روايت‌هاي متفاوت از سرنوشت برجام در بهارستان
پذيرش مشروط برجام با طرح دوفوريتي
گروه سياسي
آخر هفته آينده گزارش كميسيون برجام به صحن ارايه مي‌شود؛ سخنگوي كميسيون برجام با جديت كامل اين خبر را اعلام كرده است. با اين وجود هنوز معلوم نيست اين گزارش چه ماهيتي خواهد داشت. حتي در شرايطي كه گفته مي‌شود كميسيون ويژه نخستين جلسه خود را براي تهيه گزارش نهايي برگزار كرده، عباسعلي منصوري آراني از احتمال ارايه و گزارش مجزا توسط دو طيف كميسيون خبر داده است. اتفاقي كه زمينه آن عدم اجماع بر يك موضع واحد درباره برجام است. روايت‌ها اما از خروجي كار يك‌ماهه كميسيون ويژه بيشتر از اينهاست؛ در حالي كه سخنگوي كميسيون از تهيه يك طرح در اين مجموعه براي «تاييد مشروط» برجام سخن گفته اعضاي ديگر همچون منصور حقيقت‌پور گفته‌اند ارايه طرح مربوط به تصميم صحن علني مي‌شود و كميسيون برجام تنها يك گزارش مشورتي به مجلس ارايه مي‌كند. حالا اين موضع‌گيري‌هاي متفاوت ارايه گزارش نهايي كميسيون تا يك هفته آينده را با علامت سوال بزرگي مواجه كرده است؛ آن هم اينكه با فاصله‌اي كه هنوز بين نظرات اعضاي اين مجموعه وجود دارد آيا مي‌توان به فرصت يك هفته‌اي پيش رو خوش‌بين بود؟ گذر كردن از جواب اين سوال شايد تازه پشت سر گذاشتن نيمي از راه باشد. چرا كه موافقان توافق هسته‌اي در مجلس نگران اتفاقات صحن علني هستند و از همين الان براي آن برنامه‌ريزي مي‌كنند. از جمله پيشنهاد راي‌گيري علني و شفاف در صحن مجلس و همينطور تشكيل جلسه ديروز صبح جمعي از حاميان برجام مواردي هستند كه نشان مي‌دهند حداقل از نظر قسمتي از بهارستان‌نشينان، بررسي برجام در صحن علني آبستن رويدادهاي جديدي خواهد بود.
گزارش يا طرح؛ خروجي كميسيون چيست؟
پيش از هر چيزي سوال اصلي اين است كه نتيجه قدامات يك ماه اخير كميسيون ويژه در چه قالبي ارايه خواهد شد؟ در شرايطي كه همه پايان هفته آينده را نقطه اتمام مهلت بررسي‌هاي كميسيون ويژه اعلام كرده‌اند هنوز به روشني عنوان نشده آنچه اين كميسيون به دست هيات رييسه مجلس خواهد رساند گزارشي تحليلي از بررسي برجام است يا طرحي براي تصويب در صحن علني. سخنگوي كميسيون برجام ديروز به خبرگزاري تسنيم گفت كه «از آنجا كه كميسيون برجام يك كميسيون ويژه است طبق آيين‌نامه بايد نتيجه بررسي‌هاي خود را در قالب يك گزارش به صحن علني ارايه دهد.» او اما همزمان در جاي ديگري در گفت‌وگو با ايرنا از پيشنهاد تدوين يك طرح در كميسيون برجام سخن به ميان آورده و گفته «براساس يكي از پيشنهادهاي اين كميسيون طرحي دو فوريتي درباره چارچوب‌هاي اجراي برجام به هيات رييسه مجلس ارايه مي‌شود كه در آن رعايت خطوط قرمز نظام و مصوبات قيد مي‌شود. » نقوي حسيني البته هنوز روشن نكرده كه تكليف نهايي اين پيشنهاد با توجه به وقت كمي كه در اختيار كميسيون قرار دارد چه خواهد بود؟ اين در حالي است كه البته نقوي حسيني تاريخ ديگري را به عنوان مهلت نهايي ارايه گزارش به هيات رييسه براي طرح در صحن علني عنوان كرده است؛ «كميته‌هاي تخصصي تا روز شنبه فرصت دارند محتواي برجام و فرصت‌ها و تهديدهاي در آن و پيشنهادهاي خود را به كميسيون ويژه برجام ارايه كنند.» اين در حالي است كه او همزمان به تسنيم گفته بود: «تلاش كميسيون اين است كه گزارش خود را در هفته بعدي آماده و به صحن تقديم كند. » اما طرح دو فوريتي كه سخنگوي كميسيون ويژه برجام از آن سخن گفته چه محتوايي خواهد داشت؟ خود او پاسخ داده كه قرار است «در آن طرح چارچوب‌هاي مبتني بر خطوط قرمز نظام در اجراي برجام مدنظر قرار بگيرد، بنابراين ما نه برجام را تاييد مي‌كنيم و نه رد. بلكه در قالب يك طرح متن برجام را تاييد مشروط مي‌كنيم.» وي در پاسخ به سوالي درمورد محتواي طرح گفته: «هنوز در مورد متن اين طرح صحبت نشده و تنها در مورد نقشه راه صحبت كرديم.»
اختلافات دروني؛ تعليق نقشه راه
اينكه كميسيون برجام همچنان در آخرين قدم‌ها مشغول صحبت درباره نقشه راه است، به اين معني مي‌تواند باشد كه هنوز بعد از يك ماه اين نقشه راه در دسترس 15 عضو اين مجموعه قرار ندارد. علت هم كاملا معلوم و مشخص است؛ اختلاف نظر بر سر توافق هسته‌اي در كميسيون ويژه. اختلاف‌نظري كه در جلسات اين مجموعه با مسوولان سابق و فعلي مذاكره‌كننده نيز به روشني هويدا شد. البته قبل از آن هم معلوم بود كه تركيب دو قطبي كميسيون راه سختي براي رسيدن به يك تفاهم بر سر محصول نهايي كارش از بررسي برجام و گزارش نهايي خواهد داشت. از همين روست كه عباسعلي منصوري آراني به خبرگزاري ايلنا گفته كه «اگر به اجماع نرسيم، ناچاريم دو گزارش به مجلس بدهيم. » او البته تاكيد كرده كه تلاش كميسيون اين است كه نهايتا به يك گزارش واحد برسد. با اين وجود نمايندگان حامي توافق هسته‌اي در كميسيون برجام نگران هستند كه احتمالا نظرات آنها در گزارش نهايي اين مجموعه به صحن علني بازتاب نداشته باشد. نگراني‌اي كه با توجه به وزن بيشتر منتقدان توافق در كميسيون ويژه مي‌تواند قابل درك باشد. منصوري آراني معتقد است: «ارايه دو گزارش از يك كميسيون به‌هيچ عنوان به صلاح نيست و حتماً بايد بر سر يك گزارش به اجماع برسيم، اما بي‌شك اين گزارش بايد حقيقتا اجماعي باشد و نظر همه اعضا در آن بازتاب يابد و اگر اين اجماع حاصل نشد و دو ديدگاه موجود در يك گزارش نگنجيد، علي‌القاعده هر تيمي گزارش خود را تقديم مجلس خواهدكرد. » هر چند ديگر حاميان توافق در كميسيون ويژه در اين باره اظهارنظري انجام نداده‌اند اما شكاف موضع‌گيري‌ها در جلساتي كه روي آنتن رفت نشان مي‌دهد كه صحبت‌هاي منصوري آراني نمي‌تواند چندان هم بيراه باشد و بايد چنين احتمالي را نيز براي خروجي نهايي كميسيون ويژه كنار گذاشت. چه آنكه با توجه به همين موضوع، دو گانگي در موضع كميسيون در قبال طرحي كه نقوي‌حسيني از آن سخن گفته است محتمل خواهد بود. هر چند كه هنوز معلوم نيست موضع دو طيف اين مجموعه درباره چنين طرحي چيست؟ چرا كه هم در قبال كليت ارايه چنين طرحي و هم درباره جزييات آن مي‌توان موضع‌گيري‌هايي دو قطبي را براي اعضاي كميسيون برجام متصور بود. اين در شرايطي است كه به نظر مي‌رسد هنوز برخي ابهامات در جريان تحولات داخلي كميسيون نيز براي اعضاي موافق توافق حل نشده باقي مانده است. از جمله مواردي كه غلامرضا تاجگردون در جلسه با سعيد جليلي به آن اشاره كرد و از تشكيل كارگروه‌هايي سخن به ميان آورد كه او و برخي ديگر از اعضا از آن بي‌خبر بودند. اين موضوع البته در جريان ارسال نامه زاكاني به علي‌اكبر صالحي هم تكرار شده و برخي اعضا گفته‌اند در جريان آن نبوده‌اند. از جمله منصوري آراني كه درباره همين مورد گفته: «اين اتفاق از اشكالات واردي است كه در كميسيون وجود دارد. »
طرح دو فوريتي؛ تكرار بندهاي برجام
هر چند حتي اگر كار بررسي‌هاي مجلس به ارايه يك گزارش از كميسيون ويژه به صحن علني محدود مي‌شد هم باز مي‌شد در انتظار برخي حاشيه‌ها بود اما در يكي، دو روز اخير بحث‌ها از سطح يك گزارش فراتر رفته است. هر چند ديگر كمتر كسي در بهارستان از لايحه برجام سخن مي‌گويد اما موضوع يك طرح دو فوريتي براي دادن برخي اجازه و تعيين چارچوب‌هايي جهت اجراي برجام براي دولت جدي به نظر مي‌رسد. طرحي كه برخي مي‌گويند توسط كميسيون ويژه ارايه مي‌شود و برخي ديگر در انتظار نگارش آن توسط نمايندگان هستند. اشاره علاءالدين بروجردي به تدوين چنين طرحي و تكرار آن توسط نقوي حسيني شكي باقي نگذاشته كه دولت احتمالا بايد منتظر يك مصوبه هسته‌اي جديد باشد. مصوبه‌اي كه اصلا قرار نيست برجام را رد يا تصويب كند. آنطور كه نقوي حسيني ديروز به خبرگزاري ايرنا گفته اين طرح تنها تاكيدي دوباره بر «رعايت خطوط قرمز نظام و مصوبات مجلس» در مسير اجراي برجام خواهد بود. او اين موضوع را در گفت‌وگو با خبرگزاري تسنيم «تاييد مشروط» برجام در مجلس نام گذاشته است. يك روز قبل از آن هم علاءالدين بروجردي در سخناني با همين محتوا از اين طرح ياد كرده و گفته بود كه هدف چنين مصوبه‌اي مشخص كردن چارچوب‌هاي اجراي برجام است. اين پيش از هر چيز بدان معناست كه مجلس و خصوصا طيف منتقد توافق هسته‌اي بالاخره پذيرفته‌اند كه برجام شكل اجرايي به خود خواهد گرفت. حتي برخي چهره‌هاي اين جريان معتقدند هم‌اكنون نيز دولت مشغول اجراي توافق هسته‌اي است. امروز نيز قرار است بهروز كمالوندي، معاون سازمان انرژي اتمي درمورد نقشه راه بين ايران و آژانس به اعضاي كميسيون ويژه برجام گزارش دهد. ديروز همينطور محمد حسين فرهنگي، عضو هيات‌رييسه مجلس درباره طرح دوفوريتي جديد مجلس گفته كه در «اين طرح، دولت مجاز به انجام تعهدات ايران، مشروط به پايبندي طرف مقابل به انجام وظايف و تعهداتش مي‌شود. » شرطي كه يكي از ستون‌هاي اصلي برجام نيز هست و به نظر مي‌رسد محتواي آن با توجه به محتواي برجام چيز چندان جديدي نباشد.
در اين ميان طيف حاميان توافق از همين الان نگران اقدامات گروه منتقدان هستند. ديروز صبح پيش از آغاز جلسه علني گروه حاميان برجام در بهارستان تشكيل جلسه دادند. به گفته كمال‌الدين پيرموذن در اين جلسه نمايندگان موافق «بحث و تبادل نظر در مورد راه‌كارهاي مقابله با سنگ‌اندازي تندروها پرداختند.» وي گفته: «اين جلسه با هدف كمك موثر به دولت بر آمده از اراده ملت و حسن اجراي سريع مفاد برجام تشكيل شد.» غلامعلي جعفرزاده به خانه ملت گفت: «طبق آيين‌نامه داخلي، تنها در چهار مورد راي‌گيري منع شفاف‌سازي وجود دارد و در باقي موارد انتشار راي نمايندگان منع قانوني ندارد.» با اين مقدمه‌چيني‌ها به نظر مي‌رسد جلسات هفته بعد مجلس بيش از هر زمان ديگري رنگ و بوي هسته‌اي به خود بگيرد. حتي اگر طرح دو فوريتي بهارستاني‌ها هم چيز جديدي نداشته باشد اما سابقه جلسات كميسيون ويژه نشان مي‌دهد كه تحولات داغي در انتظار صحن مجلس خواهد بود. مگر آنكه علي لاريجاني دوباره مثل جريان تصويب طرح «الزام دولت به حفظ دست‌آوردهاي هسته‌اي كشور» عمل كند.