كودكان را به كتاب
عادت بدهيم
محمود آموزگار
رييس اتحاديه ناشران و كتابداران
برخي نويسندگان در بررسي راه‌ها و روش‌هايي كه مي‌تواند با سرانه پايين مطالعه مبارزه كنند، اين راه و روش را پيشنهاد مي‌دهند: بايد در دوره دبستان تمام كتاب‌هاي درسي را حذف كرد و با كتاب‌هاي ديگر كودكان را براي كتابخواني تشويق كرد. سيستم آموزشي كه تنها به كودكان ياد مي‌دهد كه كتاب و درس يك تكليف است و نه يك اندوخته مهم براي بزرگسالي، باعث مي‌شود تا كودكان از سنين پايين نسبت به كتاب و كتابخواني، ديد نادرستي داشته باشند و به همان اندازه كه از كتاب‌هاي درسي فراري مي‌شوند، از كتاب‌هاي ديگر هم فراري باشند. وقتي در كودكي ياد بگيريم كه كتاب و كتابخواني يك تكليف است و ياد نگيريم كه خواندن كتاب مي‌تواند به معلومات ما و دانش ما نسبت به زندگي بيفزايد، در بزرگسالي هم كتاب و كتابخواني را فراموش مي‌كنيم و اين‌چنين مي‌شود كه نياز ما به كتاب از بين مي‌رود. در جامعه‌اي كه كودكانش ياد مي‌گيرند كه كتاب تكليف است، سرانه مطالعه هم پايين مي‌آيد و بازار نياز به كتاب، بازاري سرد و خاموش مي‌شود. اتفاقي كه اين روزها رخ داده و نگراني‌هاي مربوط به كاهش سرانه مطالعه و بي‌علاقگي ايرانيان به كتابخواني سال‌هاي سال است كه مطرح مي‌شود. جامعه بايد ياد بگيرد كه به كتاب نياز دارد و كتاب براي او ضروري است. تا زماني كه اين ضرورت نياز پيش نيايد، سرانه مطالعه هم بالا نمي‌رود و در اين مسير آموزش كودكان، يكي از بهترين راه‌ها براي يادآوري اهميت كتاب و پرورش نسلي است كه كتاب را به عنوان يك نياز اصلي و ضروري مي‌شناسند. نمونه بسيار روشن و درست اين ايجاد ضرورت و پرورش نسل كتابخوان را مي‌شود در طرحي ديد كه دو سال پيش در انگلستان اجرا شد. طرحي به نام «تابستان كتابخواني» كه براي كودكان 4 تا 11 ساله انجام شد و از اين قرار بود كه هر كودك در تابستان به انتخاب خودش شش كتاب بخواند و با نظارت يك سرپرست كه بين 12 تا 24 سال سن داشت، درباره اين كتاب‌ها پروژه‌هايي را انجام دهد. اين‌چنين شد كه در انتهاي تابستان 870 هزار كودك به همراه 890 هزار داوطلب مجموعا 18 ميليون نسخه كتاب، از كتابخانه‌ها به امانت گرفتند و نسلي در انگلستان پرورش يافت كه نه از سرتكليف كه براي كيفيت بهتر زندگي، كتاب مي‌خواند. چنين روش‌هايي، روش‌هاي زيرساختي و زيربنايي هستند كه جامعه ايراني، اين روزها به‌شدت نيازمند به آن است تا در شرايطي كه سرانه مطالعه پايين است، نسل آينده با تغيير نگاه به مقوله كتاب و كتابخواني، نسلي بي‌انگيزه و بي‌توجه نسبت به اين ضرورت مهم پرورش پيدا نكند و در آينده‌اي نزديك سرانه مطالعه، رقمي پايين‌تر از ارقامي نشود كه در سال‌هاي گذشته با آنها روبه‌رو بوديم.