ديدار با اعراب دلواپس
جان كري در رياض با اعضاي شوراي همكاري خليج فارس درخصوص ايران و سوريه مذاكره كرد
سارا معصومي / رياض روزهاي ترافيك ديپلماتيك را پشت سر مي‌گذارد. زنجيره‌اي از ديدارهاي سياسي كه ايران يك پاي تمام آنها است. از حضور نخست‌وزير پاكستان در رياض تا رييس‌جمهور چين كه هر دو چند ساعت پس از حضور در پايتخت عربستان به تهران هم سري زدند تا حضور روز گذشته جان كري، رييس دستگاه ديپلماسي وزارت امور خارجه امريكا. نخستين سفر جان كري به عربستان پس از ورود ايران و 1 +5 به فاز اجرا در روزهايي انجام شد كه تهران به عنوان طرف مقابل امريكا در مذاكرات هسته‌اي و عربستان به عنوان متحد منطقه‌اي واشنگتن، روزهاي پرتنشي را تجربه مي‌كنند. عربستان هم اين روزها مانند امريكا رابطه ديپلماتيكي با ايران ندارد اما تفاوت اين قطع رابطه ديپلماتيك در همسايه و همجوار بودن ايران و عربستان است. رياض اين‌بار هم محل تجديد ديدار وزراي امور خارجه عضو شوراي همكاري خليج فارس با همتاي امريكايي آنها بود. مردي كه در دو سال گذشته وزير امور خارجه ايران را بسيار بيشتر از همتاهاي عرب خود در كشورهاي حاشيه خليج فارس ملاقات كرده و در راس هرم تيم مذاكره‌كننده‌اي مقابل ايران بوده كه توافق هسته‌اي تاريخي با تهران را به فرجام رسانده‌اند. سوژه بحث‌هاي جان كري در ديدارهاي به وقوع پيوسته در رياض دو موضوع اصلي بوده است: نخست اطمينان خاطر دادن به متحدان عرب در منطقه در خصوص رابطه ايران و امريكا در روزهاي پسابرجام و دوم هم ليست گروه‌هاي سوري كه بايد در مذاكرات صلح آتي مقابل دولت بشار اسد بنشينند.
ديدار كري با وزراي امور خارجه هفت كشور عضو شوراي همكاري خليج فارس پشت درهاي بسته انجام شد و تنها پس از باز شدن درهاي تالار مذاكره بود كه روساي دستگاه‌هاي ديپلماسي كشورهاي عربستان، بحرين، امارات، اردن، كويت، عمان و قطر با لباس‌هاي سنتي اعراب در يمين و يسار جان كري ايستادند و مقابل دوربين خبرنگاران لبخند زدند. لبخندي كه نشان از همراهي امريكا با اين كشورها در سوژه‌هاي مورد بحث داشت. كري و الجبير موضع يكسان و واحدي را در خصوص تمام مسائل مورد بحث در نشست روز گذشته اتخاذ كردند. كشورهاي عضو شوراي همكاري در حضور كري اعلام كردند كه در كنار عربستان در موضوع تنش با تهران ايستاده‌اند و همچنين از شبه نظامياني كه براي مبارزه با بشار اسد در داخل سوريه مي‌جنگند، حمايت مي‌كنند.
جان كري و عادل الجبير پس از اين نشست در كنفرانس خبري ادعا كردند كه هر دو بر ضرورت آنچه مبارزه با فعاليت‌هاي بي‌ثبات‌كننده ايران در منطقه خواندند، تاكيد كرده‌اند. همچنين در اين كنفرانس خبري دو طرف تاكيد داشتند كه حاضران در نشست به درك مشتركي رسيده‌اند كه به مذاكره‌كنندگان سازمان ملل در پرونده سوريه اين امكان را خواهد داد كه دور آتي مذاكرات را كه براي هفته آتي در نظر گرفته شده است، پيش ببرند.
جان كري در اين كنفرانس خبري در حالي كه عادل الجبير هم كنار او نشسته بود، گفت: به همه اين اطمينان را مي‌دهم كه رابطه ميان امريكا و كشورهاي عضو شوراي همكاري بر پايه منافع مشترك، دفاع مشترك تنظيم شده است و فكر مي‌كنم كه كشورهاي عضو شوراي همكاري هم به خوبي اين نكته را مي‌دانند كه امريكا در كنار آنها در برابر هر تهديد خارجي ايستاده است.
عادل الجبير در اين نشست موضع‌گيري‌هاي تند و تيز خود عليه تهران را باز هم تكرار كرد. وي ايران را متهم به اتخاذ سياست‌هاي خشن و خصمانه عليه كشورهاي عربي كرد. الجبير كه به وضوح از توافق هسته‌اي شكل گرفته ميان ايران و 1+5 خشمگين است در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود ادعا كرد كه گمان نمي‌كند واشنگتن صرفا به دليل توافق هسته‌اي به ايران متمايل شده باشد. وي در اين خصوص گفت: «من فكر نمي‌كنم كه امريكا هيچ توهمي نسبت به اينكه ايران چگونه دولتي است داشته باشد. امريكا كاملا نسبت به فعاليت‌هاي ايران در منطقه آگاهي دارد.» الجبير بدون توجه به آنكه تفنگداران نيروي دريايي امريكا وارد مرز آبي ايران شده بودند از روند دستگيري آنها در ايران انتقاد و ادعا كرد كه كشورهاي نرمال اينگونه عمل نمي‌كنند!
وزير امور خارجه عربستان سعودي كه در ميان كشورهاي منطقه از ناكارآمدترين سيستم انتخاباتي برخوردار بوده و گزارش‌هاي جهاني در خصوص نقض حقوق بشر در اين كشور هر سال نرخ بدتري را به نسبت سال قبل به خود اختصاص مي‌دهد در حضور وزير امور خارجه امريكا از كارت تبادل زندانيان ايران و امريكا هم استفاده كرده و ادعا كرد كه از ميان هفت زنداني ايراني كه از زندان‌هاي امريكا آزاد شده‌اند هيچ كدام تمايلي به بازگشت به ايران نداشته‌اند و اين مساله نشان مي‌دهد كه وضعيت داخلي در ايران چگونه است! اين اظهارات در حالي از سوي الجبير مطرح شده است كه از هفت نفر زنداني ايراني آزاد شده در امريكا شش نفر از آنها تابعيت دوگانه دارند و بخش اعظمي از عمر خود را در امريكا زندگي كرده‌اند.
لحن جان كري در نشست خبري با الجبير در خصوص ايران به تندي الجبير نبود و محافظه‌كاري ديپلماتيكي در آن به چشم مي‌خورد: امريكا نگراني‌هايي در خصوص رفتارهاي ايران دارد و هرزمان كه لازم باشد براي رفع اين نگراني‌ها اقدام خواهد كرد و نمونه آن هم تحريم‌هايي بود كه هفته گذشته در قبال برنامه موشكي ايران در امريكا وضع شد.
كري در بخش‌هايي از صحبت خود با اين ادعا كه امريكا هنوز به فعاليت‌هاي ايران در منطقه مشكوك است، گفت: باراك اوباما (رييس‌جمهور امريكا) از ابتدا تاكيد داشته است كه مذاكرات با ايران درباره مساله هسته‌اي بوده تا منطقه خالي از كشوري باشد كه سلاح اتمي داشته باشد و مانع از مسابقه تسليحاتي در منطقه شويم. ما مي‌دانيم كه حزب‌الله 70 هزار موشك دارد و بيشتر اين سلاح‌هايي كه در اختيار دارد، از ايران به آن رسيده است.
رييس دستگاه ديپلماسي امريكا در پاسخ به پرسش ديگري در خصوص اطمينان‌بخشي كشورش به كشورهاي عربي در قبال توافق هسته‌اي گفت: ما تفاهمنامه‌هايي با همه كشورهاي شوراي همكاري خليج [فارس] داشته‌ايم. همچنين برنامه‌هاي آموزشي و قراردادهاي تسليحاتي داشته‌ايم. ما روابط امنيتي كاملي با هم داريم. همچنين سامانه موشكي مشتركي در دست بررسي و احداث است.
تنش ميان تهران و رياض در حالي در چند هفته اخير شدت گرفته است كه پرونده سوريه همچنان پرونده مشترك روز ميزهاي دستگاه‌هاي ديپلماسي اين دو كشور است. ايران و عربستان مي‌گويند كه پرونده سوريه از تنش اخير ميان اين دو كشور تاثير نخواهد پذيرفت اما اختلاف‌هاي بنياديني از جمله مخالفت تهران و رياض بر سر ليست معارضه همچنان وجود دارد. در شرايطي كه نشست بعدي سوريه به دليل اختلاف ميان جريان‌هاي معارضه احتمالا به تعويق خواهد افتاد جان كري در رياض تاكيد كرد كه هنوز اختلاف‌هايي در خصوص ليست معارضه وجود دارد اما درك مشتركي براي چگونگي آغاز ماجرا وجود دارد. كري توضيحات بيشتري در خصوص جزييات نشست بعدي نداد اما تاكيد كرد كه بيش از 20 كشور و گروه كه گروه «حمايت از سوريه» را تشكيل مي‌دهند بلافاصله پس از نخستين دور مذاكرات صلح در ژنو تشكيل جلسه خواهند داد تا مسائل مطرح شده را مورد بررسي و تصميم‌گيري قرار دهند.
جان كري در رياض با پادشاه ملك سلمان، محمد بن سلمان، نايب وليعهد عربستان و وزير دفاع اين كشور و همچنين رياض حجاب، رييس كميته عالي مذاكرات كه متشكل از مخالفان دولت سوريه است و ماه گذشته در عربستان تشكيل شد، ديدار كرد.
در شرايطي كه عمده بحث‌هاي منتشر شده در خصوص محتويات سخنان جان كري با اعضاي شوراي همكاري خليج فارس به مساله سوريه محدود شده است اما ناگفته پيداست كه ايران پسابرجام بيش از پرونده سوريه، آل سعود و برخي متحدان منطقه‌اي اين كشور را ترسانده است. جان كري به منطقه آمد تا بارديگر به اعراب حاشيه خليج فارس اين اطمينان را بدهد كه رابطه ميان تهران و واشنگتن گرم نخواهد شد. يكي از اصلي‌ترين انتقادهاي وارده بر واشنگتن از سوي اعراب منطقه اين است كه واشنگتن خود را در چند سال اخير و در دوران باراك اوباما مانند سال‌هاي 2001 و 2003 تا پايان رياست‌جمهوري جورج بوش درگير معادله‌هاي امنيتي خاورميانه نكرده است. اين سياست اوباما، به‌خصوص پس از توافق هسته‌اي، اعراب را ترسانده كه شايد امريكا به دنبال واگذاري مديريت پرونده‌هاي منطقه‌اي به قدرت‌هاي منطقه‌اي است كه ايران در حال حاضر در راس اين هرم ايستاده است.