بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي در گفت‌وگو با «اعتماد»:
تمام اقدام‌هاي انجام شده ايران بازگشت پذير هستند
گروه ديپلماسي| برنامه جامع اقدام مشترك و پرونده فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در گذشته سرانجام در روزهاي شمارش معكوس براي ورود به روز اجراي برجام به هم برخوردند. ايران مي‌گويد كه اعضاي 1+5 بايد ميان برجام و پرونده ادعايي غرب با نام پي‌ام دي يكي را انتخاب كنند و به نظر مي‌رسد كه شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم پس از دريافت قطعنامه قيد شده در برجام از سوي 1+5، برجام را انتخاب و پرونده پي‌ام دي را مختومه اعلام خواهد كرد. در اين خصوص با بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي گفت‌وگويي داشتيم كه در زير مي‌خوانيد:
يوكيا آمانو روز پنجشنبه در گزارش خود به نشست فصلي شوراي حكام تاكيد كرده است كه نمي‌تواند صلح‌آميز بودن تمام فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را اعلام كند. اين عبارت بيش از 10 سال است كه در گزارش‌هاي آژانس در رابطه با فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران ذكر مي‌شود. دليل قيد اين عبارت در اين گزارش‌ها چيست؟
بخش عمده‌اي از صحبت‌ها و گزارش آقاي آمانو در نشست‌هاي فصلي شوراي حكام تكراري است. علت قيد اين عبارت در گزارش‌هاي آژانس هم آن است كه ايران يا هر كشور ديگري هنگامي كه پروتكل الحاقي را اجرا نمي‌كند، آژانس نيز نمي‌تواند به هر مكاني كه مدنظر دارد، دسترسي داشته باشد و به همين خاطر نمي‌تواند تمامي فعاليت‌هاي هسته‌اي آن كشور اعم از اعلام شده يا اعلام نشده را مورد تاييد قرار دهد. به عبارت ديگر، عبارت فوق، يك اصطلاح فني و حقوقي است و مختص به ايران هم نيست و آژانس براي همه كشورهايي كه پروتكل را اجرا نمي‌كنند، اين عبارات را مي‌آورد. از سويي، اين اصطلاح به مفهوم آن هم نيست كه ايران عملي خلاف انجام داده است. آژانس با بيان اين اصطلاح مي‌خواهد بگويد كه من در حدودي كه دسترسي دارم، مي‌توانم فعاليت‌هاي هسته‌اي آن كشور را مورد بررسي قرار دهم. هم‌اكنون هم سطح دسترسي‌هاي آژانس از اماكن هسته‌اي ايران در چارچوب قوانين پادماني است و حدود دسترسي‌ها هم بر اساس پادمان مشخص است. در اين راستا، ايران اقداماتش را در اماكن هسته‌اي اعلام شده بيان مي‌كند و اطلاعات آن را در اختيار آژانش قرار داده و آژانس هم آنها را مورد بررسي قرار مي‌دهد و سپس نتيجه اقداماتش را در گزارشي منتشر مي‌كند.
چه پروسه‌اي بايد طي شود تا اين عبارت هم در گزارش‌هاي آژانس حذف شود؟
لازمه حذف اين عبارت، اجراي پروتكل الحاقي است. با اين حال، ممكن است كه پروتكل در كشوري مورد اجرا قرار گيرد ولي اين عبارت در گزارش‌هاي آژانس بيايد زيرا بايد مدتي از اجراي پروتكل بگذرد تا آژانس بتواند اعلام كند كه آن كشور فعاليت غيراعلامي هسته‌اي ندارد. مثلا حدود پنج سال زمان نياز دارد. با اين حال، ممكن است آژانس گزارش جامع خويش را در يك بازه زماني زودتر صادر كند. مثلا بگويد كه پروتكل الحاقي انجام شده است، كد اصلاحي 1/3 مورد اجرا قرار گرفته است، تمامي اطلاعات مورد نياز را دريافت كرده و از اماكن مورد درخواست ديدار داشته است. با اين حال، بايد دانست كه صدور چنين گزارشي در يك بازه زماني زودتر بستگي به جنبه‌هاي سياسي هم دارد زيرا اين گزارش بايد در شوراي حكام مورد تصويب قرار گيرد و در آنجا هم هر كشوري براساس سياست‌ها و مناسبات خويش در عرصه بين‌المللي اقدام مي‌كند.
پيش‌بيني ايران براي بازه زماني مورد نياز آژانس جهت انتشار گزارش فراگير چيست؟
نظارتي كه از فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران صورت مي‌گيرد، در چارچوب پادمان است و بعد از اجراي برجام، پروتكل الحاقي اجرايي خواهد شد. انتشار گزارش نتيجه‌گيري گسترده هم‌زمان‌بر است و به‌طور مثال اين گزارش براي ژاپن پنج سال طول كشيد. ممكن است اين گزارش براي ايران هم چند سالي طول بكشد تا صادر شود.
آيا گزارش جامع و فراگير براي كشور ديگري هم منتشر شده است؟ آن كشورها چه بازه زماني را براي آن پروسه طي كرده‌اند؟
براي تعدادي از كشورها مانند ژاپن صادر شده است كه براي آنها پنج سال طول كشيد. با اين حال، صدور چنين گزارش‌هايي زمانبر است ولي در مجموع، نمي‌توان قضاوتي داشت. انتظار ما آن است كه اين گزارش در كوتاه‌ترين زمان صادر شود.
آمانو پس از نشست شوراي حكام در گفت‌وگو با خبرنگاران بيان كرد كه ارزيابي آژانس از فعاليت‌هاي هسته‌اي پيشين ايران سياه و سفيد نخواهد بود و در اين گزارش به نتيجه قطعي نخواهيم رسيد. آيا اين به معناي باز ماندن پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران خواهد بود؟
من تمام 22 دقيقه مصاحبه آقاي آمانو پس از جلسه شوراي حكام را ديده‌ام. در آنجا خبرنگاران اصرار داشتند كه از آمانو بپرسند نتيجه گزارش وي چه خواهد بود. او نيز در آنجا تلاش كرد كه بگويد گزارش آژانس بر اساس قضاوت و نتيجه‌گيري نيست بلكه در آن، واقعيت‌هايي را مي‌گويم و گزارش بر اساس اسناد و بررسي‌ها است. با اين حال، اعلام بسته شدن پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران با شوراي حكام است و نگاه ما نيز متوجه شوراي حكام است. البته گزارش آمانو هم موثر است و ما از آمانو مي‌خواهيم بر اساس اسناد گزارش بدهد و جايي براي سوءاستفاده توسط برخي بازيگران نگذارد. اينكه آمانو مي‌گويد نمي‌خواهد سياه يا سفيد گزارش بدهد معناي منفي بودن را نمي‌دهد بلكه مي‌خواهد تاكيد كند كه او بر اساس اسناد گزارش خواهد داد.
اگر پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران بسته نشود، واكنش ايران چه خواهد بود؟ آيا اين مساله به معناي عدم اجراي برجام است؟
برجام بايد اجرايي شود و اجرايي شدن آن هم مستلزم اجراي تعهدات از سوي هر دو طرف يعني هم ايران و هم گروه 1+5 است. بر اساس بند 14 برجام، گروه 1+5 بايد قطعنامه‌اي با رويكرد بسته شدن پرونده موضوعات گذشته ايران را به شوراي حكام بدهد و اين پرونده را مختومه اعلام كند. در اين راستا، ايران همكاري‌هاي را با آژانس انجام داد. با اين حال، اگر پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران بسته نشود يا جاي سوءاستفاده را براي آينده باز بگذارد يا بخشي بسته و بخشي باز باشد، برجام اجرايي نمي‌شود زيرا اجراي برجام مستلزم برداشتن اين گام از سوي طرف مقابل است. همان‌طور كه چندي پيش نيز آقاي عراقچي گفتند گروه 1+5 بايد ميان برجام و پرونده فعاليت‌هاي پيشين يكي را انتخاب كند و نمي‌شود طرفين بر اساس برجام با يكديگر همكاري داشته باشند و ايران هم شفافيت از فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را افزايش دهد و پروتكل الحاقي و كد اصلاحي 1/3 را اجرا كند و به مدت 10 سال هم محدوديت‌هايي را بپذيرد ولي اين مساله كه اساس و پايه‌اي هم ندارد و مربوط به گذشته است، باز بماند و از آن بتوانند سوءاستفاده كرد. من فكر مي‌كنم باز ماندن پرونده فعاليت‌هاي پيشين با روح برجام در تناقض است.
روز سه‌شنبه گذشته نشست فني ميان كارشناسان سازمان انرژي اتمي و مسوولان آژانس برگزار شد و آقاي عراقچي نيز با آمانو ديدار داشت. بعد از آن هم گفته شد كه ايران نقطه نظرات خود را به آمانو منتقل كرده و آمانو نيز گفته است كه آنها را در گزارش خود حدالامكان منعكس مي‌كند. اين نظرات شامل چه موضوعاتي است؟
هنوز همكاران ما از وين بازنگشته‌اند و بخشي از جزييات را هم نمي‌توان بيان كرد. با اين حال، بر اساس اطلاعاتي كه آقايان عراقچي و بعيدي‌نژاد گفته‌اند، ايران ملاحظات خويش را در اين باره منتقل كرده و مباني اين ملاحظات بر اين اساس است كه ايران در گذشته اقدامي كه انحرافي داشته باشد، نداشته است و اين مساله بايد در گزارش آقاي آمانو منعكس شود. از سويي، انتظارات و توقعات ما درباره گزارش آژانس و همچنين اجراي برجام مطرح شد.
هم‌اكنون ايران براي اجراي برجام چه اقداماتي انجام داده است؟
ما تا به امروز اقداماتي را كه قابل بازگشت هستند و از سويي، زمانبر بوده‌اند، انجام داده‌ايم. در اين راستا، بخشي از سانتريفيوژهاي غيرفعال در نطنز و فردو جمع‌آوري شدند و آمانو نيز در گزارش اخير خود به اين مساله اشاره كرده است. با اين حال، اقداماتي باقي مانده است كه اجراي آن اقدامات مستلزم بسته شدن پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران است. اين اقدامات شامل مبادله اورانيوم غني‌شده با سوخت طبيعي و بازطراحي قلب رآكتور اراك و همچنين كاهش تعداد سانتريفيوژهاي فعال است. به عبارت ديگر، نقطه صفر اجراي اين تعهدات از 24 آذر به بعد خواهد بود.
اجراي آن اقدامات باقي مانده به چه مقدار زمان نياز دارد؟
اگر پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران به موقع و بر اساس برنامه بسته شود، حداكثر سه هفته زمان نياز دارد تا اقدامات باقي مانده اجرايي شود و مي‌توان بيان كرد از نيمه دي ماه همه اقدامات انجام شده و قاعدتا هم همان روز آژانس بايد اين اقدامات را راستي‌آزمايي كند و پس از تاييد اين اقدامات، به صورت اتوماتيك تمامي تحريم‌هاي اقتصادي اروپا و امريكا برداشته خواهد شد.
برش
درمورد ايران يا هر كشور ديگري هنگامي كه پروتكل الحاقي را اجرا نمي‌كند، آژانس نيز نمي‌تواند به هر مكاني كه مدنظر دارد، دسترسي داشته باشد و به همين خاطر نمي‌تواند تمامي فعاليت‌هاي هسته‌اي آن كشور اعم از اعلام شده يا اعلام نشده را مورد تاييد قرار دهد.
اعلام بسته شدن پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران با شوراي حكام است. البته گزارش آمانو هم موثر است و ما از آمانو مي‌خواهيم بر اساس اسناد گزارش بدهد و جايي براي سوءاستفاده توسط برخي بازيگران نگذارد.