محمدابراهيم ترقي‌نژاد / ديروز محمدجواد ظريف در روزهاي پاياني سال 2014، با انتشار نامه‌يي به وزراي امور خارجه كشورهاي مختلف جهان به تشريح مواضع اصولي جمهوري اسلامي ايران در خصوص مذاكرات هسته‌يي پرداخت. وي در اين نامه توافق هسته‌يي را در دسترس دانست و گفت كه رفع تمامي تحريم‌ها جزو اساسي هر توافقي است. حسن بهشتي‌پور، تحليلگر مسائل سياست خارجي معتقد است كه نامه وزير امور خارجه كشورمان در واقع گامي براي آگاه‌سازي و روشن كردن افكار عمومي دنيا در خصوص نتايج احتمالي مذاكرات هسته‌يي است. وي در گفت‌وگوي تفصيلي با «اعتماد» بيان مي‌كند كه نامه ظريف فقط پيام به خارج ندارد بلكه پيام به منتقدان تيم مذاكره‌كنندگان داخلي نيز دارد و آن پيام، اين است كه تيم مذاكره‌كننده در برابر زياده‌خواهي با وجود منطق و انعطاف، ايستادگي خواهد كرد. مشروح گفت‌وگو با حسن بهشتي‌پور در پي مي‌آيد:
ارزيابي شما از نامه وزير امور خارجه كشورمان به همتايانش در كشورهاي مختلف دنيا چيست؟ چه ضرورتي موجب شد تا محمدجواد ظريف در روزهاي پاياني سال 2014 به وزراي امور خارجه كشورهاي دنيا، نامه بنويسد؟
به نظر مي‌رسد بعد از مذاكرات مسقط، عملا با دور بسته‌يي از مذاكرات روبه‌رو شده‌ايم و كار، آنچنان
بايد و شايد كه لازم است، جلو نمي‌رود. مي‌توانم بگويم كه اين نامه، به‌مثابه اتمام حجتي با مخاطبان خود بود كه وزراي خارجه گروه 1+5 و افكار عمومي كشورهاي غربي هستند و به نظرم، تاكيد نامه بر اين است كه جمهوري اسلامي ايران تمامي اقدامات شفاف‌ساز و اعتمادبرانگيز را انجام داده و اراده لازم را در جهت حل پرونده هسته‌يي و رسيدن به توافق را دارد و پيشنهادها و راهكارهاي لازم را براي خروج از اين وضعيت نيز ارايه كرده است ولي هنوز با برخورد مناسب و حركت درخور توجهي از سوي كشورهاي مقابل روبه‌رو نشده و به اين دليل، آقاي ظريف اقدام به چنين نامه‌نگاري‌اي كرده است تا هم به مخاطبان خود به شكل مستقيم پيام داده باشد و هم افكار عمومي دنيا را در اين باره آگاه و روشن كند كه چه كساني مسوول به نتيجه نرسيدن احتمالي مذاكرات هستند.
آقاي ظريف در بخشي از اين نامه به ايستادگي تيم مذاكره‌كننده در مقابل مطالبات نامشروع و تحقيرآميز سخن گفته است. دليل اشاره به اين مساله چيست؟
اولا، اين پيامي به افرادي در داخل كشور است كه مدام آقاي ظريف و تيم مذاكره‌كننده را به وادادگي متهم مي‌كنند و از عقب‌نشيني آنها سخن مي‌گويند و براي نيل به خواسته‌هاي‌شان به هر اقدامي دست مي‌زنند در حالي كه در طول مذاكرات هسته‌يي مشاهده كرديم كه تيم مذاكره‌كننده در برابر فشارها ايستادگي كرده است و حتي رهبر انقلاب نيز به اين ايستادگي جانانه آنها اشاره كردند و نشان داد تيم مذاكره‌كننده بر مواضع اصولي خود كه منطقي نيز است، ايستاده و همانقدر كه در برابر كشورها و نظرات كارشناسي آنان انعطاف دارد، در برابر زياده‌خواهي‌ها و مطالبات غيرواقعي آنان نيز ايستادگي مي‌كند. از سويي، به طرف خارجي نيز اين پيام را مي‌دهد كه آنها نبايد منتظر اين باشند كه ايران در آخرين لحظات تغيير مي‌دهد و منتظر نباشند تيم مذاكره‌كننده در دقيقه 90 مجبور به كوتاه آمدن مي‌شود. در مجموع مي‌خواهد اين را بيان كند همانقدر كه ممكن است ايران منعطف است ولي محكم است و حاضر نيست كه از اصولش كوتاه بيايد.
در اين نامه از دسترس بودن مذاكرات سخن گفته شده است. فكر مي‌كنيد كه اين مساله چقدر محتمل است؟
اگر به اظهارات مسوولان و مقامات خارجي نگاه شود، متوجه مي‌شويم اين مساله بلوف نيست. صحبت‌هاي سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا و ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه نيز بيانگر اين مساله است كه مذاكرات با پيشرفت همراه بوده و احتمال رسيدن به نتيجه وجود دارد. به هر حال همان‌طور كه به دفعات بيان كرده‌ام هر دوطرف علاقه‌مند به رسيدن به نتيجه و توافق هستند ولي مساله لغو تحريم‌ها كمي اين روند را كند كرده است.
وزير امور خارجه نيز تاكيد كرده‌اند كه رفع تحريم‌ها، اساسي‌ترين جزء هر توافقي است.
مي‌توان گفت كه اصلي‌ترين مساله مذاكرات، لغو تحريم‌هاست كه اصلي‌ترين موضوع اختلاف هم است هر چند كه در مسائل ديگري چون تعداد سانتريفيوژ، حجم غني‌سازي و... اختلاف‌ها باقي است. به هر حال، طرف مقابل نيز نمي‌گويد كه ما نمي‌خواهيم تحريم‌ها را لغو نكنيم ولي مي‌گويند ما به‌تدريج اين كار را خواهيم كرد و در واقع مي‌خواهند تحريم‌ها را تعليق كنند تا لغو. از طرفي، تدريجي برداشتن تحريم‌ها نيز سقف و كفش معلوم نيست، چراكه براي تدريجي برداشتن تحريم‌ها نيز بايد سقف و كف زماني مشخص شود كه تاكنون مشخص نشده و نكرده‌اند. ولي از آنجايي كه دوطرف خواستار رسيدن به پيشرفت هستند، مي‌توان پيش‌بيني كرد كه در اين باره نيز به نتيجه خواهيم رسيد.
آيا احتمال لغو تمامي تحريم‌ها به يك‌باره وجود دارد؟
از آنجايي كه اين تحريم‌ها به‌تدريج وضع شده‌اند، تدريجي نيز لغو مي‌شوند ولي بايد به دو نكته توجه داشت؛ اول، بايد اراده‌يي باشد تا تحريم‌ها لغو شوند و دوم، بايد بر اين مساله همان‌طور كه گفتم سقف و كفي مشخص شود. بايد مشخص شود كه تدريجي لغو شدن تحريم‌ها شش سال است يا شش ماه.
به نظر شما بهترين زمان براي لغو تدريجي تحريم‌ها چقدر است؟
مي‌توان از عرض شش ماه تا حداكثر يك‌سال، كل تحريم‌ها برداشته شود. متاسفانه از سوي غرب اراده‌يي براي لغو تحريم‌ها مشاهده نمي‌شود. غربي‌ها فكر مي‌كنند كه ابزار خوبي پيدا كرده‌اند و همچنان از اين ابزار فشار استفاده كنند و ايران نيز در تلاش است كه نشان دهد كه غربي‌ها در اين باره اشتباه مي‌كنند و نمي‌شود از اين ابزار تا ابد استفاده كرد.
در بخش‌هايي از نامه آقاي ظريف به فتواي رهبر انقلاب اشاره شده است. فكر مي‌كنيد كه اين فتوا چقدر در پيشبرد مذاكرات و افكار عمومي موثر بوده است؟
بي‌شك اين فتوا از سوي يك رهبر كشور و همچنين رهبر مذهبي، در افكار عمومي موثر بوده و است. به هر حال اوباما و كري نيز به اين فتوا اشاره داشته و به آن استناد كرده‌اند و از سوي ديگر، ايران آن را به عنوان يك سند رسمي به ثبت رسانده است. بنابراين جايي در شك و ترديد وجود ندارد و كساني كه در پي شك و ترديدافكني هستند، مي‌خواهند بهانه‌جويي كنند.
با توجه به اين شرايط، اثرگذاري نامه آقاي ظريف را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
اثرگذاري اين نامه بيشتر روي افكار عمومي دنياست و اگر آقاي ظريف مي‌خواست كه بر وزراي گروه 1+5 اثر بگذارد اين نامه را به اين شكل منتشر نمي‌كرد ولي وقتي اين نامه به شكل علني و در اين ابعاد منتشر مي‌شود، متوجه مي‌شويم كه آقاي ظريف علاوه بر مورد خطاب قرار دادن وزراي گروه 1+5، مي‌خواهد افكار عمومي دنيا را نيز متوجه سازد كه اگر مذاكرات به نتيجه نرسد، ايران مقصر نيست و عامل به نتيجه نرسيدن مذاكرات، طرف مقابل است و نه ايران.