آنها به چشم و گوش ما شليك مي‌كنند
اسراييل آخرين گروه خبرنگاران مستقل غزه را به شهادت رساند
فاطمه كريم‌خان
«اين وصيتنامه و پيام آخر من است.
اگر اين كلمات به دست شما رسيد، بدانيد كه اسراييل موفق شده مرا بكشد و صدايم را خاموش كند.
ابتدا، سلام و رحمت و بركات خدا بر شما باد.
خداوند مي‌داند كه من تمام توان و كوشش خود را به كار گرفتم تا ياور و صداي فرزندان ملتم باشم، از روزي كه چشم به زندگي در كوچه‌ها و گذرگاه‌هاي اردوگاه آوارگان جباليا گشودم، آرزويم اين بود كه خداوند عمرم را طولاني گرداند تا همراه خانواده و عزيزانم به شهر اصلي‌مان، عسقلانِ اشغالي «المجدل» بازگردم، اما مشيت خداوند پيش‌تر بود و حكم او نافذ.
رنج را با تمام جزيياتش زيسته‌ام و بارها درد و فقدان را چشيده‌ام و با وجود اين، هرگز از انتقال حقيقت همان‌گونه كه هست، بدون تحريف يا دروغ، كوتاهي نكردم؛ باشد كه خداوند شاهد باشد بر كساني كه سكوت كردند و بر كساني كه به كشتار ما رضايت دادند و بر كساني كه نفس‌هاي ما را محاصره كردند و پيكرهاي تكه‌تكه كودكان و زنان‌مان هيچ احساسي را در دل‌شان برنيانگيخت و جلوي كشتاري كه ملت ما بيش از يك‌سال و نيم است با آن روبه‌رو است، نگرفتند.
شما را به فلسطين، گوهر تاج مسلمانان و تپش قلب هر آزاده‌اي در اين جهان، وصيت مي‌كنم.
شما را به مردمش و كودكان كوچك و مظلومش كه عمر به آنان مهلت نداد تا رويا ببافند و در امنيت و آرامش زندگي كنند، وصيت مي‌كنم.
كودكاني كه پيكرهاي پاك‌شان زير هزاران تُن بمب و موشك اسراييلي خرد و اعضاي بدن‌شان بر ديوارها پراكنده شد.
شما را وصيت مي‌كنم كه نه قيد و بندها شما را خاموش و نه مرزها زمين‌گيرتان كند و پل‌هايي باشيد براي آزادي سرزمين و مردم تا خورشيد كرامت و آزادي بر سرزمين غصب شده‌مان بتابد.
شما را به نيكي با خانواده‌ام، وصيت مي‌كنم.
شما را به نور چشمم، دختر عزيزم «شام» كه روزگار به من مهلت نداد او را همان‌طور كه در روياهايم مي‌ديدم، بزرگ شدنش را ببينم، وصيت مي‌كنم.
و شما را به پسر عزيزم «صلاح» وصيت مي‌كنم كه آرزو داشتم ياورش و همراه مسيرش باشم تا برومند شود و بارم را از دوشم بردارد و پيام را ادامه بدهد.
شما را به مادرم كه با بركت دعايش به جايگاهي كه اكنون هستم، رسيدم و دعايش دژ من و نور راهم بود، وصيت مي‌كنم.
از خدا مي‌خواهم قلبش را آرام گرداند و او را به بهترين پاداش، پاداش بدهد.
و همچنين شما را به همسر عزيزم، ام‌صلاح «بيان» كه جنگ ما را روزها و ماه‌ها از هم جدا كرد، ولي او بر عهد ماند، چون تنه زيتوني كه خم نمي‌شود، صبور و باايمان و در غيابم امانت را با تمام توان حمل كرد، وصيت مي‌كنم.
شما را وصيت مي‌كنم كه گرد آنان جمع شويد و پس از خداوند، ياورشان باشيد.
اگر بميرم، بر اصولم ثابت‌قدم جان داده‌ام و خدا را شاهد مي‌گيرم كه به قضاي او راضي‌ام، به ديدارش ايمان دارم و يقين دارم كه آنچه نزد خداست، بهتر و پايدارتر است.
خدايا، مرا در شمار شهيدان بپذير، گناهان گذشته و آينده‌ام را بيامرز و خونم را نوري گردان كه راه آزادي را براي مردم و خانواده‌ام روشن كند.
اگر كوتاهي كردم، مرا ببخشيد و برايم رحمت طلب كنيد كه من بر عهد ماندم و تغيير و دگرگوني نكردم.
غزه را فراموش نكنيد...
و مرا از دعاهاي نيكتان براي آمرزش و قبول، محروم نسازيد.
انس جمال الشريف
06/04/2025»
انس جمال الشريف حالا مرده است. خبرنگار 28 ساله الجزيره در اولين ساعت‌هاي روز دوشنبه با حمله هدفمند به مقر رسانه‌اي كه در آن كار مي‌كرد، يك چادر موقت در همسايگي بيمارستان الشفا غزه به همراه چهار روزنامه‌نگار ديگر به دست اسراييل كشته شده‌اند. در ماه‌هاي گذشته او يكي از منابع اصلي انتشار اخبار و گزارش‌هاي زندگي روزمره مردم غزه بود. دنبال‌كننده‌هاي او در شبكه‌هاي اجتماعي روز به روز بيشتر مي‌شد و با جلب بيشتر مخاطبان بين‌المللي به هدفي براي ارتش اسراييل تبديل شده بود.
سخنگوي ارتش اسراييل، اويخاي ادريعي در مرداد ماه امسال او را «سخنگوي تروريسم فكري» خوانده و متهم كرده بود كه او بخشي از «كمپين ساختگي حماس در مورد گرسنگي» است. آنچه اسراييل آن را كمپين ساختگي گرسنگي مي‌نامد، ممنوعيت ورود مواد غذايي و دارو به غزه است كه باعث شده است مراكز كم تعداد توزيع غذا توسط ارتش اسراييل در غزه به قتلگاه مردم تبديل شود. تا به حال نزديك به ۲۰۰ نفر در غزه صرفا به دليل گرسنگي جان خود را از دست داده‌اند و بيشتر از ۱۲ هزار كودك زير پنج سال در وضعيت سوءتغذيه به سر مي‌برند. ارتش اسراييل به كساني كه براي دريافت غذا با مراكز توزيع غذا مراجعه مي‌كنند به صورت هدفمند شليك مي‌كند و آن را «كمپين ساختگي حماس در مورد گرسنگي» مي‌نامد.
از مرداد سال گذشته، ارتش اسراييل مدعي شده بود كه الشريف عضوي از گروهي از خبرنگاران الجزيره است كه براي حماس و جهاد اسلامي فعاليت مي‌كند و به اسنادي ارجاع داد كه ادعا مي‌كرد سال ۲۰۱۳ به عنوان سرباز در تيپ شمال خدمت كرده است. در ماه ارديبهشت سال گذشته، دولت اسراييل عمليات شبكه خبري قطري الجزيره را در كشور تعطيل كرد و آن را سخنگوي حماس خواند. الجزيره بارها اين اتهامات را رد كرده است.
فقط دو هفته پيش، كميته حمايت از خبرنگاران (CPJ) خواستار حمايت از الشريف شد و گفت او تحت حمله تبليغاتي نظامي اسراييل قرار دارد كه خود او آن را «مقدماتي براي ترور او» مي‌داند. الشريف يكي از بسيار از فعالان رسانه‌اي بود كه هدف نيروهاي اسراييلي قرار گرفتند و بي‌آنكه گروه‌هاي دفاع از آزادي مطبوعات مدرك معتبري براي حمايت از اين ادعاها ارائه كنند، به عنوان «تروريست» بدنام شدند.
الشريف دو بچه داشت. يك دختر و يك پسر، شام و صلاح، او در مورد تلاش‌هاي اسراييل براي بدنام كردنش به كميته محافظت از روزنامه‌نگاران گفته بود كه اين كمپين نه تنها تهديدي عليه آزادي مطبوعات است، بلكه «تهديدي واقعي براي زندگي» نيز هست. «همه اينها به اين دليل رخ مي‌دهد كه پوشش من از جنايات اشغال اسراييل در نوار غزه به آنها آسيب مي‌زند و تصويرشان را در جهان خدشه‌دار مي‌كند. اين مساله دشوار و دردناك است، اما مرا مايوس نمي‌كند، بلكه انگيزه‌اي است براي ادامه دادن به انجام وظيفه‌ام و انتقال رنج مردم‌مان، حتي اگر جانم را به خطر بيندازد.»
و بالاخره دوشنبه اسراييل الشريف را كشت. اسراييل او را همراه با همكارانش در الجزيره؛ محمد قريقه، خبرنگار و ابراهيم ظاهر، محمد نفال و مومن عليوا فيلمبرداران اين شبكه را هدف قرار داد. هيچ كس از اين حمله جان سالم به در نبرد. اما مساله تنها اين نيست كه تمام پنج خبرنگار الجزيره در اين حمله كشته شدند، مساله اين است كه تيم الشريف آخرين تيم خبرنگاران الجزيره باقي مانده در غزه اشغالي بود. الجزيره تنها رسانه‌اي است كه در غزه خبرنگاراني داشته است كه بدون حمايت ارتش اسراييل در منطقه جابه‌جا مي‌شدند. ترور الشريف و خبرنگاران تيم الجزيره حالا غزه را به جايي حتي تاريك‌تر از اينكه هست، تبديل مي‌كند.
روز سه‌شنبه، صدها نفر براي تشييع جنازه او در خيابان‌هاي غزه گرد هم آمدند و سازمان ملل مرگ او را محكوم كرد. يك رويه تكراري براي مردم در غزه كه به قول آن شاعر در آن شهيدي، شهيد ديگر را تشييع مي‌كند و شهيدي بر پيكر شهيدي نماز مي‌گزارد.
«اسراييل موفق شد مرا بكشد و صدايم را خاموش كند»
انس الشريف در اردوگاه جباليا در شمال غزه به دنيا آمد، بزرگ‌ترين اردوگاه پناهندگان و يكي از پرجمعيت‌ترين مناطق نوار غزه. در جريان جنگ غزه در سال ۲۰۰۸، زماني كه اسراييل يك كمپين بمباران گسترده را در اين منطقه آغاز كرد، انس الشريف 11 ساله در مصاحبه‌اي در مورد زندگي زير بمباران به خبرنگار الجزيره گفت كه آرزو دارد گزارشگر شود.
16 سال بعد فقط چند ماه پس از حملات هفت اكتبر كه منجر به حالا نزديك به دو سال بمباران مدام و اشغال نظامي و قحطي و نسل‌كشي اسراييل در غزه شده، انس توانست شغلي به عنوان روزنامه‌نگار در الجزيره به دست بيارود. او در بهمن ۱۴۰۳ در مورد خودش و كارش نوشت: «ما بزرگ شديم، اما چهره اشغال تغيير نكرد و تجاوز آن متوقف نشد.»
كميته حفاظت از خبرنگاران (CPJ) مي‌گويد كه او در نوامبر ۲۰۲۳، زماني كه به عنوان همكار داوطلب براي يك شبكه خبري ديگر كار مي‌كرد، هم از طرف اسراييل تهديد شده بود. او را از طريق تماس و پيام‌هاي تلفني تهديد كرده بودند كه از غزه خارج شود. الشريف از اطاعت سر باز زده بود. از ترك شمال غزه يا قطع پوشش خبري خود امتناع كرده بود.
يك ماه بعد، يك حمله هوايي اسراييلي به خانه خانواده‌اش در جباليا انجام شد و پدر ۹۰ ساله‌اش را به قتل رساند.
گزارش‌هاي انس الشريف و همكارانش تنها در مورد ديگران نبود. آنها علاوه بر اين گاهي مجبور مي‌شدند اخباري در مورد خودشان را هم جلوي دوربين اعلام كنند. مثلا خبر قتل بستگان‌شان، حمله به خانه‌هايشان و كشته شدن عزيزان‌شان. با اين حال هنوز فرصت‌هاي اندكي براي زندگي وجود داشت. الشريف در يك گزارش در دي ماه سال ۱۴۰۳ وقتي خبر اعلام توافق آتش‌بس موقت را جلوي دوربين مي‌گفت همانجا كلاه خبرنگاري و جليقه ضدگلوله‌اش را در پخش زنده از تن در آورد تا اين لحظه را جشن بگيرد و به كساني كه تماشا مي‌كردند، گفت: «بالاخره مي‌توانم اين كلاه كه اين همه وقت نفسم را بريده بود را بردارم، بالاخره مي‌توانم اين جليقه ضدگلوله را كه از فرط پوشيدن به بخشي از تنم تبديل شده است در بياورم.» آخرين گزارش او ولي همان وصيتنامه‌اش بود. متني كه از مدت‌ها پيش نوشته شده بود و در اختيار دوستي قرار گرفته بود تا وقتي خبر قتلش اعلام مي‌شود، منتشر شود. همان گزارشي كه در آن مي‌گويد: «غزه را فراموش نكنيد.»
«اگر اين را مي‌خوانيد يعني من كشته شده‌ام»
اسراييل تا به حال ۱۸۶ روزنامه‌نگار را در غزه كشته است. در فروردين، همكار الشريف در الجزيره، حسام شبات، توسط يك حمله پهپادي اسراييل در خودرويي كه سوار آن بود، كشته شد. مثل الشريف، اين حسام شبات 23 ساله هم يادداشتي نوشته بود تا در صورت مرگش منتشر شود، وصيتنامه او هم با همين كلمات آغاز مي‌شود: «اگر اين را مي‌خوانيد، يعني من كشته شده‌ام.»
شبات در اين يادداشت از بي‌خوابي‌هايش، گرسنگي و سختي‌هايش كه براي مستندسازي جنگ تحمل كرده است، مي‌گويد: «بالاخره مي‌توانم استراحت كنم، 18 ماه است كه نتوانسته‌ام يك نفس راحت بكشم.»
هر دوي اين مردان اكنون در فهرست طولاني خبرنگاراني هستند كه نيروهاي اسراييلي پس از ادعاهاي ارتباط آنها با سازمان‌هاي تروريستي، به قتل رسانده‌اند. اسراييل براي بدنام كردن روزنامه‌نگاران از عكس‌ها و پست‌هاي بي‌ربط و جعلي و پيام‌هاي ساختگي و دروغي استفاده مي‌كند. لشكري از حساب‌هاي كاربري در شبكه‌هاي اجتماعي اين اطلاعات غلط را به صورت انبوه پيش و پس از قتل و ترور روزنامه‌نگاران منتشر مي‌كنند تا فضاي اطلاع‌رساني را آلوده كنند.
در مورد شبات و الشريف اين كمپين از مهر ۱۴۰۳ آغاز شد، آنها در ميان 6 خبرنگار فلسطيني الجزيره بودند كه اسراييل آنها را با گروه‌هاي حماس يا جهاد اسلامي مرتبط دانست، اسراييل مي‌گفت اسنادي در غزه كشف كرده است كه نشان مي‌دهد اين خبرنگاران به آن گروه‌هاي تروريستي مرتبط هستند. هيچ گزارش معتبر و مستقلي وجود ندارد كه ادعاي ارتش اسراييل را تاييد كند. اسراييل قبلا در مورد اينكه زير بيمارستان‌هاي غزه هم تونل‌هاي حماس قرار دارد، اسنادي منتشر كرده بود كه بعدا در راستي‌آزمايي رسانه‌هاي مستقل رد شد. تكذيب آن ادعاها باعث بمباران نشدن بيمارستان‌ها و كشته نشدن روزنامه‌نگاراني كه توسط اسراييل متهم شده‌اند، نشد.
الجزيره كه خبرنگاران متهم شده براي آن كار مي‌كردند، اين اتهامات را «تلاش فاحش براي ساكت كردن معدود خبرنگاران باقي‌مانده در اين منطقه» خوانده است. حتي اين تلاش هم منجر به حفاظت از خبرنگاران اين شبكه در غزه نشد.
شبات پيش از اينكه توسط اسراييل به قتل برسد در مورد آن اتهامات گفته بود: «اينها پرونده‌سازي‌هاي ساختگي است كه با هدف به دام انداختن ما منتشر مي‌شد. تلاشي آشكار و خصمانه براي تبديل ما، آخرين شاهدان در شمال [غزه] به اهدافي قابل كشتن.»
شبات دقيقا پنج ماه بعد، توسط نيروهاي اسراييلي ترور شد، آن هم در حالي كه سوار خودرويي بود كه بر بدنه آن برچسب‌هاي «تلويزيون» و «الجزيره» نقش بسته بود.
در ميان روزنامه‌نگاران مثل مشهوري وجود دارد كه مي‌گويد هيچ خبرنگاري نمي‌خواهد خودش تبديل به يك داستان خبري شود. اما كمبود غذا در غزه به اين معني است كه خبرنگاران و داستان خبري، به‌طور ذاتي به يكديگر پيوند خورده‌اند.
شبات و الشريف تنها نيستند. بسياري ديگر از ۱۸۶ خبرنگار كشته شده در غزه هم كساني هستند كه اول متهم به تروريسم شدند و بعد توسط نيروهاي اسراييلي هدف قرار گرفتند. «ياسر مرتجی» كسي كه سابقه او توسط USAID نهاد اعطاي كمك‌هاي بشر دوستانه به مناطق دچار بحران بررسي شده بود و «اسماعيل الغول» كه طبق سندي كه توسط ارتش اسراييل تهيه شده، بايد در ۱۰ سالگي در حماس رتبه نظامي دريافت كرده باشد از جمله روزنامه‌نگاران ديگري هستند كه با همين اتهام همكاري با تروريسم به قتل رسيدند.
«جودي گينسبرگ» از كميته حفاظت از خبرنگاران (CPJ) به شبكه ABC گفته است كه اين اتهاماتي كه عليه روزنامه‌نگاران در غزه مطرح مي‌شود بخشي از الگوي تكرارشونده‌اي است كه نه تنها در جنگ فعلي، بلكه هر زمان كه نيروهاي اسراييلي خبرنگاران فلسطيني را كشته‌اند، ديده شده است. او مي‌گويد: «كارشان همين است. ارتش اسراييل بدون ارائه شواهد معتبر ادعا مي‌كند كه آنها عوامل تروريسم هستند و ما اين را در مورد انس الشريف و تعدادي از خبرنگاران‌مان كه در اين جنگ كشته شده‌اند، ديده‌ايم. اين يك رويه معمول جنگي نيست. اين كار اسراييل است. اسراييل پيش از اينكه دست به كار شود، خبرنگاران را تروريست مي‌نامد. انس و ديگر خبرنگاران به اين نكته اشاره كرده بودند و ما [در كميته حفاظت از خبرنگاران] هم به اين نكته اذعان مي‌كنيم، به نظر مي‌رسد اينكه آنها خبرنگاران را متهم به همكاري با تروريسم مي‌كنند مقدمه‌اي براي كشتن آنها بوده و تلاشي براي توجيه قتل‌شان.»
آنها چشم و گوش جهان هستند؛ اسراييل چشم و گوش جهان را كور و كر مي‌كند
از ۱۴ مهر (همزمان با هفت اكتبر) اسراييل اجازه نداده رسانه‌هاي بين‌المللي به‌طور مستقل وارد غزه شوند. با بسته شدن دسترسي خبرنگاران خارجي به اين منطقه، جهان مجبور شده براي گزارش جنگ به خبرنگاران محلي فلسطيني تكيه كند. اما تعداد آنها هم در حال كاهش است.
كميته حفاظت از خبرنگاران مي‌گويد: جنگ در غزه مرگبارترين درگيري براي خبرنگاران بوده است كه تاكنون مستند شده. گينسبرگ مي‌گويد: دست‌كم ۱۷ نفر از خبرنگاراني كه تاكنون در غزه كشته شده‌اند به خاطر فعاليت‌شان به‌طور عمدي هدف قرار گرفتند و واضح است كه هيچ حفاظتي براي آنهايي كه باقي مانده‌اند، وجود ندارد.
او به شبكه ABC گفته است: «ما بسيار نگرانيم كه در ادامه عمليات در غزه شاهد مرگ‌هاي بيشتر و بيشتر باشيم. هدايت حملات عليه خبرنگاران به عنوان نقض حقوق بين‌الملل بشردوستانه تلقي مي‌شود و يك جنايت جنگي به حساب مي‌آيد. خبرنگاران در برابر ساير مشكلاتي كه كل جمعيت غزه با آن مواجهند، مصون نيستند. آنها در معرض گرسنگي، جابه‌جايي مداوم، خرابي تجهيزات و قطع ارتباطات قرار دارند، آن هم در حالي كه مي‌كوشند درباره جنگي كه به‌طور عميق آنها را تحت تاثير قرار داده است، گزارش دهند.»
نصير ابوبكر از سنديكاي خبرنگاران فلسطيني، كشتار روز دوشنبه را در ادامه «نسل‌كشي» توصيف كرده است. او مي‌گويد: «اين يك روز سياه براي خبرنگاران فلسطيني است. اين قتل‌ها و هدف‌گيري سيستماتيك خبرنگاران ما در غزه توسط دولت اسراييل است. اما اين موضوع مانع ما براي انجام وظيفه‌مان نخواهد شد. ما خبرنگاران حرفه‌اي هستيم و ... مصمم‌ايم كارمان را در زير آتش، با شكم‌هاي خالي و تحت فشار گرسنگي، بدون هيچ تجهيزاتي براي نشان دادن آنچه در ميدان در حال رخ دادن است، ادامه بدهيم.»
ماه گذشته، خبرگزاري «خبرگزاري فرانسه» (AFP) از اسراييل خواست اجازه بدهد همكاران مستقل آن و خانواده‌هايشان فورا از غزه خارج شوند، چراكه آنها به دليل تهديد گرسنگي عاجز از ادامه كار شده‌اند. خبرگزاري فرانسه در بيانيه‌اي كه به همراه خبرگزاري‌هاي «اطلس»، «بي‌بي‌سي» و «رويترز» منتشر كرده، نگراني شديدي درباره خبرنگاران باقي مانده در اين منطقه ابراز كرده بود و نوشته بود: «ما بسيار نگران خبرنگاران خود در غزه هستيم، كساني كه هر روز كمتر از روز قبل قادر به تامين غذا براي خود و خانواده‌هايشان هستند. براي ماه‌ها، اين خبرنگاران مستقل چشم‌ها و گوش‌هاي جهان در ميدان غزه بوده‌اند. اكنون آنها با همان شرايط وخيمي مواجهند كه مردم غزه تحت آن زندگي مي‌كنند.»