گروه ديپلماسي| «شما بايد تا هفته آينده صبر كنيد.» اين عبارت تنها پاسخي بود كه محمد جواد ظريف پس از سه روز مذاكره فشرده در مسقط عصر روز سه‌شنبه خطاب به خبرنگاراني گفت كه 72 ساعت را در بي‌خبري كامل از نتيجه مذاكره پشت درهاي بسته گذرانده‌اند. در شرايط بي‌خبري رسانه‌يي فضا براي گمانه زني‌ها و ارايه تفسيرهاي متفاوت از اظهارنظرها و كوچك‌ترين حالات چهره ديپلمات‌هاي حاضر در مسقط باز شده است. بر اساس تك جمله وزير امور خارجه ايران، اهالي رسانه يا بايد براي پوشش جزييات توافقنامه جامع هسته‌يي كه قرار است در هفته آينده احتمالا در وين اعلام شود صبوري كنند يا براي شنيدن خبر به نتيجه نرسيدن مذاكرات و از دست دادن ضرب الاجل زماني 24 نوامبر.
احتمال توافق بر سر كليات و تمديد براي بررسي جزييات
سيد عباس عراقچي، معاون وزير خارجه ايران و مذاكره‌كننده ارشد ايراني كه در يك سال گذشته مسووليت اطلاع‌رساني به اهالي رسانه در خصوص آنچه در پشت ميز مذاكره مي‌گذرد را بر عهده داشته است، در واپسين ساعات دومين روز مذاكرات سه‌جانبه ايران، امريكا و نماينده گروه 1+5 در مذاكرات در مسقط گزارشي در خصوص آنچه در اين دور از مذاكرات گذشت، ارايه داد. عباس عراقچي هم درست مانند جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده از جديت، صراحت و تلاش براي رسيدن به توافق در مذاكرات سخن گفت. وي كه در جمع معدودي از خبرنگاران اعزامي به همراه تيم مذاكره‌كننده ايران سخن مي‌گفت باز به سبك و سياق چندماه گذشته تاكيد كرد كه به سختي مي‌توان از پيشرفت در مذاكرات سخن گفت. شاه كليد سخنان عراقچي را بايد در اين عبارت جست‌وجو كرد: «اين احتمال وجود داردكه حداقل در كلان مساله و در موضوعات اساسي به يك تفاهم برسيم.» در شرايطي كه چنين نسخه‌يي در روزهاي باقي مانده براي روز 24 نوامبر پيچيده شود، بي‌شك طرفين بايد در روز موعود باز هم مانند 18 جولاي پشت تريبون قرار گرفته و از جزييات تمديد و چگونگي ادامه مذاكرات در قالب زماني و اجرايي جديد سخن بگويند. لازم به يادآوري است كه برخي منابع نزديك به تيم مذاكره‌كننده پيش از اين هم در بازه‌هاي زماني متفاوت تاكيد كرده بودند كه حتي در شرايطي كه بر سر تمام مسائل مورد اختلاف هم تا 24 نوامبر توافق حاصل شود، تهيه سند نهايي به حداقل يك ماه زمان بيشتر نياز دارد.
مذاكره‌كننده ارشد تيم هسته‌يي كشورمان در ادامه اظهاراتش با تاكيد بر اينكه مذاكرات از ابعاد و پيچيدگي‌هاي بسياري برخوردار است، گفت: بعد از ساعت‌ها نمي‌توان گفت پيشرفت كرده‌ايم يا پسرفت داشته‌ايم. بلكه مذاكرات در همه ابعادش ادامه دارد و هر مساله با ابعاد سياسي فني - حقوقي است بررسي مي‌شود.
در شرايطي كه محمد جواد ظريف هنگام ورود به مسقط در گفت‌وگو با خبرنگاران تاكيد كرده بود كه اصلي‌ترين گره‌هاي موجود در مذاكرات حجم غني‌سازي ايران و چگونگي برداشته شدن تحريم‌هاست، گمانه‌زني‌هاي رسانه‌يي از باز شدن نسبي يك گره از دو چالش فوق خبر مي‌دهد. برخي رسانه‌ها در 48 ساعت گذشته اعلام كردند كه ايران و امريكا بر سر مساله حجم غني‌سازي و تعداد سانتريفيوژها به توافق رسيده و مساله اصلي باقي‌مانده جدول زماني لغو اين تحريم‌هاست. عباس عراقچي در اين خصوص به خبرنگاران گفت: موضوع كليدي چگونگي برداشته شدن تحريم‌ها بود كه از چهار مسير شوراي امنيت، اتحاديه اروپا، كنگره امريكا و دستورات اجرايي رييس‌جمهور امريكا عليه ايران اعمال شده است.
اين مقام ارشد وزارت امور خارجه كشورمان از موضوع غني‌سازي و ابعاد آن شامل اينكه غني‌سازي در هر تاسيسات به چه شكل باشد و ميزان ذخاير اورانيوم غني شده به چه شكل و همچنين رآكتور تحقيقاتي اراك و سايت فردو به عنوان ديگر مسائل مورد بحث در مذاكرات سه‌جانبه و چندجانبه ايران با اعضاي 1+5 ياد كرد.
شكاف‌هاي واقعي همچنان پررنگ هستند
مذاكرات نه خوب بود و نه بد. اين عبارت هم تنها بازخوردي بود كه خبرنگاران پس از دو روز حضور جان كري در مسقط از زبان وي شنيدند. در اين ميان روزنامه وال استريت ژورنال به نقل از يك مقام امريكايي كه در مذاكرات هسته‌يي ايران با امريكا حضور هم داشته است اعلام كرد كه شكاف‌هاي واقعي ميان تهران و واشنگتن در مذاكرات هسته‌يي ايران وجود دارد.
در حالي كه باراك اوباما، رييس‌جمهور ايالات متحده همزمان با آغاز مذاكرات ايران و امريكا در مسقط اعلام كرده بود كه احتمال نرسيدن به توافق تا 24 نوامبر وجود دارد، اين مقام امريكايي نيز در اين خصوص گفت: ما پيش از اين گفته‌ايم كه ممكن است به توافق برسيم يا ممكن است نرسيم. من فكر نمي‌كنم كسي اخيرا در هيچ مرحله‌يي به طور نقل قول مستقيم يا غيرمستقيم گفته باشد كه ما در مسير رسيدن به توافق تا 24 نوامبر قرار داريم.
زمزمه‌هاي بازگشت جان كري به عمان
در شرايطي كه ترك مسقط توسط جان كري پس از پايان چهارمين دور از مذاكرات سه‌جانبه وي با جواد ظريف و كاترين اشتون با توجه به حضور باراك اوباما در چين و لزوم پيوستن رييس دستگاه ديپلماسي امريكا به او در پكن طبيعي بود اما همين مساله هم به زمينه‌يي براي گمانه‌زني‌ها تبديل شد. تصاويري كه رسانه‌هاي ايراني و غربي از مهيا شدن محل حضور سه مقام ايراني، امريكايي و اروپايي در ميان خبرنگاران منتشر كردند اين باورعمومي را تقويت كرده بود كه احتمال قرائت بيانيه‌يي پس از اين ديدارهاي دوجانبه در روزهاي يكشنبه و دوشنبه وجود داشته باشد كه اين امر با ترك مسقط توسط جان كري محقق نشد. ساعاتي پس از اين رخداد و در حالي كه بسياري از عدم پيشرفت اندك در مذاكرات مسقط خبر مي‌دادند، خبرگزاري رسمي كويت (كونا) از احتمال بازگشت جان كري به عمان در روز چهارشنبه براي شركت در ادامه اين مذاكرات خبر دادند. در شرايطي كه آلن اير، سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا از پاسخ دادن به پرسش «اعتماد» در اين خصوص سرباز زد اما توييت‌هاي خبرنگاران امريكايي حكايت از اين دارد كه جان كري حداقل براي يك يا دو روز آتي برنامه بازگشت به مسقط را ندارد اما در صورت نياز به يك ديدار سه‌جانبه ديگر به ظريف و اشتون تا پيش از 18 نوامبر مي‌تواند به آنها بپيوندد. عباس عراقچي در گفت‌وگوي خود با خبرنگاران در مسقط اعلام كرده بود كه ايران مي‌تواند در صورت نياز در مسقط مانده و مذاكرات را ادامه دهد و اين در حالي است كه هنوز زمان دقيق و مكان آتي مذاكرات ايران با 1+5 مشخص نشده است.
يا امروز يا دو سال ديگر
كمتر از 13 روز تا 24 نوامبر فرصت باقي است و اندك اندك بر پويايي ديپلماتيك شش كشور مقابل ايران در مذاكره با تهران هم افزوده خواهد شد. در حالي كه وزارت امور خارجه فرانسه روز دوشنبه اعلام كرده بود كه ايران بايد براي رسيدن به توافق، تصميم‌هاي سختي بگيرد، وزير امور خارجه آلمان دستيابي به توافق هسته‌يي با ايران را امكان‌پذير دانست. به گزارش آسوشيتدپرس، فرانك والتر اشتاين ماير، وزير امور خارجه آلمان با بيان اينكه دستيابي به توافق نهايي هسته‌يي با ايران امكان‌پذير است، گفت: براي حصول اين توافق تمام طرف‌ها بايد انعطاف و قدرت رهبري داشته باشند.
اشتاين ماير تاكيد كرد: اكنون زمان پيروزي يا شكست است و بعيد است كه به اين زودي فرصت ديگري پيش بيايد. من فكر نمي‌كنم كه اين موقعيت دوباره در آينده نزديك پيش بيايد و تمديد دوباره مذاكرات دست كم تا دو سال آينده راه‌حلي به ارمغان نخواهد آورد.
گره كور تحريم‌ها
در شرايطي كه ايران بر لزوم لغو تحريم‌ها در صورت رسيدن به توافقنامه جامع هسته‌يي اصرار داشته و مجيد تخت‌روانچي، معاون اروپا و امريكا وزير امور خارجه كشورمان هم پيش از اين در گفت‌وگو با اعتماد تاكيد كرده بود كه بدون رسيدن به چارچوبي عادلانه براي لغو تحريم‌ها، توافق ممكن نيست؛ به نظر مي‌رسد كه طرف امريكايي در اين خصوص انعطاف لازم را نشان نداده است. به گفته برخي منابع رسانه‌يي غربي، امريكا لغو نهايي تحريم‌ها را به تعيين تكليف برنامه موشكي، اجراي طولاني مدت پروتكل الحاقي و گزارش آژانس مبني بر حل موضوع «ابعاد احتمالي نظامي (PMD)» مشروط كرده است. باراك اوباما نيز روز يكشنبه در گفت‌وگويي تلويزيوني تاكيد كرد كه تحريم‌ها به آرامي و در يك بازه زماني تدريجي قابل لغو خواهند بود.
در همين راستا يك مقام عماني نيز پس از پايان چهارمين دور مذاكرات سه جانبه ظريف، كري و اشتون در گفت‌وگو با خبرگزاري رسمي كويت اعلام كرد كه در نشست‌هاي سه جانبه، برخي اختلافات برطرف شده، اما خواسته ايران لغو يكباره تحريم‌هاي بين‌المللي است، در حالي كه طرف غربي خواهان برچيده شدن تدريجي آن است.
از آرزوي غني‌سازي صفر تا پذيرش غني‌سازي پنج درصدي
خط قرمز امريكا در مذاكرات هسته‌يي ايران تغيير كرده است و متن توافقنامه موقت ژنو هم به خوبي گوياي اين مساله است. در شرايطي كه مذاكرات هسته‌يي ايران با سه كشور اروپايي در سال 2005 ميلادي به دليل اصرار واشنگتن بر غني‌سازي صفر به شكست انجاميد، واشنگتن در نوامبر سال 2013 در جريان امضاي توافقنامه موقت ژنو موسوم به برنامه اقدام مشترك رسما غني‌سازي تا 5 درصد ايران را پذيرفت. همزمان با نزديك شدن به 24 نوامبر 2014 و احتمال امضاي توافقنامه جامع هسته‌يي ميان ايران و 1+5، «فيليپ گوردون»، هماهنگ‌كننده امور خاورميانه شوراي امنيت ملي كاخ سفيدگفت: واشنگتن دوست داشت ايران هيچ غني‌سازي‌اي نداشته باشد، اما اصرار بر اين موضوع به شكست مذاكرات منجر مي‌شد و باعث مي‌شد تا ايران به سمت بمب اتم حركت كند.
وي تصريح كرد در صورتي كه ما در ديگر موضوعات قانع شويم، امريكا مي‌تواند غني‌سازي محدود در ايران «متصور شويم. اگر نوع و تعداد سانتريفيوژها تضمين كند كه زمان زيادي (يك سال) تا رسيدن به بمب فاصله است، آن وقت اين براي ما اعتمادساز خواهد بود.
اين عضو ارشد دولت امريكا همچنين در رابطه با احتمال تصويب تحريم‌هاي يكجانبه عليه ايران، گفت اين اقدامات مي‌تواند به شكست مذاكرات و همچنين از بين رفتن اجماع جهاني عليه ايران منجر شود.
روسيه: نتايج به دست آمده بي‌سابقه است
همزمان با برگزاري نهمين دور از مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5، علي اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي كشورمان به مسكو سفر كرده و قرارداد ساخت دو رآكتور جديد در نيروگاه بوشهر را با مقام‌هاي روس امضا كرد. در اين ميان به نظر مي‌رسد كه روسيه براي به نتيجه رسيدن مذاكرات و عبور دو طرف از اختلاف‌هاي فني راهكارهاي مثبتي را ارايه كرده است. معاون وزير خارجه روسيه اعلام كرد: رسيدن به توافق امكان‌پذير شده است و طرف‌هاي مذاكره‌كننده هيچ طرح دومي (طرح ب) به عنوان طرح جايگزين براي شكست احتمالي مذاكرات پيش از موعد نهايي ندارند.
سرگئي ريابكوف، نماينده روسيه در گروه 1+5 در هتل البوستان مسقط در جمع خبرنگاران با بيان اينكه «طرف‌هاي مذاكره‌كننده در حال مسابقه با زمان هستند تا پيش از 24 نوامبر به توافق نهايي برسند و در اين رابطه قدم‌هاي بزرگي برداشته‌اند و اكنون امكان قوي براي رسيدن به توافق نهايي وجود دارد»، گفت: ما تاكنون نتايج مهمي به دست آورده‌ايم كه سابقه نداشته است و اين در واقع پيشرفت در حل پرونده هسته‌يي مورد مناقشه است. امكان توافق تا قبل از 24 نوامبر وجود دارد گرچه ضمانتي براي آن وجود ندارد. مذاكرات از سوي رهبران كشورهاي حاضر در گفت‌وگوها با اهميت پيگيري مي‌شود.
نماينده روسيه در گروه 1+5 با اشاره به حضور رهبران برخي كشورهاي عضو گروه 1+5 در پكن گفت: تعدادي از رييسان دولت‌هاي عضو گروه 1+5 كه در پكن به سر مي‌برند در اداره مذاكرات مسقط مشاركت داشته و آن را پيگيري مي‌كنند.
وي گفت: ما اكنون از نيمه پر ليوان بحث مي‌كنيم و از نيمه خالي آن صحبت نمي‌كنيم. آنچه اكنون درباره‌اش مذاكره مي‌شود موضوعات بسيار مهمي براي همه طرف‌ها تلقي مي‌شود كه شامل سطح غني‌سازي در ايران، مدت زمان توافق نهايي و همين طور چارچوب برداشته شدن تحريم‌ها عليه ايران است.
اين مقام روس اعلام كرد كه مسائل ريز و تفصيلي درباره سايت اراك كه با آب سنگين كار مي‌كند مطرح شده است.
ملاقات دكتر ظريف با معاون نخست‌وزير عمان
همزمان با برگزاري مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 در مسقط، محمد جواد ظريف به ديدارهاي دوجانبه خود با برخي مقام‌هاي كشور ميزبان هم پرداخت. به گزارش اعتماد، دكتر ظريف روز گذشته با فهد بن محمود، معاون نخست‌وزير عمان ديدار و گفت‌وگوكرد. در اين ديدار دو طرف با ابراز رضايت از روند مناسبات دو كشورظرفيت همكاري‌ها را وسيع و متنوع توصيف كرده و عزم دو كشور براي ارتقاي روابط را مورد تاكيد قرار دادند. دكتر ظريف و فهدبن محمود در اين مذاكرات تاكيد كردند كه همكاري‌هاي تهران و مسقط علاوه بر تامين منافع دو كشور، منافع منطقه واستحكام مناسبات ميان همسايگان را نيز در بر خواهد داشت. معاون نخست‌وزير عمان در اين ديدار همچنين انجام مذاكرات هسته‌يي و تلاش براي رسيدن به راه‌حل را هوشمندانه و مدبرانه توصيف كرده اظهار داشت: عمان اميدوار است اين روند به نتايج خوب برسد و در چنين صورتي آثار مثبت آن به نفع همه خواهد بود.
وزير خارجه كشورمان نيز با اشاره به خطوط قرمز و محورهاي كلان مورد نظر جمهوري إسلامي ايران و إظهار اينكه ايران به طور جدي به دنبال حل اين بحران مصنوعي بوده و با حسن نيت كامل وارد مذاكره شده است، گفت: موضوع تحريم و حواشي آن هيچگونه تاثيري در اراده ملت ايران براى برخورداري از حقوق خود در حفظ و استفاده صلح‌آميز از انرژي هسته‌يي نداشته و برخي كشورها با تحليل غلط، گرفتار اشتباه محاسباتى شده‌اند.
تحولات منطقه‌يي و بين‌المللي، بحران تروريسم و افراطي‌گري و آثار و تبعات منفي آن و همچنين تاكيد بر مشورت‌هاي منظم دو كشور از ديگر مباحث مورد گفت‌وگو در اين ديدار بود.
ترافيك ديدارهاي هسته‌يي در مسقط
سه روز حضور محمد جواد ظريف و تيم مذاكره‌كننده ايران در مسقط علاوه بر ديدارهاي مهم سه‌جانبه ميان وزراي امور خارجه ايران و امريكا با حضور كاترين اشتون، مملو از ترافيك ديدارهاي هسته‌يي در سطح كارشناسان و معاون‌هاي وزراي امور خارجه ايران با 1+5 بود. روز سه‌شنبه علاوه بر ديدار ميان ايران و 1+5 در قالب نشست عمومي؛ عراقچي و روانچي با همتايان روسي و چيني خود نيز در خصوص موانع يادشده كه عمدتا شامل تحريم‌ها و اختلاف در مورد مساله غني‌سازي است، نشست‌هاي جداگانه داشتند. عصر سه‌شنبه نيز عباس عراقچي و مجيد تخت‌روانچي، معاونان وزير امور خارجه كشورمان با معاونان وزراي خارجه انگليس، آلمان و فرانسه ديدارهايي را برگزار كردند و پس از آن هم نشست‌هاي ديگر در سطح معاونان وزير خارجه و كارشناسان ادامه يافت. در شرايطي كه تا لحظه تنظيم اين خبر در خصوص پايان يافتن اين دور از مذاكرات ايران و 1+5 در مسقط خبري اعلام نشده است اما برخي منابع از احتمال تمديد مذاكرات تا روز چهارشنبه خبر مي‌دهند.