آيا پاكستان طلسم را مي‌شكند؟
چند روز سرنوشت‌ساز در رابطه تهران - رياض
نواز شريف : ايران و عربستان نمايندگان ويژه‌اي براي حل بحران انتخاب خواهند كرد
عباس عراقچي، مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي اين‌بار براي گره‌گشايي به جده رسيد
سارا معصومي/ نخستين ميانجي رسمي خاك ايران را ترك كرد. نوازشريف، نخست‌وزير پاكستان با شعار تلاش براي تنش‌زدايي از رابطه ايران و عربستان به پايتخت‌هاي هر دو كشور سفر كرد. سفري كه گفته مي‌شود نتيجه آن تا چند روز ديگر علني خواهد شد. سفري كه همزمان شد با برگزاري نشست فوق‌العاده سازمان همكاري‌هاي اسلامي در جده و اعزام نمايندگان ايران به جده براي شركت در آن. حضور نواز شريف و ژنرال راحيل شريف، فرمانده ارتش اين كشور در عربستان كمتر از 24 ساعت بود و مجموع ديدارهاي وي در تهران هم چيزي حدود شش ساعت را به خود اختصاص داد. اين سوال كه چرا نوازشريف در اين بازه زماني و آن هم در قالب سفري از پيش تعيين نشده به رياض و تهران آمد شايد از جزييات مطرح در اين سفر هم در درك رفتارهاي عربستان سعودي نقش مهم‌تري را ايفا كند. نخست‌وزير پاكستان دوشادوش مرد امنيتي اين كشور روز دوشنبه را به شكل كامل در پايتخت كشور عربستان گذراند اما حضور در تهران را به چند ساعت در روز سه‌شنبه محدود كرد. چندساعتي كه گفته مي‌شود در تغيير نگاه اسلام‌آباد به تنش ميان تهران و رياض بسيار هم تاثيرگذار بوده است. عربستان سعودي كه با اعدام شيخ نمر، موجي از خشم را نه تنها در جامعه شيعيان كه در جهان اسلام به راه انداخته بود با قطع رابطه ديپلماتيك خود به دنبال انزواي منطقه‌اي ايران در روزهايي بود كه كشورهاي اروپايي حلقه تحريم ظالمانه و ناعادلانه را از پيرامون ايران جدا مي‌كنند. عربستان پس از قطع رابطه ديپلماتيك با تهران نداي «هل مِن ناصر ينصُرني» سر داد كه با لبيك هيچ كدام از به اصطلاح متحدان منطقه‌اي اين كشور همراه نشد. شايد بتوان گفت كه پس از اعضاي شوراي همكاري اين «نه» پاكستان به درخواست‌هاي آل‌سعود بود كه عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان را متوجه وخامت مقبوليت سياست‌هاي اين كشور در منطقه و در ميان دوستان خود كرد. عادل الجبير در اسلام‌آباد و در پشت پرده سياست خود را در عمل تغيير داد هرچند كه در كلام وي هنوز در قالب مقاله‌اي در نيويورك‌تايمز و يا مصاحبه با رويترز بر طبل مخالفت با ايران مي‌كوبد. در شرايطي كه كشورهاي بسياري براي ميانجيگري ميان ايران و عربستان پا پيش گذاشته بودند و به عنوان نمونه وزير امور خارجه اندونزي هم به اين منظور در تهران با همتاي ايراني خود ديدار كرد اما گويا راي رياض با ايفاي نقش اسلام‌آباد بود. با انتشار جدول زماني حضور رييس‌جمهور چين در سه كشور عربستان، مصر و ايران و اين گمانه‌زني‌ها كه چين به دنبال تنش‌زدايي از رابطه تهران و رياض خواهد بود، دستگاه ديپلماسي آل‌سعود به فكر پاس دادن اين توپ به زمين پاكستاني‌ها افتاد. ناگهان اعلام شد كه نخست‌وزير پاكستان به عربستان و ايران خواهد آمد و طرحي هم براي تنش‌زدايي از رابطه دو كشور دارد. سفري كه طراح آن عربستان بود، انجام شد و بدين ترتيب به نظر مي‌رسد كه حضور نواز در رياض و تهران تا حدودي بحث ميانجيگري را از راس هرم سوژه‌هاي مورد بحث رييس‌جمهور چين در اين دو كشور خارج كرد. هرچند كه ايران از قبل در جريان سفر و طرح نواز شريف قرار نگرفته بود اما دولت تدبير و اميد حسن روحاني از اين سفر استقبال كرد. پاكستاني‌ها در يك سال اخير و با موضع‌گيري‌هاي تهاجمي عربستان در سياست خارجي به پروسه حمايت چشم و گوش بسته از رياض پايان داده‌اند. اسلام‌آباد به ماجراجويي‌هاي عربستان در يمن «نه» گفت و در ماجراي قطع رابطه ديپلماتيك رياض با تهران هم هوشمندانه‌ترين موضع را اتخاذ كرده و اعلام كرد كه ترجيح مي‌دهد نقش ميانجي را ايفا كند. پاكستان در محيط پيراموني خود رابطه بسيار تندي با هندوستان دارد و همزمان با دولت جديد افغانستان هم نتوانسته رابطه مشخص و دو سر سودي را تا به امروز تعريف كند در چنين شرايطي عدم خدشه وارد شدن به رابطه با تهران از اولويت‌هاي سياست خارجي پاكستان است. پاكستاني‌ها تنش زدايي از رابطه دو كشور بزرگ اسلامي پيرامون خود را به نفع امنيت خود مي‌بينند و بر همين اساس است كه رايزني‌هاي اسلام‌آباد براي حل اين مساله از روزها پيش از اين سفر رسمي و كوتاه شكل گرفته بود. رسانه‌هاي پاكستاني مي‌گويند كه از فحواي كلام نخست وزير اين كشور پس از ترك تهران اينگونه برمي‌آيد كه صحبت‌هاي خوبي ميان شريف و روحاني در تهران صورت گرفته است و جزييات ميوه اين رايزني‌ها هم در چند روز آينده مشخص خواهد شد. عربستان پس از ماجراي حمله به نمايندگي‌هاي اين كشور در ايران كه ابتدا به ساكن از سوي ايراني‌ها محكوم شد، تلاش داشت با موج‌سواري بر اين حادثه شرايط منطقه‌اي را براي تهران سخت كند كه كشورهاي معدودي در اين مسير با وي همراه شدند. اكنون نيز به نظر مي‌رسد كه در ديدار روحاني و شريف، رييس‌جمهور ايران حقايق رفتارهاي سعودي در دو سال اخير عليه تهران را متذكر شده و همين مساله مي‌تواند اندك اندك در ديدارهاي مقام‌هاي ايران با ديگر كشورها هم تكرار شده و عرصه عمل سياسي را براي رياض تنگ‌تر كند.
شريف از استقبال تهران و رياض گفت
نوازشريف پس از سفر به تهران و رياض در گفت‌وگو با رسانه‌هاي داخلي پاكستان تاكيد كرد كه طرح مد نظر اسلام‌آباد براي تنش زدايي از رابطه ايران و عربستان مقبول افتاده است و به نظر مي‌رسد كه در چند روز آينده اين طرح وارد جزييات اجرايي شود. نواز شريف پس از ديدار با روحاني اعلام كرد كه در گام بعدي ايران و عربستان نمايندگاني را براي حل و فصل جزييات اختلاف‌هاي به وجود آمده تعيين خواهند كرد: پس از مشخص شدن نمايندگان دو طرف، آنها به شكل تمام وقت روي اين پرونده كار خواهند كرد. من از عربستان هم مي‌خواهم كه نماينده‌اي در اين خصوص تعيين كند. يك رسانه پاكستاني در اين خصوص نوشت: موافقت ايران با انتصاب يك نماينده براي رايزني‌هاي مستقيم با عربستان را شايد بتوان تنها نتيجه ملموس سفر نواز شريف به تهران تا به اين لحظه دانست. نوازشريف در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود اعلام كرد كه نه تهران و نه رياض هيچ كدام به دنبال تنش نيستند. مقام‌هاي عربستان تاكيد داشتند كه ايران را دشمن خود نمي‌دانند و مشابه همين جملات را هم از ايراني‌ها در تهران شنيدم.» نوازشريف در ديدار با رييس‌جمهور ايران نگراني‌هاي عربستان را منتقل كرده و البته متعهد شد كه موضع‌گيري‌هاي تهران را هم به رياض منتقل كند. در شرايطي كه پاكستان در 10 ماه اخير تلاش كرده خود را از پرونده‌هاي مورد مناقشه ايران و عربستان دور نگاه دارد اما به نظر مي‌رسد كه در سفر اخير مقام‌هاي ارشد اين كشور به عربستان، تا حدودي فشارهاي عربستان كارساز افتاده است و در نتيجه همين رايزني‌ها بوده كه راحيل شريف در ديدار با رييس شوراي عالي امنيت ملي ايران خبر پيوستن اسلام‌آباد به ائتلاف ضدداعش عربستان را اعلام كرده است. ائتلافي متشكل از 34 كشور كه ايران در آن حضور ندارد.