفر خواهد كرد، كشورهاي خليج‌فارس نيز تلاش خواهند كرد منفعلانه در برابر اين درخواست‌ها برخورد نكنند لذا آنها نيز ليستي از مطالبات استراتژيك دارند و احتمالا براي دريافت امتيازات متقابل، فشار زيادي خواهند آورد. اين مطالبات مي‌تواند شامل موارد زير باشد:
۱- بازنگري در سياست‌هاي مرتبط با سوريه: كشورهاي خليج‌فارس، به‌ويژه عربستان‌سعودي، در حال رهبري فرآيند بازگشت سوريه به معادلات منطقه‌اي تحت رياست‌جمهوري احمد الشرع هستند. رهبران عربي خليج‌فارس مي‌خواهند ترامپ سياست‌هاي خصمانه امريكا نسبت به سوريه را تغيير داده و تحريم‌هاي ذيل «قانون سزار» را كه مانع از بازسازي و سرمايه‌گذاري در سوريه است، لغو كند. با تعهد قطر و عربستان به تسويه بدهي‌هاي سوريه به بانك جهاني، اعراب خليج‌فارس آماده ايفاي نقشي محوري در آينده اقتصادي سوريه‌اند، به شرطي كه واشنگتن همكاري كند.
۲- بازدارندگي در برابر ايران و اسراييل: اعراب خليج‌فارس به شدت نگران احتمال تشديد يك‌جانبه حملات اسراييل عليه ايران هستند، به ويژه در لبنان، سوريه و يمن. آنها نگرانند كه درگير يك جنگ منطقه‌اي شوند كه اقتصادهايشان را بي‌ثبات كند. بنابراين، احتمالا از ترامپ خواهند خواست تا توانايي اسراييل را محدود كرده و در وهله اول راه‌حل‌هاي ديپلماتيك را در دستوركار قرار دهد و اگر نتيجه‌بخش نبود سراغ تقابل نظامي بروند. با اين حال، هماهنگي نظامي بين ايالات‌متحده و شركاي عرب منطقه‌اي قطعا ضروري خواهد بود، چراكه حوثي‌ها در يمن تهديدي مستمر براي امنيت تجارت دريايي در درياي سرخ ايجاد كرده‌اند كه بر كانال سوئز مصر نيز تاثير منفي مي‌گذارد. علاوه بر اين، باتوجه به سرمايه‌گذاري‌هاي بزرگ گردشگري عربستان در سواحل غربي خود، كاهش بحران درياي سرخ يك ضرورت حياتي است.
۳- معاملات در حوزه فناوري و دفاع: تجهيزات پيشرفته نظامي، از‌جمله جنگنده‌هاي نسل جديد، سامانه‌هاي دفاع هوايي و پهپادها، در صدر فهرست درخواست‌هاي كشورهاي عرب خليج‌فارس قرار دارند. عربستان‌سعودي همچنين ممكن است براي تاييد يك برنامه هسته‌اي غيرنظامي از سوي امريكا فشار بياورد و آن را به عنوان توازن در برابر ايران و تنوع‌بخشي انرژي توجيه كند. در آوريل گذشته، اعلام شده بود كه مذاكرات براي توافق هسته‌اي غيرنظامي بين امريكا و عربستان در حال پيشرفت است و ممكن است در همين سفر از نتايج اين توافقات رونمايي شود.
۴- دسترسي به فناوري هوش مصنوعي و نيمه‌رساناها: امارات متحده عربي نگراني بسياري نسبت به محدوديت‌هاي صادراتي اعمال شده از طرف ايالات‌متحده بر تراشه‌هاي نيمه‌رساناي پيشرفته دارد كه براي توسعه هوش مصنوعي ضروري‌اند. ممكن است در ازاي سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده امارات در شركت‌هاي فناوري امريكايي و فاصله گرفتن بيشتر از تامين‌كنندگان چيني، از ترامپ خواسته شود تا اين محدوديت‌ها را كاهش دهد. اين يك بده‌بستان استراتژيك است كه احتمالا هر دو طرف با دقت آن را ارزيابي خواهند كرد.
گزارش شده است كه دولت ايالات‌متحده در حال بررسي كاهش محدوديت‌هاي صادراتي براي امارات است تا بتواند تراشه‌هاي نيمه‌رسانا را براي ايجاد زيرساخت‌هاي هوش مصنوعي خريداري كند. با اين حال، با سفر قريب‌الوقوع ترامپ به ابوظبي، ممكن است همكاري استراتژيك‌تري بين امريكا و امارات در زمينه هوش مصنوعي شكل بگيرد.
۵- تضمين‌هاي امنيتي قطر: دوحه احتمالا براي حفظ حضور نظامي ايالات‌متحده و حفظ وضعيت «متحد اصلي غير ناتو» خود فشار خواهد آورد. قطر همچنين به دنبال حمايت سياسي در واشنگتن است، به‌ويژه در مواجهه با انتقادات كنگره از روابط آن با حماس. نقش قطر به عنوان يك ميانجيگر منطقه‌اي مهم، نيازمند انعطاف‌پذيري است و اميد دارد ترامپ اين انعطاف را بپذيرد. سفر ترامپ به خاورميانه در سال ۲۰۲۵ نمادي از يك تغيير بزرگ در سياست خارجي ايالات‌متحده است، تغييري در ائتلاف‌هاي منطقه‌اي و ديپلماسي بلندمدت به سمت معامله‌گري و دستاورهاي كوتاه‌مدت.
اتكاي ترامپ به متحدان خود در خليج‌فارس براي كسب دستاوردهاي اقتصادي، سياسي و استراتژيك، نه تنها اولويت‌هاي شخصي ترامپ را منعكس مي‌كند بلكه مبين تغيير نظم منطقه‌اي و ارتقاي جايگاه اعراب در اين نظم است؛ نظمي كه در آن وزن يافتن نقش اعراب به يك اصل عادي اما جديد تبديل شده است. براي كشورهاي عرب خليج‌فارس، اين سفر هم يك فرصت است و هم يك آزمون. اعراب نه‌تنها از توجه مجدد واشنگتن به خليج‌فارس خوشحال‌اند بلكه آنها به طور فزاينده‌اي در هم‌راستايي‌هاي خود با واشنگتن رفتار گزينشي دارند. يعني آنها ديگر وفاداري صرف و مطلق به واشنگتن ندارند بلكه در ازاي دريافت امتيازات و منافعي، به واشنگتن وفادار مي‌مانند. آنچه در اين سفر براي طرفين حاصل مي‌شود، شايد فقط بازتعريف ائتلاف ايالات‌متحده با اعراب خليج‌فارس نباشد و شامل مجموعه گسترده‌اي از شراكت‌ها و قرابت‌هايي باشد كه به نفع هر دو طرف خواهد بود يعني چيزي كه تا پيش از اين، يك روياي دست نيافتني بود اكنون يك دستاورد دردسترس و قابل تحقق است.
پژوهشگر مسائل امریکا