تصميم‌گيري در مورد بافت تاريخي مشهد بايد در شأن اين فضا باشد
مهدي حجت
مديرعامل ايكوموس ايران
حرم مطهر امام رضا (ع) شريف‌ترين نقطه‌اي است كه در ايران وجود دارد، بنابراين بايد به اندازه اهميتي كه اين نقطه از كشور در همه جهان اسلام و خصوصا ايران دارد براي اقداماتي كه در محدوده آن انجام مي‌شود، انرژي و دقت و وقت صرف شود.
در حال حاضر بايد گفت آنچه تاكنون در برنامه‌هاي عمراني اين شهر انجام شده به اندازه كافي از اين دقت‌ها و ملاحظات لازم برخوردار نبوده. متاسفانه مجموعه تخريب‌هايي كه انجام شده و بناهاي جديدي كه ساخته شده و مباحثي كه براي آينده مشهد مطرح است، با فكر لازم و مطالعات دقيق همه‌جانبه همراه نيست. منظور از مطالعات همه‌جانبه اين است كه ما بايد براي‌مان روشن باشد كه منظور از «زيارت» چيست؟ افرادي كه به اين محدوده مراجعه مي‌كنند چه افرادي هستند، چگونه بايد در اين منطقه استقرار پيدا كنند و به‌طوركلي فضايي كه ما مي‌خواهيم در اطراف حرم رضوي باشد چه نوع فضايي است؟ آيا ما معتقديم كه اين منطقه صرفا بايد تبديل به محلي براي ساخت هتل و مراكز خريد شود يا اينكه براي ما يك مكان قدسي است كه بايد رعايت تمام احترام‌هاي لازم در تمامي ابعاد آن در نظر گرفته شود. اين مباحث احتياج به يك مطالعه همه‌جانبه، عميق و مفصل دارد كه بشود براي آن تصميم‌گيري كرد. هر نوع تعجيل و اظهارنظري بدون مطالعه دقيق همه‌جانبه از اعتبار لازم براي آن مكان مقدس برخوردار نيست. بنابراين همه افراد دخيل در اين موضوع كه علاقه‌مند هم هستند كه خدمتي را انجام دهند، بايد قبول كنند كه اين كار با متانت و تامل و تعمق لازم و كافي انجام شود.
با توجه به اينكه چنين اقدامي ممكن است زمانبر باشد بايد نسبت به وضع موجود منطقه ثامن و مشكلاتي كه براي مردم به وجود آمده و وضعيتي كه به دليل اجراي ايده‌هاي قديمي ايجاد شده، به صورت موردي تصميم‌گيري شود. جهت‌گيري كلي در اين موضوع بهتر است بر اين باشد كه اقدامات به نحوي انجام شود كه راه را براي راه‌حل‌هاي آينده نبندد. منظور از اين جمله متوقف كردن مطلق كار نيست اما اين طور هم نيست كه همه‌چيز را آزاد بگذاريم تا همان فكرهايي كه قبلا بوده اجرايي شود، به اين دليل كه مطالعات زمانبر است. بايد راهي انتخاب شود كه آنچه را اجتناب‌ناپذير و ضروري و غيرقابل پرهيز است، به شكل حداقلي انجام شود. به‌نحوي كه بتوانيم همه امكانات را به صورت رزرو داشته باشيم، تا وقتي كه مطالعات جامع به اتمام برسد و به ما بگويد چطور عمل كنيم، طبيعي است كه در اين‌صورت ما خسارات كمتري را وارد كرده‌ايم و مي‌توانيم به نحوي عمل كنيم. اما اگر كساني هستند كه فكر مي‌كنند در حال حاضر و با شرايط فعلي مي‌دانند كه بايد در اين منطقه چه اقدامي انجام دهند، در اشتباهند به اين دليل كه بايد حتما در اين مورد مطالعات دقيق و وسيعي انجام شود، تا آنچه از اين مطالعات و اقدامات استخراج مي‌شود، براي دهه‌ها و قرن‌هاي آينده بستر معقول و متناسبي باشد. بايد توجه داشت كه بافت اطراف حرم رضوي يكي از محلات تهران يا اصفهان يا تبريز نيست كه راجع به آن با عجله و بدون فكر تصميم بگيريم، اين نقطه بسيار مهم است و طبيعي است كه به اندازه شان خود نياز به تامل و فكر دارد. به نظر مي‌رسد اگر با اين روند حركت كنيم، كمترين ميزان ضرر را خواهيم داشت، اما اگر تصميمات عجولانه و اقدامات عمراني في‌البداهه را اجرا كنيم خسارات جبران‌ناپذيري به تاريخ و هويت اين شهر وارد مي‌شود.