شام خصوصي در اتاق آبي كاخ سفيد
علي ودايع
نتانياهو به واشنگتن رفت تا از حمايت‌هاي شخص ترامپ قدرداني كند. اين سفر ظاهرا نشان‌دهنده يك پيوند عميق بين نخست‌وزير اسراييل و رييس‌جمهوري امريكا هست اما معادلات و متغيرهاي ديگري وجود دارد كه جز به جز روي رفتار آنها تاثيرگذار است. «بنيامين نتانياهو» نخست‌وزير صهيونيستي در شرايطي راهي كاخ سفيد شد كه خاورميانه كشنده‌ترين التهاب‌ها در فضاي جنگ 12 روزه با ايران تجربه كرده است. در آن طرف، «دونالد ترامپ» رييس‌جمهوري امريكا تلاش مي‌كند از وضعيت خاورميانه يك دستاورد بزرگ خلق كند اما كاخ سفيد مي‌داند كه واشنگتن با چالش‌هايي مواجه است.
پرونده غزه
ترامپ مشتاق رسيدن به يك آتش بس فراگير در جنگ غزه است. در نگاه رسانه‌هاي غربي بحث آتش بس به شكلي ويژه‌تر از پرونده ايران مورد توجه قرار گرفت. به نوشته گاردين، انتظار مي‌رفت ترامپ در بحبوحه اعتراضات به هزينه‌هاي انساني تهاجمي كه منجر به مرگ نزديك به ۶۰ هزار نفر شده است، نتانياهو را براي موافقت با آتش‌بس در جنگ ۲۱ ماهه عليه غزه تحت فشار قرار دهد. مذاكره‌كنندگان اسراييلي و حماس روز دوشنبه براي اولين‌بار پس از شش هفته در قطر براي مذاكرات غيرمستقيم ديدار كردند. در حالي كه هر دو طرف درباره چشم‌انداز آتش‌بس مثبت صحبت كرده‌اند، تعدادي از نكات مهم مذاكره همچنان باقي مانده است، از جمله تضمين‌هاي طرف اسراييلي مبني بر عدم ادامه جنگ و اصرار نتانياهو مبني بر اخراج هميشگي حماس از غزه. پيش از شام در اتاق آبي كاخ سفيد، نتانياهو نامه‌اي را كه به گفته خودش براي كميته جايزه صلح نوبل ارسال كرده بود، به ترامپ ارايه كرد . نخست وزير رژيم اشغالگر در نامه به كميته صلح از تلاش‌هاي ترامپ براي پايان دادن به درگيري‌ها در خاورميانه تقدير كرده است. ديدار ترامپ و نتانياهو مي‌تواند فوريت جديدي به پيشنهاد آتش‌بس ايالات متحده كه توسط اسراييل و حماس در حال بررسي است، بدهد، اما اينكه آيا منجر به توافقي مي‌شود كه به جنگ پايان دهد يا خير، مشخص نيست و پرسش كليدي اين است كه آيا ترامپ فشار كافي براي پايان دادن به جنگ غزه به نتانياهو وارد خواهد كرد يا نه؟
در حال حاضر، اسراييل و حماس به تدريج به سوي توافق جديدي براي آتش‌بس پيش مي‌روند كه مي‌تواند شامل توقف ۶۰ روزه درگيري، ورود گسترده كمك‌ها به غزه و آزادي دست‌كم بخشي از حدود ۵۰ اسير باقي‌مانده باشد كه گفته مي‌شود حدود ۲۰ نفر از آنها احتمالا زنده هستند.
پرونده ايران
گاردين مي‌گويد كه در ملاقات شام رييس‌جمهوري امريكا و نخست‌وزير اسراييل، ترامپ همچنين گفت كه «اميدوار» است كه ايالات‌متحده دوباره به ايران حمله نكند. ترامپ مدعي شد كه «آنها مي‌خواهند راهي پيدا كنند. آنها الان با دو هفته پيش خيلي فرق كرده‌اند.» او از اعلام تاريخ مذاكرات آتي با ايران خودداري كرد، اما به خبرنگاران گفت كه جزييات بيشتر را اعلام خواهند كرد.ترامپ منطبق بر همان الگوريتم رفتاري گذشته همچنان تلاش مي‌كند ايران را تحت فشار قرار دهد اما در نهان نمي‌خواهد وارد رويارويي مستقيم تن به تن با ايران شود. به صراحت مشخص است كه مساله ايران بخش مهمي از گفت‌وگوها را تشكيل داده است. ترامپ بار ديگر مدعي شد كه برنامه هسته‌اي ايران كاملا نابود شده و ايران به دنبال صلح با امريكا است. در مقابل، نتانياهو نيز ادعا كرد كه ايران به دنبال ساخت 20 هزار موشك براي استفاده عليه اسراييل است و با كمك امريكا دستاوردهاي بسياري در اين زمينه داشته‌اند. برخي تحليلگران اين سفر را به منزله صدور مجوز امريكا براي عمليات گسترده‌تر اسراييل عليه ايران مي‌دانند اما اين فرض با چالش‌هاي جدي در عمل مواجه است. گزينه مطلوب واشنگتن جنگ اشباح در منطقه خاكستري و در فضاي نه جنگ، نه صلح است. واشنگتن فعلا تلاش مي‌كند تهران را گرفتار فشار حداكثري نگه دارد.
فشار داخلي از واشنگتن تا تل‌آويو
مصرف داخلي براي مقابله با فشار منتقدين داخلي يك مولفه مهم در ديدار رييس‌جمهوري امريكا و نخست‌وزير اسراييل محسوب مي‌شود. نتانياهو كه در داخل سرزمين اشغالي با فشارها و انتقادات فزاينده‌اي مواجه است، به دنبال تقويت جايگاه خود و كسب حمايت بين‌المللي براي سياست‌هايش در قبال غزه و ايران است.او مي‌داند كه اپوزيسيون اسراييل و جمعيت عمدتا ليبرال سرزمين اشغالي تنها منتظر فرصت براي تسويه حساب با او هستند. مصيبت نتانياهو اينجاست كه نه هم حزبي‌هاي او در حزب ليكود و نه احزاب دست راستي چشم ديدن او را ندارند.حيات سياسي نخست وزير اسراييل به نظر رييس‌جمهوري امريكا گره خورده است. براي ترامپ نيز اين ديدار فرصتي براي نشان دادن قدرت ديپلماتيك و توانايي خود در حل بحران‌هاي بين‌المللي است. انتخاب احتمالي «زهران ممداني» كانديداي جنجالي دموكرات‌ها به عنوان شهردار نيويورك در اردوگاه جمهوري‌خواهان يك اتفاق خطرناك است كه دامنه آن به انتخابات ميان‌دوره‌اي هم كشيده خواهد شد. لايحه مالياتي «زيبا و باشكوه» و حملات لفظي «ايلان ماسك» يك وضعيت ناخوشايند براي كاخ سفيد است. ترامپ با ناكامي در پايان دادن به پرونده‌هاي بين‌المللي ديگر، به دنبال رسيدن به آتش‌بس در غزه است تا بتواند آن را به عنوان يك دستاورد براي خود مطرح كند. مي توانيم بگوييم نياز به كسب دستاورد نقطه اشتراك ويژه رييس‌جمهوري امريكا و نخست‌وزير اسراييل است اما همين مولفه در لحظه ممكن است به عامل افتراق آنها تبديل شود.
چالش پيچيده
خبرگزاري آسوشتيدپرس در تحليل شام در اتاق آبي كاخ سفيد مي‌نويسد كه روابط ميان ترامپ و نتانياهو اكنون به طرز بي‌سابقه‌اي هماهنگ به‌نظر مي‌رسد، به ويژه پس از تصميم ترامپ براي ورود مستقيم به جنگ اسراييل با ايران از طريق حملات به تاسيسات هسته‌اي ايران، اما هميشه چنين نبوده است. تنها در سفر قبلي نتانياهو به واشنگتن در ماه آوريل، ترامپ در نشست خبري اعلام كرد كه امريكا وارد مذاكرات با ايران بر سر پرونده هسته‌اي مي‌شود؛ تصميمي كه نتانياهو را غافلگير كرد و عملا طرح‌هاي نظامي اسراييل را متوقف ساخت. نتانياهو مي‌داند كه در لحظه ممكن است توسط ترامپ با ادبياتي سخيف و تحقيرآميز مخاطب قرار بگيرد؛ بنابراين تلاش مي‌كند ضمن توجه به غريزه خودشيفته ترامپ، خود را مطيع نشان دهد. ادبيات نخست‌وزير اسراييل در تمكين به ديكته ترامپ درباره آتش‌بس به خودي خود يك وضعيت سردرگم‌كننده براي نتانياهو است. همزمان، ترامپ در ازاي تلاش‌هايش، انتظار امتيازاتي از نتانياهو دارد. درخواست رييس‌جمهوري امريكا براي لغو پرونده فساد نخست‌وزير اسراييل، اقدامي كه مداخله مستقيم در امور داخلي اسراييل محسوب مي‌شود؛ همين رويكرد منجر به نوعي نارضايتي مضمن در قلب سرزمين اشغالي شده است. در ميان همه ذوق مرگي‌هاي نتانياهو از حمايت‌هاي ترامپ يك چالش پيچيده وجود دارد. الگوريتم ذهني «مرد ديوانه» مبتني بر سود و زيان است كه امكان تغيير در لحظه وجود دارد. نتانياهو مي‌داند كه اگر لحظه‌اي كاخ سفيد احساس كند كه نخست‌وزير اسراييل خارج از خواسته‌هاي واشنگتن حركت مي‌كند؛ تل‌آويو مجازات خواهد شد. فراموش نكنيم كه ترامپ به دنبال يك راه‌حل سريع و ديپلماتيك براي نمايش قدرت خود است، درحالي كه نتانياهو ممكن است به دنبال تكميل اهداف نظامي يا حتي استفاده از وضعيت جنگي براي حفظ بقاي سياسي خود باشد كه اين دو رويكرد لزوما همسو نيستند. حالا در اين معادله امكان معامله بين تهران و واشنگتن به يك مخمصمه تبديل خواهد شد. نتانياهو مي‌داند كه مشاركت امريكا در حمله محدود به ايران يك اقدام تاكتيكي است كه تحت تاثير تهران و مولفه‌هاي خاورميانه امكان تغيير دارد. هرچند هر دو در مقابله با ايران هم‌نظرند، اما در مورد نحوه و ميزان اين مقابله و همچنين امكان يا ماهيت يك توافق با ايران، اختلافات عميقي مي‌تواند وجود داشته باشد. نتانياهو ممكن است نگران باشد كه ترامپ براي كسب يك دستاورد ديپلماتيك، به ايران امتيازاتي بدهد كه اسراييل آن را خطرناك مي‌داند. سناريوي توافق تهران و واشنگتن يك معادله محال است اما در نگاه اسراييلي‌ها هر سناريويي امكان وقوع دارد، بنابراين همه تمركز نتانياهو به جنگ مستقيم ايران و امريكاست.
كارشناس مسائل بين‌الملل