دورخيز تهران - واشنگتن براي توافق سياسي
مديران سياسي ايران و 1+5 امروز در ژنو با هم ديدار مي‌كنند
گروه ديپلماسي| سه هفته پس از ديدار وزراي امور خارجه كشورهاي ايران و 1+5 در وين، مذاكره‌كنندگان ارشد ايران و امريكا در دو روز متوالي دوشنبه و سه‌شنبه در ژنو پايتخت سوييس با هم ديدار و گفت‌وگو كردند. دور جديد مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 در حالي با ديدار دوجانبه ايران و امريكا آغاز شد كه از ميان كشورهاي اروپايي در اين دور قرعه به نام فرانسه افتاد كه اعضاي تيم مذاكره‌كننده آن با تيم هسته‌يي ايران ديدار دوجانبه‌يي را در عصر سه‌شنبه داشته و مسائل مورد اختلاف و سير طي شده را مورد بررسي قرار دهند. البته برخي منابع نزديك به مذاكرات اعلام كرده‌اند كه احتمال انجام ديدارهاي دوجانبه بيشتر هم در روز چهارشنبه ميان ايران و شش كشور وجود دارد.
مذاكرات جامع هسته‌يي ايران در ماه نوامبر در وين به مدت هفت ماه تمديد شد و به نظر مي‌رسد كه در نخستين تجديد ديدار ايران و امريكا و كشورهاي اروپايي طرفين راهكارهاي نحوه ادامه مذاكرات را مورد بررسي قرار مي‌دهند. اين دور از گفت‌وگوها با محوريت ارزيابي ايده‌ها و پيشنهادهاي ارايه شده در آخرين دور مذاكرات در وين انجام مي‌شود و براي نخستين‌بار است كه گفت‌وگوهاي ايران و گروه 1+5 در سطح معاونان و بدون حضور كاترين اشتون و محمدجواد ظريف، روساي هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و گروه 1+5 برگزار مي‌شود.
سيدعباس عراقچي، معاون وزير امور خارجه و رييس هيات مذاكره‌كننده هسته‌يي كشورمان در ژنو پس از پايان گفت‌وگوهاي دوجانبه روز گذشته با مقامات امريكايي گفت: هنوز در مراحل اوليه هستيم و شش ساعت و نيم گفت‌وگو كرديم. تقريبا درباره همه مسائلي كه مطرح است به خصوص تحريم‌ها بحث‌هاي مفصلي هم در سطح معاونان و هم در سطح كارشناسي صورت گرفت. عصر سه شنبه گفت‌وگوهاي دوجانبه با بقيه كشورهاي 1+5 ادامه مي‌يابد و چهارشنبه جلسه‌يي با همه اعضاي گروه 1+5 خواهيم داشت.
عراقچي گفت: به دليل آنكه بحث‌ها خيلي جزيي و خيلي ريز شده است در برخي موارد راه‌حل‌هايي وجود دارد و در بعضي از مراحل هنوز بايد بيشتر تلاش و بحث شود.
وي با اشاره به اينكه در موقعيتي نيستيم كه مذاكرات را قضاوت كنيم، گفت: فضاي جلسات فضاي بسيار خوبي است اما در اينكه به راه‌حل برسيم هنوز فاصله وجود دارد.
راه تفاهم از توافق سياسي مي‌گذرد
در شرايطي كه نمايندگان ايران و امريكا اين‌بار هم جرقه ماراتن مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 را با ديدار دوجانبه خود زده‌اند به نظر مي‌رسد كه نقشه راه ادامه مذاكرات بر اساس آنچه در ژنو مورد توافق طرفين بود،پيش خواهد رفت. دو طرف در ژنو به اين نتيجه رسيدند كه تا ابتداي ماه مارس به يك توافق سياسي دست پيدا كنند و سپس تا ماه جولاي بر سر جزييات كار كنند. به نظر مي‌رسد كه با آغاز ديدارهاي دو جانبه ايران و امريكا در ژنو عملا تلاش براي رسيدن به توافق سياسي آغاز شده است. در حال حاضر آنچه رسيدن به اين توافق سياسي را مشكل‌تر كرده است روي كار آمدن جمهوريخواهان در ماه ژانويه است. ورود امريكا به سال آغاز رقابت‌هاي انتخاباتي مي‌تواند پرونده هسته‌يي ايران را به دستاويزي براي امتياز‌گيري‌هاي دو حزب جمهوريخواه و دموكرات بدل كند. روزنامه گاردين در تازه‌ترين تحليل خود در اين خصوص مي‌نويسد: فضاي فعلي موجود در مذاكرات در مقايسه با اميدهايي كه در زمان ورود جان كري ،وزير امور خارجه امريكا به وين براي رايزني رودررو با محمدجواد ظريف، همتاي ايراني‌اش و ديگر وزراي امور خارجه گروه 1+5 به وجود آمده بود، جدي و سخت‌تر است. اكنون تا حدودي از ميزان و ماهيت موانعي كه موجب شد توافق نهايي در نوامبر حاصل نشود مطلع هستيم. همان‌طور كه انتظار مي‌رفت اصلي‌ترين مساله مورد اختلاف ميزان ظرفيت غني‌سازي ايران و سرعت لغو تحريم‌هاست. همچنين مشخص شده است كه يكي از خط قرمزها خواست ايران براي به رسميت شناختن شدن ظرفيت غني‌سازي‌اش در سطح صنعتي است. اگرچه اين كشور حاضر باشد براي چند سال آينده محدوديت‌هايي را بپذيرد. به علاوه ايران تاكيد دارد كه بدون لغو مناسب تحريم‌ها گامي غيرقابل بازگشت را بر نخواهد داشت اما موضع امريكا اين است كه زيربناي تحريم‌ها عليه ايران به قوت خود باقي خواهد ماند و ظرفيت غني‌سازي اين كشور بايد به اندازه نيازهايش باشد.
مسير پرسنگلاخ باقي مانده
در حالي كه مذاكرات ايران و 1+5 به مدت هفت ماه ديگر تمديد شده است برخي تحليلگران از موانعي مي‌گويند كه مي‌تواند تاثيرمعكوس بر روند مذاكرات بگذارد. در حالي كه در داخل ايران و امريكا مخالفت‌هايي با مذاكره وجود داشته و در داخل ايران بسياري از عدم اعتماد به امريكا و نيت درست اين كشور براي رسيدن به توافق سخن مي‌گويند، با اين‌همه به نظر مي‌رسد كه در داخل ايران بحث اجماع ايجاد شده ملي براي به نتيجه رسيدن پرونده هسته‌يي ايران پس از 12 سال مذاكرات گاه‌به‌گاه كمتر از داخل امريكا، دولت حسن روحاني را تحت فشار قرار داده است. در چند روز پس از تمديد دوباره مذاكرات در وين، تمام چهره‌هاي داخلي از پروسه‌يي كه تيم مذاكره‌كننده هسته‌يي ايران در يك سال گذشته پيش برده‌اند، حمايت كردند. در شرايطي كه بسياري در داخل كنگره امريكا ادعا مي‌كنند كه ايران در نتيجه تحريم‌ها به سر ميز مذاكره بازگشته است، مذاكره‌كنندگان ايران در يك سال گذشته با مقاومت خود در برابر تلاش‌هاي غرب براي امضاي توافق بد نشان داده‌اند كه اين تحريم‌ها اگر چه معيشت عمومي مردم را تحت تاثير خود قرار داده اما به كوتاه آمدن ايران از مواضع هسته‌يي منتهي نخواهد شد. در شرايطي كه ايران و امريكا براي رسيدن به توافق سياسي تلاش مي‌كنند، به نظر مي‌رسد كه احتمال تشديد حتي لفظي تحريم‌هاي ايران از سوي كنگره امريكا مي‌تواند به مرگ اين مذاكرات منتهي شود. گروه بين‌المللي بحران در تازه‌ترين مطلبي كه به قلم علي واعظ منتشر كرده بر اين نكته تاكيد داشته و عنوان كرده است كه بر اساس توافقنامه ژنو دو طرف متعهد شدند كه تمام اقدام‌هاي تحرك‌آميز خود را تا زماني كه پاي ميز مذاكره نشسته‌اند، به حالت توقف در‌آورند. به نظر مي‌رسد كه تشديد تحريم‌ها از سوي كنگره امريكا در شرايطي كه ايران در طول يك سال گذشته به جهانيان اثبات كرده است كه تا آخرين لحظه پاي ميز مذاكره مي‌نشيند به ضرر اجماع ميان سه كشور اروپايي با امريكا عليه ايران منتهي خواهد شد. چين و روسيه نيز در زمره كشورهايي هستند كه بي‌شك از تشديد تحريم‌هاي ايران، حتي اگر امروز تصويب و اجرايي شدن آن به آينده موكول شود، استقبال نخواهند كرد.
1+5 از زمان امضاي توافقنامه موقت ژنو اعلام كرده است كه در نهايت اين مذاكرات و در سايه توافقنامه جامع غرب بايد از صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌يي ايران مطمئن شود. اين در حالي است كه ايران نيز از همان روزها به صراحت از ميان برداشته شدن تحريم‌ها را شرط نهايي خود براي امضاي توافقنامه جامع اعلام كرده است. ايران در حال حاضر بر اين حقيقت اصرار دارد كه، با‌توجه به بازرسي‌هاي گسترده‌يي كه در طول يك سال گذشته در اختيار بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار داده است و در سايه توافقنامه جامع هم امكان ادامه اين وضعيت را تا چند سال مورد توافق فراهم خواهد كرد، دليلي براي نگراني غرب در خصوص عدم صلح آميز بودن برنامه هسته‌يي ايران وجود نخواهد داشت. در جانب ايران هم غني‌سازي صنعتي و همچنين از ميان برداشته شدن تمام تحريم‌ها خط قرمز به حساب مي‌آيد. ايران اصرار دارد كه براي رسيدن به اين تكنولوژي صلح‌آميز هسته‌يي هزينه بسياري را متحمل شده و البته كه بر هيچ‌كس پوشيده نيست كه شعار «غني‌سازي هسته‌يي حق مسلم ما است» به خط قرمزي براي عامه مردم ايران هم بدل شده است كه نمي‌توان در سايه هيچ مذاكره‌يي از آن عبور كرد.
مذاكرات ميان ايران و امريكا در سطح دوجانبه در حالي در ژنو آغاز شده است كه بي‌اعتمادي ميان اين دو كشور اصلي‌ترين مساله‌يي است كه به عدم شكل‌گيري توافق سياسي در يك سال گذشته منتهي شده است. تهران و واشنگتن كه سابقه بيش از سه‌دهه خصومت‌ورزي را در پرونده روابط دوجانبه دارند به سختي مي‌توانند با اعتماد به يكديگر تمام كارت‌هاي خود را روي ميز قرار دهند.