آينده روابط هند و امريكا
پرهام پوررمضان
روابط ميان ايالات متحده امريكا و جمهوري هند در طول دهه‌هاي گذشته همواره از اهميت ويژه‌اي برخوردار بوده است. اين دو كشور، به عنوان بزرگ‌ترين دموكراسي‌هاي جهان، داراي زمينه‌هاي گسترده‌اي براي همكاري در حوزه‌هاي اقتصادي، امنيتي و فناوري هستند، اما در عين حال،چالش‌ها و اختلافات سياسي و راهبردي نيز بخشي از اين رابطه را تشكيل مي‌دهند. در سال‌هاي اخير، تحولات منطقه‌اي و جهاني ازجمله تغييرات در سياست انرژي، رقابت‌هاي ژئوپليتيكي و تحولات تجاري، باعث شده تا رابطه ميان هند و امريكا وارد دوره‌اي پيچيده و چندبعدي شود. با توجه به اهميت اين رابطه در معماري نوين نظم جهاني و نقش آن در امنيت و اقتصاد منطقه‌اي، تحليل سناريوهاي احتمالي آينده، اعم از تقويت شراكت، تداوم تنش‌ها، تأكيد بر خودمختاري هند يا ورود به دوره‌اي از بحران ضروري به نظر مي‌رسد. اين كوتاه نوشتار تلاش دارد با بررسي تحولات اخير و ارزيابي روندهاي جاري، تصويري روشن و تحليلي از مسير آينده روابط هند و امريكا ارائه بدهد و چالش‌ها و فرصت‌هاي اين همكاري استراتژيك را مورد كنكاش قرار بدهد. با گذشت چند ماه از رياست‌جمهوري دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۵، روابط ايالات متحده و هند وارد مرحله‌اي پيچيده و چندوجهي شده است. اين تحولات ناشي از تركيبي از سياست‌هاي اقتصادي، ديپلماسي انرژي و استراتژي‌هاي ژئوپليتيكي است كه هر يك تأثيرات عميقي بر تعاملات دوجانبه دارند. در حوزه اقتصادي، ترامپ با اعمال تعرفه‌هاي ۵۰ درصدي بر واردات كالاهاي هندي، به‌ويژه در واكنش به خريد نفت ارزان‌قيمت از روسيه توسط هند، فشار قابل‌توجهي به اقتصاد اين كشور وارد كرده است. اين اقدام، كه با هدف كاهش وابستگي به منابع انرژي روسي صورت گرفته، منجر به واكنش‌هاي منفي از سوي دهلي‌نو شده است. با اين حال، در سپتامبر ۲۰۲۵، نخست‌وزير هند، نرندرا مودي از تمايل به گفت‌وگو با ترامپ در خصوص مذاكرات تجاري خبر داده و بر پتانسيل نامحدود شراكت دو كشور تأكيد كرده است. در عرصه انرژي، هند همچنان به خريد نفت از روسيه ادامه مي‌دهد كه اين موضوع به عنوان يكي از نقاط اختلاف با ايالات متحده مطرح است. ترامپ در تلاش است تا با اعمال فشارهاي اقتصادي، هند را به كاهش اين وابستگي ترغيب كند. با اين وجود، هند بر لزوم تنوع منابع انرژي و حفظ ثبات اقتصادي تأكيد دارد و از پذيرش فشارهاي يك‌جانبه خودداري مي‌كند در زمينه ديپلماسي، روابط هند و امريكا تحت تأثير مسائل منطقه‌اي و جهاني قرار دارد. در ماه مه ۲۰۲۵، با ميانجيگري ايالات متحده، توافق آتش‌بس ميان هند و پاكستان حاصل شد كه نشان‌دهنده نقش فعال واشنگتن در مسائل جنوب آسياست. با اين حال، ترامپ در اظهاراتي مدعي شد كه نقش ميانجيگري داشته كه اين موضوع با واكنش منفي دهلي‌نو مواجه شد و بر پيچيدگي‌هاي ديپلماتيك افزود. به نظر مي‌رسد كه با توجه به تحولات چند ماهه نخست رياست‌جمهوري ترامپ در سال ۲۰۲۵، روابط ايالات متحده و هند وارد مرحله‌اي حساس و پيچيده شده است. سياست‌هاي اقتصادي ترامپ، به‌ويژه اعمال تعرفه‌هاي سنگين بر واردات از هند، نشان‌دهنده تمايل واشنگتن براي اعمال فشار اقتصادي و هدايت هند به سمت هم‌راستايي بيشتر با منافع امريكا است. اين اقدامات، هرچند ممكن است در كوتاه‌مدت اثرگذار باشند، اما به طور همزمان نگراني‌هاي اقتصادي و سياسي در دهلي‌نو را افزايش داده و انعطاف‌پذيري ديپلماتيك هند را برجسته كرده است. از سوي ديگر هند با تأكيد بر خودمختاري استراتژيك و تنوع منابع انرژي نشان داده است كه نمي‌تواند تنها تابع فشارهاي خارجي باشد. ادامه خريد نفت از روسيه و واكنش‌هاي محتاطانه به اظهارات ميانجي‌گرايانه ترامپ در مسائل منطقه‌اي، بيانگر تلاش هند براي حفظ توازن در روابط بين‌المللي و تمركز بر منافع ملي خود است. اين واقعيت نشان مي‌دهد كه هرگونه همكاري يا نزديكي ميان دو كشور نيازمند تعامل پيچيده‌اي است كه هم منافع مشترك و هم اختلافات اساسي را در نظر بگيرد. در نهايت گفتني است كه آينده روابط امريكا و هند تحت تأثير چند عامل كليدي شكل خواهد گرفت: فشارهاي اقتصادي، چالش‌هاي ژئوپليتيكي و تمايل هر كشور به حفظ حاكميت و منافع ملي خود. اين ديناميك چندجانبه، فرصت‌ها و چالش‌هاي فراواني را پيش روي هر دو كشور قرار مي‌دهد و نشان مي‌دهد كه مسير پيش‌رو نه صرفا همكاري و نزديكي، بلكه تركيبي از تعامل استراتژيك، مديريت تنش‌ها و بازنگري‌هاي راهبردي خواهد بود. روابط دوجانبه، در عين پيچيدگي، همچنان ظرفيت بالايي براي همكاري‌هاي استراتژيك و اقتصادي دارد، اما موفقيت آن نيازمند انعطاف، ديپلماسي هوشمند و درك دقيق از منافع متقابل است.
حال باتوجه به موارد مذكور سناريوهاي زير متصور است:
سناريوی ۱: تقويت روابط و ارتقای سطح روابط به رابطه راهبردي كلاسيك
در سپتامبر ۲۰۲۵، رييس‌جمهور امريكا و نخست‌وزير هند مذاكرات تجاري خود را پس از دوره‌اي از تنش‌هاي فزاينده از سر گرفتند. رييس‌جمهور امريكا نسبت به انعقاد توافق تجاري مطلوب ابراز خوش‌بيني كرده و نخست‌وزير هند بر «پتانسيل نامحدود» شراكت هند و امريكا تأكيد كرده است. اين كاهش تنش‌هاي ديپلماتيك، همراه با كاهش نسبي واردات نفت هند از روسيه و انتصاب سفير جديد امريكا در هند، نشان‌دهنده تعهد مجدد به تقويت روابط دوجانبه است. هر دو كشور در تلاش براي دستيابي به توافق جامع هستند كه مي‌تواند همكاري در بخش‌هاي تجارت، دفاع و فناوري را ارتقا بدهد و شراكت استراتژيك آنان را تثبيت كند.
سناريوی ۲: تنزل رابطه به رابطه مبتني بر افتراق و تنش
باوجود مذاكرات تجاري جاري، مسائل زيربنايي در روابط هند و امريكا همچنان باقي است. اعمال تعرفه ۵۰ درصدي امريكا بر واردات هند، فشار اقتصادي قابل توجهي ايجاد كرده و ادامه خريد نفت از روسيه توسط هند، انتقادهايي از سوي امريكا به دنبال داشته است. همچنين، امتناع هند از پذيرش نقش ميانجيگري امريكا در جريان تنش كوتاه با پاكستان، پيچيدگي‌هاي ديپلماتيك را افزايش داده است. اين عوامل باعث اتخاذ رويكرد محتاطانه شده و هر دو كشور در حال مديريت تنش‌ها و بازنگري در اولويت‌هاي استراتژيك خود هستند.
سناريوی ۳: هند قطبي در جهان قطبيده
در سال ۲۰۲۵، هند تأكيد بيشتري بر استقلال راهبردي استراتژيك خود داشته و در برخي حوزه‌ها از نفوذ امريكا فاصله گرفته است. سياست‌هاي دولت ترامپ، ازجمله اعمال تعرفه‌هاي سنگين و انتقاد از انتخاب‌هاي انرژي هند، باعث شده تا هند به دنبال تقويت روابط جايگزين و حفظ سياست خارجي مستقل خود باشد. اين تغيير رويكرد نشان‌دهنده تمايل هند به حفظ حاكميت ملي و دنبال كردن منافع ملي خود است، حتي اگر به معناي فاصله گرفتن از متحدان سنتي باشد.
سناريوی ۴: بازتنظيم روابط و پيش به سوي روابط استراتژيك در سايه بحران‌ها
روابط هند و امريكا در سال ۲۰۲۵ در يك نقطه حساس قرار دارد. تعرفه‌ها و فشارهاي دولت ترامپ در زمينه واردات نفت از روسيه منجر به تنش‌هاي اقتصادي و ديپلماتيك قابل توجهي شده است. توقف احتمالي برخي قراردادهاي دفاعي و افزايش تنش‌ها در مسائل امنيت منطقه‌اي نيز شرايط را تشديد مي‌كند. در صورت عدم مديريت اين چالش‌ها، روابط دوجانبه ممكن است وارد دوره‌اي از بحران شود و هر دو كشور مجبور به بازنگري در توازن استراتژيك و جست‌وجوي شراكت‌هاي جديد براي تأمين منافع
خود شوند.پژوهشگر علم سياست