روابط تجاري ايران و عربستان زير ذره‌بين «اعتماد»
واردات كالا از عربستان ممنوع شد
گروه اقتصادي| هيات وزيران، ورود كالاهاي توليد عربستان يا از مبدا اين كشور را از كليه مبادي ورود كالا به كشور از جمله مناطق آزاد و ويژه اقتصادي ممنوع اعلام و مصوب كرده كه سفر عمره هم همچون قبل و تا اطلاع بعدي متوقف مي‌ماند. هيات دولت صبح پنجشنبه جلسه‌اي فوق‌العاده به رياست حسن روحاني تشكيل داد و گذشته از بررسي برنامه ششم توسعه، تصميم گرفت كه واردات كالا از عربستان را متوقف كند. آمار گمرك نشان مي‌دهد كه در هشت ماه نخست امسال اقلام وارداتي ايران از عربستان 153 هزار تن كالا به ارزش 40 ميليون و 249 هزار و 489 دلار بوده است.
براساس همين آمار، ميزان صادرات ايران به عربستان 271 هزار و 213 تن كالا و به ارزش 132 ميليون و 229 هزار و 611 دلار بوده است. ايران به عربستان محصولاتي چون فولاد به ارزش 95 ميليون دلار، زعفران به ارزش 5/7ميليون دلار، پسته به ارزش 3/6ميليون دلار، انواع كشمش، انگور، انواع فرش و كف پوش و سيمان صادر مي‌كند. در سوي مقابل اما بيشترين رقم واردات از عربستان مربوط به قوطي و در آلومينيومي براي توليد نوشابه با رقم 7/17 ميليون دلار است.
برآوردهاي آماري گمرك نشان مي‌دهد كه ميزان صادرات ايران به عربستان در 10 ماهه نخست سال پيش مقداري بهبود پيدا كرده و به 4/110 ميليون دلار رسيده بوده است. در مقابل عربستان تنها حدود 5/39ميليون دلار كالا به ايران وارد كرده بود. اين گزارش نشان مي‌دهد كه در 10ماه نخست سال پيش، تراز مثبت تجاري ايران با عربستان به مراتب افزايش يافته و به بيش از 70 ميليون دلار رسيده بود.
كدام كشور زيان مي‌دهد
اين آمار به خوبي نشان مي‌دهد كه قطع روابط تجاري عربستان با ايران بيش از آنكه ايران را متضرر كند، خود اين كشور را با زيان مواجه خواهد كرد. واقعيت اين است كه به‌دليل مكمل نبودن اقتصاد ايران با كشورهايي چون عربستان، سودان، بحرين و جيبوتي، زيان بزرگ اقتصادي و تجاري ناشي از قطع روابط سياسي و اقتصادي با آن كشورها به ايران وارد نمي‌شود. بيش از آنكه ايران از قطع روابط ضرر كند عربستان به‌دليل كاهش درآمد از محل سفر حجاج ايراني زيان خواهد ديد. مجله فوربس در مورد همين موضوع اعلام كرده كه قطع رابطه سياسي عربستان با ايران بر اساس منطق انجام نشده است و خسارت‌هاي غيرقابل جبراني براي اين كشور به همراه دارد. فوربس درآخرين شماره خود به قطع رابطه ايران و عربستان اشاره كرده و نوشته است كه اين مساله بيشتر به ضرر عربستان است تا ايران. اين نشريه ميزان خسارت عربستان از توقف اعزام حجاج ايراني را سه ميليارد دلار تخمين زده است. براساس اين گزارش حدود 600 هزار ايراني هرسال به حج مي‌روند و اگر بحران روابط منجر به قطع سفر حجاج ايراني به عربستان شود، رياض ممكن است سه ميليارد دلار
ضرر ببيند.
از سوي ديگر فارين پاليسي، مجله سياست خارجي امريكايي نوشته كه سال 2016 سال رويارويي ايران و عربستان به عنوان قدرت‌هاي منطقه است. عربستان خود را رهبر ائتلاف‌هاي مختلف در مقابله با ايران شيعي مي‌خواند اما به خوبي مي‌داند حتي ميان گروه‌هاي اهل سنت هم به‌طور قاطع پذيرفته شده نيست. بنابراين تلاش خواهد كرد در جبهه‌هاي ديگر به ويژه در جنگ نفتي ايران را زمينگير كند. عربستان و ايران سال‌هاست در منطقه و به شكل نيابتي با يكديگر درگير هستند و عربستان قصد دارد با افزايش هزينه اين جنگ نيابتي نه تنها ايران كه روسيه را هم وادار به عقب‌نشيني كند.
عربستان در ايران مالك كدام كالاهاست
سرمايهداران سعودي در ايران چه توليد و توزيع مي‌كنند؟ در پاسخ به اين پرسش بايد گفت كه نوشيدني «راني» با سرمايه «عادل العوجان» سرمايه‌دار قدرتمند سعودي توليد مي‌شود كه سود خالص ۲۰ ميليون دلاري در جيب اين سرمايه‌دار سعودي وارد مي‌كند. روغن و كره با برندهاي «بهار» و «لادن» و «نسترن» با سرمايه «سليمان بن عبدل قادر المهيدب»، يكي از نزديكان شاهزاده‌هاي عربستان توليد مي‌شود. اين تاجر ۸۰ درصد سهام صنايع غذايي بهشهر را از سال ۱۳۸۳ در اختيار دارد، هر سال ۱۷۰ ميليون دلار سود خالص به جيب اين سرمايه‌دار سعودي واريز مي‌شود. مواد غذايي با برند «صافولا» چون روغن‌هاي خوراكي، كره مارگارين و شكر مستقيم با سرمايه خاندان سلطنتي سعودي و دولت عربستان توليد مي‌شود و ۱۵ درصد از بازار صنايع غذايي ايران را در اختيار دارد. سهام اين برند تا 13 درصد در بورس ايران افت كرده بود؛ هرچند كه اين افت نتوانسته بود شاخص كل بورس ايران را تحت تاثر قرار دهد و اين شاخص در روز افت صافولا باز هم رشد كرده بود. هر نوع سس با برند «گلوريا» با سرمايه «مجلي احمد بامجلي» از سرمايهداران سعودي و از وابستگان خاندان آل‌سعود توليد و به ايران وارد مي‌شود.
اعداد، اقتصاد عربستان را چگونه نمايش مي‌دهند
1- عربستان اكنون روزانه 3/10ميليون نفت توليد مي‌كند كه 15/7 ميليون بشكه‌اش را صادر و 15/3ميليون بشكه آن را براي مصرف داخلي استفاده مي‌كند. پيش‌بيني‌ها نشان مي‌دهد كه تا سال 2030 تقاضاي داخلي نفت عربستان به بيش از 2/8ميليون بشكه در روز خواهد رسيد.
2- كسري بودجه عربستان در سال 2015 ميلادي 98 ميليارد دلار بوده است. براساس اين بودجه هزينه‌ها260 ميليارد دلار و برابر با هزينه‌هاي سال 2013 و 6/6درصد كمتر از هزينه‌هاي 2014 بوده است. سهم درآمدهاي نفتي از كل درآمدهاي 2015 ميلادي 73 درصد و درآمدهاي غيرنفتي سال 2015، 6/43ميليارد دلار بوده است.
3- قيمت نفت عربستان در بودجه سال 2016، 29 دلار در نظر گرفته شده است.
4- هزينه‌هاي نظامي و امنيتي اين كشور 8/56ميليارد دلار برآورد مي‌شود. رقمي كه بيشترين سهم در بودجه يعني بيش از 25 درصد بودجه را به خود اختصاص داده است. پيش‌بيني‌ها نشان مي‌دهد كه عربستان تا سال 2020 بيش از 62 ميليارد دلار صرف هزينه‌هاي نظامي خواهد كرد. از سال 2011 تاكنون ميزان هزينه‌هاي نظامي هر سال 19 درصد رشد داشته است.
5- كسري بودجه اين كشور در سال 2016 ميلادي 87 ميليارد دلار برآورد شده است. در اين سال هزينه‌ها 224 ميليارد دلار و درآمدها 137 ميليارد دلار است.
6- كاهش ذخاير ارزي عربستان از 732 ميليارد دلار به كمتر از 623 ميليارد دلار در سال 2015 ميلادي.
7- يارانه نفت و گاز بيش از 61 ميليارد دلار و يارانه آب و برق بيش از 10 ميليارد دلار بوده است.
8- دولت عربستان براي اجراي اصلاحات ساختاري تصميم گرفته است تا قيمت گاز طبيعي را 66 درصد، اتان را 133 درصد و بنزين را 50 درصد افزايش دهد.
9- باوجود اينكه 23 درصد بودجه عربستان به آموزش و پرورش اختصاص پيدا كرده ولي بيكاري به بزرگ‌ترين چالش اين كشور تبديل شده است.
10- دو سوم جمعيت عربستان زير 30 سال هستند. نرخ بيكاري در بين جوانان 15 تا 24 سال به بيش از 30 درصد رسيده است. عربستان تا سال 2020 نياز به ايجاد حداقل سه ميليون فرصت شغلي جديد دارد.
11- عربستان بزرگ‌ترين كشور بدون رودخانه در دنياست. 95 درصد از اين كشور، منطقه‌اي كويري يا نيمه كويري است. تنها 45/1درصد از اين سرزمين قابل كشت است. تقريبا 60 درصد نيروي كار عربستان خارجي هستند.