درخشش سينماي مستند

  تينا   جلالي

يكي از اخبار خوب و بسيار مهم چند وقت اخير سينماي ايران، اعلام نام 4 سينماگر ايراني بود كه فيلم‌هاي‌شان به مهم‌ترين مراسم سينمايي جهان معرفي شد. 

در اتفاقي نادر چهار فيلمساز ايراني با چهار فيلم از چهار كشور مختلف، نماينده اسكار 2026 شده‌اند: تاجيكستان فيلم «خرگوش سياه، خرگوش سفيد» ساخته شهرام مكري را به آكادمي اسكار معرفي كرده. فرانسه نماينده‌اش را فيلم «يك تصادف ساده» به كارگرداني جعفر پناهي انتخاب كرده. كانادا با فيلم «چيزهايي كه مي‌كشي» از عليرضا خاتمي در رقابت حضور دارد.
و از ايران، فيلم «علت مرگ: نامعلوم» به كارگرداني علي زرنگار و تهيه‌كنندگي مجيد برزگر نماينده رسمي براي رقابت در بخش بهترين فيلم بين‌المللي اسكار هستند. 
اين خبر در فضاي رسانه‌ها بازتاب گسترده‌اي داشت و باعث خوشحالي بسياري از اهالي سينما شد و البته نظرات متفاوتي را شامل شد، حالا خبر رسيده كه مهم‌ترين و معتبرترين فستيوال جهاني در حوزه سينماي مستند يعني ايدفا يا همان آمستردام، مستندسازان ايراني را به اين رويداد فراخوانده كه با حضور مهرداد اسكويي و مسعود بخشي و فيلم‌هايشان در بخش مسابقه اين جشنواره همراه است.
به نوشته ايسنا، در بخش مسابقه اصلي سي و هشتمين جشنواره بين‌المللي فيلم مستند آمستردام (ايدفا) در مجموع ۱۲ فيلم براي كسب جايزه اصلي رقابت مي‌كنند كه فيلم «روباه و ماه صورتي» ساخته مهرداد اسكويي و «همه خواهران من» ساخته مسعود بخشي از ايران نيز حضور دارد. مستند ۷۶ دقيقه‌اي «روباه و ماه صورتي» به عنوان محصول مشترك ايران، فرانسه، انگليس، امريكا و دانمارك است كه ساخت آن ۷ سال به طول انجاميده و پرتره خودنگاره ثريا، دختر هنرمند افغانستاني كه پنج سال است تلاش مي‌كند به اروپا برود و در تمام اين مدت تمامي اتفاقات را با گوشي‌اش ثبت مي‌كند، همزمان تمام ترس‌ها و نگراني‌هايش را در آثار هنري تجسم مي‌بخشد. در خلاصه داستان مستند «همه خواهران من» هم به عنوان محصول مشترك ايران، اتريش، آلمان و فرانسه هم آمده است: در تهران، خواهران محيا و زهرا به عنوان دختران جوان بي‌خيال بزرگ مي‌شوند: در زمين‌هاي بازي تاب مي‌خورند، عروسك بازي مي‌كنند، شيطنت مي‌كنند، اما محدوديت‌هاي فراوان جامعه به تدريج از طريق خانواده سنتي‌شان وارد زندگي آنها مي‌شود و... همچنين مستند «۳۲ متر» ساخته عليرضا اتابكي در بخش (Luminous) و «گذشته آينده استمراري» ساخته مرتضي احمدوند و فيروزه خسرواني در بخش رقابتي (Envision) اين رويداد معتبر سينمايي حضور دارند و طبق اعلام پيشين «جان كه مي‌دادم» ساخته محمدرضا فرزاد و پگاه آهنگراني، مستند بلند «اوزاك يوللر» ساخته سارا خاكي و محمد‌رضا عيني، «نقطه گريز» ساخته بني خوشنود، مستند «همشهري» ساخته عباس كيارستمي در جشنواره مستند ايدفا ۲۰۲۵ به نمايش گذاشته مي‌شوند.  اتفاقي بسيار خجسته براي سينماي مستند و مستندسازان ايراني كه بيش از هر چيز نشان از بالندگي و پويايي اين‌گونه دارد. مستندسازان ايراني در سال‌هاي دور و نزديك همواره تلاش كرد‌ه‌اند با ساخته‌هاي خلاق و جسورانه‌شان چراغ اين حوزه را روشن نگه دارند و اتفاقا بسياري از كارشناسان سينمايي ايران معتقدند بخش سينماي مستند در سال‌هاي اخير بسيار پيشروتر و زنده‌تر از سينما عمل كرده است.   سي و هشتمين جشنواره بين‌المللي مستند آمستردام (ايدفا) از ۲۲ آبان تا ۲ آذر (۱۳ تا ۲۳ نوامبر) در هلند برگزار خواهد شد.
 كوتاه درباره جشنواره ايدفا 
جشنواره بين‌المللي فيلم مستند آمستردام يا ايدفا (هلندي: International Documentary Film festival Amsterdam يا IDFA) مهم‌ترين جشنواره و بازار بين‌المللي فيلم مستند است كه از اعتبار بالايي در جهان برخوردار است و هر ساله ميزبان مستندسازان خوشفكر و خلاق از اقصي نقاط جهان مي‌شود. 
ايدفا از سال 1998 به صورت سالانه در آمستردام پايتخت هلند برگزار مي‌شود و مورد تاييد آكادمي اسكار است همچون ديگر جشنواره‌هاي معتبر جهان شامل بخش‌هاي مختلفي است، بخش‌هايي همچون؛ رقابتي فيلم‌هاي كوتاه، نيمه بلند، بلند، كودك نوجوان (kids and Docs) و اولين حضور‌ها (First appearance)، ايدفا آكادمي، بازار 
(docs for sale) و... است. به بياني ديگر در كنار بخش مسابقه يا اصلي كه به ۱۴ زير‌مجموعه تقسيم مي‌شود و هر مسابقه جايزه(هاي) خاص خود را دارد، اين رويداد شامل بخش‌هاي مختلف ديگري نيز هست، بخش‌هاي جنبي شامل؛ بازار فيلم، كارگاه‌ها و آزمايشگاه‌ها، تامين بودجه (Fund) و... يكي از بخش‌هاي جذاب اين جشنواره بخش بازار است، بازار جشنواره ايدفا يكي از بزرگ‌ترين و تاثيرگذارترين بازارها براي مستندسازان، تهيه‌كنندگان و سرمايه‌گذاران فيلم مستند است كه متقاضيان مي‌توانند جداگانه با تيم تخصصي برگزاركننده فورم جلسه داشته و طرح خود را ارايه دهند و در واقع امكان پيچ كردن برايشان فراهم مي‌شود. در فورم حدود 1000 جلسه با تهيه‌كنندگان و مستندسازاني كه طرح‌شان پذيرفته شده، برگزار مي‌شود.