سلطاني‌فر: در تمام بخش‌ها با وزارت راه هماهنگيم
درخواست ميراث فرهنگي
براي توقف پروژه آزاد راه آبيك به چرمشهر
يك هفته پس از صحبت‌هاي وزير راه و شهرسازي در مورد پروژه آزادراه آبيك به چرمشهر، رجبعلي خسروآبادي، مديركل ميراث فرهنگي استان تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» اعلام كرد طي مكاتبه با وزارت راه خواهان توقف اين پروژه و ايجاد فرصت و فضاي مطالعات باستان‌شناسي در اين منطقه شده‌اند. وزير راه هفته گذشته در پاسخ به سوال رسانه‌ها در مورد عدم استعلام مسوولان پروژه از ميراث فرهنگي براي مطالعات فرهنگي در اين منطقه گفته بود: «از پروژه اطلاع ندارم، ميراث با ما مكاتبه نكرده است. اگر با ما مكاتبه كنند، با كمال افتخار رسيدگي مي‌كنيم و حتما تدابير لازم اتخاذ مي‌شود.»
آزادراه آبيك به چرمشهر كه در نوار جنوبي پايتخت در حال ساخت است به گفته باستان‌شناسان از مناطق بسيار مهم تاريخي فلات مركزي ايران عبور مي‌كند. ضرورت انجام مطالعات باستان‌شناسي در اين منطقه را سيامك سرلك، باستان‌شناس پژوهشگاه ميراث فرهنگي در گفت‌وگو با «اعتماد» اينچنين عنوان مي‌كند: «چيزي كه مسلم است اين است كه مسير اين پروژه در حاشيه فلات مركزي ايران و از دشت‌هاي ورامين و ري و ساوجبلاغ و قزوين عبور مي‌كند. اين دشت‌ها يكي از مراكز فرهنگي ما در مطالعات پيش از تاريخ حوزه فلات مركزي از اهميت بالايي برخوردارند. در اين منطقه ما تراكم آثار در دوره‌هاي مختلف داريم.»
رجبعلي خسروآبادي، مديركل ميراث فرهنگي استان تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» در مورد اقداماتي كه ميراث فرهنگي استان تهران در اين رابطه انجام داده است، گفت: «ما نامه‌نگاري كرده‌ايم، تقاضايي را هم اخيرا مطرح كرده‌ايم و خواسته‌ايم كه از پيشرفت پروژه جلوگيري كنند، تا مطالعات باستان‌شناسي انجام شود و بعد از انجام مطالعات پروژه ادامه پيدا كند. نامه‌اي را هفته گذشته براي مديران پروژه ارسال كرديم و خواستيم كه پروژه را متوقف كنند. به دليل اينكه مطالعات تاريخي را انجام ندادند يا زمينه انجام آن را فراهم نكرده‌اند، شركت مجري بايد بر اساس قانون پروژه را متوقف كند. با وزير راه و شهرسازي هم صحبت‌هايي انجام شده، آقاي آخوندي علاقه‌مند به پيگيري اين موضوع هستند.»
قبل از رسانه‌اي شدن اين موضوع ميراث فرهنگي استان تهران با ارسال نامه‌اي، مرتضي اديب‌زاده را به عنوان نماينده پژوهشگاه ميراث فرهنگي و ناظر ميراث فرهنگي استان تهران به وزارت راه و شهرسازي استان تهران معرفي كرده بود. او در رابطه با اين پروژه و عدم استعلام مسوولان وزارت راه مي‌گويد: «اين پروژه از ابتدا از هيچ كدام از ارگان‌هاي مسوول استعلام نشده بود، مسوولان ميراث فرهنگي استان تهران زماني كه متوجه اين پروژه شدند، از طرف ميراث تهران با مسوولان پروژه نامه‌نگاري كردند و زماني كه كار به جريان افتاد پيگيري‌هاي بعدي را به پژوهشكده باستان‌شناسي سپرديم.» اديب‌زاده در مورد احتمال وجود آثار تاريخي در مسير اين پروژه معتقد است: «از آنجايي كه اين طرح ملي است و در سطح گسترده انجام مي‌شود، معمولا احتمال وجود آثار تاريخي در مسير آن وجود دارد، قطعا آثاري را در مسير داريم به اين دليل كه اين محور يك محور تاريخي و باستاني است و تعداد زيادي تپه و محوطه باستاني در ان محدوده قرار دارند.»
با وجود اهميت اين منطقه و عبور از مناطقي كه به گفته باستان‌شناسان احتمال وجود آثار تاريخي پيش از تاريخ در آن بسيار بالاست، هيچ گونه مطالعه تاريخي و باستان‌شناسي صورت نگرفته است. خسروآبادي در مورد بي‌توجهي دستگاه‌ها و سازمان‌ها به ماده قانوني موجود كه آنها را ملزم مي‌كند تا قبل از اجراي پروژه‌هاي بزرگ عمراني و در مرحله امكان‌‌سنجي و مكان‌‌يابي نسبت به انجام مطالعات فرهنگي- تاريخي «ميراث فرهنگي» اقدام كنند، مي‌گويد: «يك‌سري از قوانين، قوانين عام هستند؛ به طور مثال شما بايد مسائل بهداشتي را رعايت كنيد، نه اينكه وزارت بهداشت به شما دستور بدهد كه بهداشت را رعايت كنيد. اين قانون به تمام دستگاه‌هاي اجرايي ابلاغ شده است و از تمام دستگاه‌هايي كه پروژه‌هاي بزرگ اجرا مي‌كنند و در مناطق مختلف خصوصا مناطق تاريخي و فرهنگي پروژه‌هاي‌شان را اجرا مي‌كنند خواسته شده تا ضمن هماهنگي پژوهشگاه ميراث فرهنگي از اينكه بستر اين پروژه در منطقه تاريخي قرار دارد يا نه، مطمئن شوند. ما نبايد براي هر پروژه‌اي نامه‌نگاري كنيم، هر چند كه هر زمان كه ضرورت اين موضوع را احساس كنيم نامه‌نگاري هم انجام مي‌دهيم.»
خسرو آبادي در مورد پاسخ وزير راه در اين رابطه كه عنوان كرده بود ميراث فرهنگي با ما مكاتبه نكرده است، گفت: «نبايد اين اتفاق بيفتد، اين قانون و دستورالعمل وجود دارد كه دستگاه‌ها موظفند كه در پروژه‌هاي بزرگ اين اقدامات را براي اطمينان از وجود آثار تاريخي و باستاني در محل پروژه انجام دهند. اين مثل يك پيوست است، به طور مثال براي يك پروژه بايد يك پيوست اجتماعي و فرهنگي وجود داشته باشد. نه اينكه وزارت فرهنگ و ارشاد اعلام كند كه بايد اين اقدامات صورت گيرد. در مورد اين قانون هم اگر نقصي در بخشنامه بوده، به ما بگويند كه ما پيگيري كنيم. استدلال ما اين نيست، ما مي‌گوييم يك بخشنامه و قانون به كليه دستگاه‌ها ابلاغ شده است. فقط هم وزارت راه نيست، اگر وزارت نيرو يا صنعت و معدن هم بخواهد چنين پروژه‌اي را اجرا كند بايد اين اقدامات را انجام دهد و با ميراث فرهنگي هماهنگ كند.»
خسروآبادي در مورد قصور ميراث فرهنگي در توجيه ضرورت اين قانون بين دستگاه‌هاي مختلف مي‌گويد: «اگر اين ضرورت را احصا كنيم. هيچ پروژه‌اي در كشور نبايد شكل بگيرد مگر با اطلاع ميراث فرهنگي. اما بايد بپذيريم كه چنين چيزي امكان‌پذير نيست كه ما همه پروژه‌هاي كشور را بياوريم به يك نقطه‌اي مثل ميراث‌فرهنگي وصل كنيم، بلكه به كساني كه پروژه‌هاي عظيم اجرا مي‌كنند، توصيه مي‌كنيم كه زماني كه مي‌خواهند پروژه‌هاي بزرگ اجرا كنند، مانند موارد مالياتي و حقوقي و قانوني موارد مربوط به ميراث فرهنگي را هم رعايت كنند، اما تمام اين موارد در كنار هم مورد توجه قرار نمي‌گيرد. دستگاه‌ها يك وظيفه‌اي دارند، در خصوص اينكه وقتي كاري را مي‌خواهند انجام دهند همه موارد مرتبط به آن را هم مورد توجه قرار دهند. اعم از حقوقي و مالياتي، يكي از اين موارد ميراث فرهنگي است. در مورد پروژه چرمشهر هم بايد ببينيم باستان‌شناسان چه مي‌گويند به اين دليل كه آنها قاعده اين كار را بلدند.»
حال بايد ديد واكنش وزارت راه به درخواست ميراث فرهنگي براي توقف پروژه و انجام مطالعات باستان‌شناسي در اين منطقه چيست. هرچند كه به زعم كارشناساني همچون عليرضا سرداري، مسوول بخش نجات‌بخشي پژوهشكده باستان‌شناسي كاوش‌هايي كه با توقف چنين پروژه‌هايي انجام مي‌شود، كاوش‌ها و مطالعات نجات بخشي نيست، سرداري معتقد است: «٩٨ درصد پروژه‌هايي كه با نام نجات بخشي انجام مي‌شود چندان با استانداردهاي نجات‌بخشي همخواني ندارند. به دليل اينكه صرفا به نجات‌بخشي از آثار و انجام مطالعاتي در منطقه محدود مي‌شوند و به دليل كمبود بودجه طبق استانداردهاي نجات بخشي پيش نمي‌روند. به دليل هزينه‌هاي بالايي كه كاوش‌هاي باستان‌شناسي دارند و همچنين تعجيل در اجراي پروژه‌هاي عمراني به يك كاوش و بررسي ساده اكتفا مي‌شود.»
واكنش رييس سازمان ميراث فرهنگي به ساخت آزاد راه آبيك به چرمشهر
مسعود سلطاني‌فر
در اين پروژه و هم در پروژه‌هاي عمراني ديگر كه در محوطه‌ها و سايت‌هاي تاريخي اجرا مي‌شود، موظفيم كه وظايف قانوني‌مان را با هدف حفاظت از محوطه‌هاي باستاني و اشيايي كه ممكن است در آن منطقه وجود داشته باشد، به عمل بياوريم. در مورد اين پروژه هم طبيعتا در كل اين مسير محوطه‌هاي تاريخي وجود ندارد. در يك بخش‌هايي از آن محوطه و آثار وجود دارد. اما هر كجا كه باستان‌شناسان تشخيص بدهند كه آثار وجود دارد، اقدامات لازم را انجام خواهيم داد. در مورد عدم استعلام وزارت راه از ميراث فرهنگي هم بايد اشاره كنم كه ما در دولت يازدهم با وزارت راه در اوج هماهنگي و همكاري در تمام بخش‌ها كار را پيش مي‌بريم. اين موضوع هم حل‌كننده مسائل ما است، هم حلال مشكلات وزارت راه. ما در تمام بخش‌ها خوشبختانه با هم هماهنگيم. كار كه پيش مي‌رود ما موظفيم اقدامات را با توجه به اطلاعاتي كه داريم انجام بدهيم. هر كجا را كه باستان شناسان سازمان تشخيص بدهند كه محوطه و بنا و آثاري وجود دارد بلافاصله اقدام خواهند كرد و درخواست اصلاح نقشه پروژه را مطرح مي‌كنند. اين اقدامات فقط مربوط به اين پروژه نيست هر پروژه‌اي كه در سطح ملي بخواهد اجرا شود، راه آهن يا جاده يا هر پروژه عظيم ديگر بايد اين ملاحظات در آن اجرا شود.