سومين سفر وزير امور خارجه ايران به نيويورك در سايه دولت يازدهم، اين‌بار با چاشني توافق هسته‌اي به دست آمده با 1+5 و دست‌هاي دراز شده به سمت تهران براي كمك در راستاي پايان دادن به بحران امنيتي – سياسي نه تنها در سوريه كه در منطقه بحران‌زده خاورميانه اتفاق افتاد. محمد‌جواد‌ظريف، وزير امور خارجه كشورمان به همراه تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي صبح روز گذشته تهران را به مقصد نيويورك ترك كرد. تيتر اين سفر شركت در هفتادمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد است اما حاشيه‌هاي اين سفر از تيتر مهم‌تر است. وزراي امور خارجه ايران و 1+5 آخرين بار 14 جولاي در وين دور هم جمع شدند تا نتيجه دو سال مذاكره فشرده و نفسگير را اعلام كنند. از آن روز تا اين دور در نيويورك، سياستمداران چشم آبي از قاره سبز به تهران آمده و ضمانت‌هاي سياسي خود را پشت قباله برجام به دست آمده ثبت كرده‌اند اما خبرهاي رسيده از نيويورك حاكي از اين است كه نخستين نشست عمومي 1+5 پس از مذاكرات وين ظرف چند روز آينده در حاشيه مجمع عمومي برگزار خواهد شد. از سپتامبر 2013 تا سپتامبر 2015 تمام ديدارهاي محمد جواد ظريف و معاونان وي در نيويورك طعم پرونده هسته‌اي ايران را داشته است. از نخستين ديدار وزراي امور خارجه ايران و امريكا در حاشيه شصت و هشتمين مجمع عمومي سازمان ملل متحد در سپتامبر 2013 تا تلاش‌هاي نفسگير دو طرف براي كاهش اختلاف‌ها در ماراتن مذاكرات در حاشيه شصت و نهمين مجمع عمومي در سپتامبر 2014 و تا به اين سپتامبر كه ايران و شش كشور مقابل آن در نهايت با برنامه جامع اقدام مشترك در دست از فرداهاي برجام مي‌گويند. ديدارهاي هسته‌اي در نيويورك در سطح سياسي كارشناسي، معاونان و وزراي امور خارجه دو طرف ايران و 1+5 برگزار خواهد شد. دو ماموريت ويژه براي مذاكره‌كنندگان هسته‌اي دو طرف در نيويورك تعريف شده است؛ نخست ارزيابي آخرين وضعيت برجام و دوم هماهنگي‌هاي لازم براي شروع اجراي برجام. در سطح كارشناسي هم دو طرف بايد در خصوص توافق در مورد نحوه شروع و اجراي عمليات بازسازي اراك، توافق در مورد جزييات عملياتي تبادل اورانيوم غني شده با اورانيوم طبيعي و شروع مشورت‌ها در مورد آيين‌نامه‌هاي رفع تحريم‌هاي امريكا و اروپا با هم بحث و تبادل‌نظر داشته باشند. بر اساس برنامه‌اي كه رسانه‌هاي روسي اعلام كرده‌اند، قرار است وزراي خارجه ايران و 1+5 روز دوشنبه هفته آينده برابر با ششم مهر با هم ديدار داشته باشند. در اين فاصله زماني هم مذاكرات دو وچند‌جانبه ميان معاونان وزراي امور خارجه 1+5 برگزار خواهد شد. ديدار ظريف با جان كري، فدريكا‌موگريني و ساير وزراي خارجه ۱+5 از جمله برنامه‌هاي وي در مدت زمان اقامت دو‌هفته‌اي در نيويورك خواهد بود.
عبور از پرونده هسته‌اي، ورود به صحنه بين‌المللي
امسال حسن روحاني، رييس دولت يازدهم براي سومين بار از زمان حضور در خانه دولت راهي نيويورك مي‌شود. حضور روحاني در تمام اين سال‌ها با موجي از گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي در خصوص ديدارهاي احتمالي وي همراه بوده است. سپتامبر 2013 زماني كه آقاي رييس‌جمهور در حال ترك نيويورك بود خبر تاريخي نخستين تماس او با باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا مخابره شد. تماسي كه به نخستين گام از مسير تنش‌زدايي از رابطه پرتخاصم تهران و واشنگتن در 35 سال گذشته تعبير شد. روحاني در نخستين سخنراني خود در مجمع عمومي سازمان ملل متحد در سومين روز از مهرماه 92 با رد شعارهاي پرطمطراق تندروها در خصوص گزينه «جنگ روي ميز است»، گفت: صلح در دسترس است.
يك سال بعد روحاني در حالي از همان تريبون باز جهان را مخاطب قرار داد كه توافقنامه موقت ژنو ميان ايران و 1+5 پس از 12 سال مذاكره به دست آمده بود. 3 مهر 1393 روحاني در حالي كه به حصول توافقنامه موقت ژنو در سخنراني خود اشاره كرد براي چندمين بار هشدار داد كه موضوع هسته‌اي، يك راه‌حل، بيشتر ندارد و آن فقط مذاكره است. در آن تاريخ در حالي كه 10 ماه از توافقنامه موقت ژنو گذشته بود حجم اختلاف‌ها ميان ايران و 1+5 به گونه‌اي نگران‌كننده بود و همين مساله رييس‌جمهور ايران را بر آن داشت كه بگويد هرگونه تاخير در حصول توافق نهايي، تنها هزينه‌ها را بالا مي‌برد و اين هزينه‌ها نه فقط بر ما، كه بر اقتصاد و تجارت طرف مقابل و بر توسعه و امنيت منطقه‌اي تحميل مي‌شود و هيچ‌كس نبايد در اين حقيقت ترديدي داشته باشد كه مصالحه و توافق با ايران، به نفع همگان به خصوص كشورهاي منطقه است. رييس دولت يازدهم در آخرين حضور خود در مجمع عمومي پيش از حصول برجام به جهانيان نويد داد كه توافق نهايي در مورد برنامه هسته‌اي صلح‌آميز ايران مي‌تواند سرآغاز همكاري‌هاي همه‌جانبه، در راستاي پيشبرد امنيت، صلح و توسعه در منطقه و جهان باشد. روحاني با مخاطب قرار دادن روساي تمام كشورهاي حاضر در صحن مجمع عمومي با صداي رسا گفت: «اگر بتوانيم در حل اين مساله به موفقيت كامل دست يابيم، فضاي كاملا متفاوتي به‌لحاظ همكاري‌هاي منطقه‌اي و جهاني به وجود خواهد آمد كه در سايه آن امكان تمركز بر حل مسائل مهم منطقه از جمله مساله بسيار مهم مبارزه با خشونت و افراطي‌گري در منطقه فراهم خواهد شد.»
رييس‌جمهور ايران كه در نخستين حضور خود در مجمع عمومي سازمان ملل متحد از طرح مبارزه با خشونت و افراطي‌گري سخن ، در دومين سخنراني خود باز هم به مساله روز مبارزه با تروريسم و جريان افراط سخن گفت و با سياست‌ورزي‌هاي خاص به همتاهاي ايران در مذاكرات يادآوري كرد كه اگر در توافق هسته‌اي با هم به تفاهم برسيم مي‌توانيم براي حل ساير اختلاف‌ها به مذاكره و تكريم و نه منازعه و تحريم روي آوريم.
حسن روحاني روز پنجشنبه دوم مهرماه در حالي راهي نيويورك مي‌شود كه منطقه خاورميانه همان‌گونه كه ايران در دو سال گذشته هشدار داد در تب و تاب افراط مي‌سوزد و اين درد را درماني نيست جز اجماع و همراهي بازيگران منطقه‌اي و غيرمنطقه‌اي براي رويارويي با جريان تروريستي‌اي كه مرز نمي‌شناسند و امروز قربانيان آن از مرزهاي سوريه و عراق گذشته و به آلمان و اتريش رسيده‌اند. پس از تماس تلفني دو رييس‌جمهور ايران و امريكا در مهرماه 92، حضور روحاني در نيويورك در مهرماه 93 با كمترين حاشيه‌ها همراه بود و نه از تكرار آن تماس تلفني خبري بود و نه از رويارويي دو رييس‌جمهور. حضور سوم روحاني در خاك امريكا اين‌بار نيز با حاشيه‌سازي‌ها همراه شده و برخي منابع غربي از احتمال نشست روساي جمهور كشورهاي ايران و 1+5 خبر داده‌اند؛ خبري كه روحاني در مصاحبه اخير خود با سي‌بي‌اس آن را رد كرده و مي‌گويد برنامه‌اي براي رويارويي با اوباما در قالب هيچ ديدار چندجانبه‌اي ندارد. حضور رييس‌جمهور و وزير امور خارجه ايران در نيويورك مي‌تواند فرصتي باشد براي خروج از سايه پرونده هسته‌اي ايران پس از 13 سال. با حل مساله هسته‌اي ايران مي‌تواند با فراغ‌بال بيشتري طرح مبارزه با افراط و خشونت را پيش ببرد و پيش‌بيني رييس‌جمهور كشورمان مبني بر اينكه توافق هسته‌اي مي‌تواند مقدمه‌اي براي همكاري‌هاي منطقه‌اي باشد، محقق شود. جان كري، وزير امور خارجه امريكا در چند روز اخير هم در لندن و هم در برلين تاكيد كرده است كه بخشي از رايزني‌هاي او با همتاي ايراني خود در نيويورك به مساله سوريه اختصاص خواهد داشت. اين اظهارنظر در حالي صورت گرفته است كه ايران و امريكا يك بار در خصوص مساله افغانستان و يك بار هم در خصوص مساله عراق به شكل غيرمستقيم با هم مشورت‌ها و همكاري‌هايي داشته‌اند. شايد سوريه سومين سوژه غير‌هسته‌اي دو كشور باشد. رييس دولت و رييس دستگاه ديپلماسي ايران در دو سال گذشته چه در نيويورك و چه در هر محفل بين‌المللي ديگري تمام تلاش خود را به كار گرفتند تا سايه ايران‌هراسي را از سر پرونده هسته‌اي ايران دور كنند اما با حصول توافق هسته‌اي فرصتي براي تبيين نماي كلي سياست خارجي ايران به دست آمده است. ايران با خروج پرونده‌اش از فصل هفت منشور ملل متحد مي‌تواند با صداي بلند بگويد كه برخلاف ادعاي سياسي رواج‌دهندگان پروژه ايران‌هراسي، تهران امروز نه تنها تهديدي براي صلح و امنيت بين‌المللي نيست كه فرصتي است طلايي براي اعتلاي آن در دو سطح منطقه و فرامنطقه. در حالي‌كه اصلي‌ترين رسالت محمدجواد ظريف و مذاكره‌كنندگان هسته‌اي در نيويورك تلاش براي غني‌سازي توافق هسته‌اي به‌دست‌آمده و هشدار در‌خصوص هزينه بالاي رد برجام در سال‌هاي آتي است، حسن روحاني مي‌تواند اندكي از اين فضا فاصله گرفته و از ايران پس از توافق و فرصت‌هاي بازگشت ايران به جامعه جهاني پس از چند سال تحمل تحريم سياسي و اقتصادي بگويد.
غيبت كامرون، حضور تاريخي پوتين
اروپا غرق در بحران مهاجران از كشورهاي خاورميانه است. ايران و روسيه به دو قطب اصلي براي پايان دادن به بحران سياسي و امنيتي در سوريه تبديل شده‌اند و پس از توافق هسته‌اي در 14 جولاي، اروپايي‌ها بي‌هيچ واهمه و محافظه‌كاري اعلام مي‌كنند كه بايد ايران را در اين پازل سياسي بازي داد. در حالي كه پيش‌بيني مي‌شود بحث مهاجران سوري و عراقي يكي از مهم‌ترين محورهاي رايزني‌هاي سياسي در نشست‌هاي دو و چندجانبه حاشيه‌اي در نيويورك باشد اما ديويد كامرون، نخست‌وزير انگلستان اعلام كرده است كه امسال در مجمع عمومي حاضر نخواهد شد و وزير امور خارجه اين كشور به جاي او سخنراني خواهد كرد. با وجود غيبت كامرون، ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه براي نخستين‌بار در 10 سال گذشته در اين مجمع حضور خواهد داشت. وي پس از رييس‌جمهور امريكا در مجمع سخنراني خواهد كرد و البته پيش از حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان. به نظر مي‌رسد كه توافق هسته‌اي ايران با 1+5 از اصلي‌ترين سوژه‌هاي مورد اشاره در هر سه اين سخنراني‌هاي پشت سر هم باشد.