نگاهي به فيلم‌هاي راه يافته به سي و سومين جشنواره فيلم فجر
جدال كهنه‌كاران با جوانان براي سيمرغ فيلم فجر
مريم رهنما/ 22 فيلم راه يافته به بخش مسابقه سينماي ايران سي و سومين جشنواره فيلم فجر معرفي شدند؛ فيلم‌هايي كه در ميان سازندگان آنها نه اسمي از فيلمسازان پيشكسوت به چشم مي‌خورد و نه حتي طيف كارگردانان مطرح بعد از انقلاب آثاري در اين جشنواره دارند؛ از ميان فيلمسازان زن سينماي ايران نيز فقط نيكي كريمي است كه با «شيفت شب» در بخش رقابت اصلي جشنواره حاضر است. فهرست فيلم‌هاي حاضر در سي و سومين جشنواره فيلم فجر مجموعه‌يي از نگاه توام با احتياط را كه در يك سال و نيم اخير بر سينماي ايران حاكم بوده به نمايش مي‌گذارد.
آنهايي كه وارد رقابت شدند
«ارغوان» كيوان عليمحمدي و اميد بنكدار، «اعترافات ذهن خطرناك من» هومن سيدي، «ايران برگر» مسعود جعفري جوزاني، «بوفالو» كاوه سجادي حسيني، «بهمن» مرتضي فرشباف، «تگرگ و آفتاب» رضا كريمي، «تا آمدن احمد» صادق صادق دقيقي، «حكايت عاشقي» احمد رمضان‌زاده، «خانه دختر» شهرام شاه‌حسيني، «خداحافظي طولاني» فرزاد موتمن، «دوران عاشقي» عليرضا رييسيان، «رخ ديوانه» ابوالحسن داودي، «روباه» بهروز افخمي، «شرفناز» حسن نجفي، «شكاف» كيارش اسدي‌زاده، «شيفت شب» نيكي كريمي، «طعم شيرين خيال» كمال تبريزي، «عصر يخبندان» مصطفي كيايي، «مرگ ماهي» روح‌اله حجازي، «مزار شريف» عبدالحسن برزيده، «مشرف به كوچه بي‌نام» هاتف عليمرداني و «من ديهگو مارادونا هستم» بهرام توكلي؛ اين اسامي 22 فيلم حاضر در بخش مسابقه سينماي ايران سي و سومين جشنواره فيلم فجر است؛ البته دو فيلم «قول» ساخته محمدعلي طالبي به عنوان بهترين فيلم جشنواره كودك و «فرار از قلعه رودخان» به كارگرداني غلامرضا رمضاني به عنوان بهترين كارگرداني جشنواره كودك هم وارد بخش رقابتي جشنواره شده‌اند.
نكته قابل توجه در مورد اين فهرست جوان‌گرايي موجود در آن است. هيات انتخاب جشنواره شامل محمد احساني، احمد اميني، محمدعلي باشه آهنگر، بهنام بهزادي، مجيد رضابالا، رسول صدر عاملي و حسين كرمي با حسن نيت به فيلمسازان جوان سينماي ايران نزديك شده‌اند و وجود اسامي فيلمسازاني چون هومن سيدي، شهرام شاه‌حسيني، كيارش اسدي‌زاده، مصطفي كيايي، روح‌اله حجازي، هاتف عليمرداني و بهرام توكلي در اين فهرست 22 نفره نشان از اعتماد هيات انتخاب به گروه فيلمسازان جوان سينماي ايران دارد.
در كنار اينها اسم فرزاد موتمن، مسعود جعفري‌جوزاني، ابوالحسن داودي، عليرضا رييسيان، كمال تبريزي و بهروز افخمي كارگردانان با سابقه ايراني‌اند كه آثارشان در جشنواره پذيرفته شده است.
موتمن هرچند با «شب‌هاي روشن» كارگردان محبوب منتقدان است، اما اغلب حضورهاي او در جشنواره فيلم فجر منجر به دريافت جايزه‌هاي متعدد از سوي اين فيلمساز نشده است. اما شنيده‌ها حاكي از آن است كه فيلم تازه او با عنوان «خداحافظي طولاني» يكي از بخت‌هاي اصلي جشنواره به خصوص در بخش بازيگري است. حالا بايد ديد در سال 1393، فيلم تازه موتمن مي‌تواند نظر هيات داوران جشنواره را به خود جلب كند.
جعفري‌جوزاني بعد از «بلوغ» كه در سال 1377 ساخته بود، فيلمي را كارگرداني نكرد تا اينكه ساخت «ايران برگر» را در سال جاري آغاز كرد و آن را براي نمايش در جشنواره آماده مي‌كند. رييسيان هم بعد از «چهل‌سالگي» كه در سال 1387 ساخته بود، پشت دوربين قرار نگرفته بود تا اينكه فيلم تازه خود را با عنوان «دوران عاشقي» و با حضور ليلا حاتمي ساخت. افخمي و تبريزي هر دو از كارگردانان پركار سينما در يكي دو سال اخير محسوب مي‌شوند. اين دو فيلمساز كه سال قبل هم آثاري در جشنواره داشتند، امسال باز هم رقيب يكديگرند.
از قلم افتاده‌ها
در كنار فيلم‌هايي كه به بخش مسابقه راه يافته‌اند، تعدادي از فيلم‌ها نيز از اين حضور بازمانده‌اند، از جمله «نهنگ عنبر» سامان مقدم. توقع مي‌رفت اين فيلم كه در ماه‌هاي اخير با تلاش گروه براي آماده‌سازي جهت حضور در جشنواره مراحل توليد را سپري مي‌كرد در ميان آثار حاضر در بخش مسابقه باشد، اما نام اين كارگردان و فيلمش در فهرست بخش مسابقه جايي ندارد. فيلمي كه گفته مي‌شد رضا عطاران و مهناز افشار نقش‌هاي متفاوتي را در آن ايفا كرده‌اند. يكي از سرشناس‌ترين چهره‌هاي غايب اين دوره از جشنواره خسرو سينايي است كه انتظار مي‌رفت با «جزيره رنگين» در جشنواره حاضر باشد. همين طور عبدالرضا كاهاني «استراحت مطلق» را براي نمايش در جشنواره آماده كرده بود، اما گويا اين فيلم كاهاني نيز مانند برخي ديگر از فيلم‌هاي او براي حضور در اين رويداد سينمايي با مشكلاتي روبه‌رو شده است. «تابو» ساخته خسرو معصومي، «اين سيب هم براي تو» به كارگرداني سيروس الوند، «آوازهاي سرزمين مادري‌ام» به كارگرداني عباس رافعي و «اسب سفيد پادشاه» ساخته محمدحسين لطيفي هم در بخش رقابتي جشنواره حاضر نيستند.
غيبت فرمان‌آرا
بهمن فرمان‌آرا در سال 1390 سيمرغ‌هاي خود را به دبيرخانه جشنواره فيلم فجر تحويل داد تا اعتراض خود را نسبت به تعطيلي خانه سينما بيان كند. وقتي سال قبل همزمان با برگزاري جشنواره فجر او پشت دوربين قرار گرفت و «دلم مي‌خواد» را كليد زد اين اميدواري به وجود آمد كه بعد از سال‌ها جشنواره فيلم فجر ميزبان او باشد، اما گويا فرمان‌آرا تمايلي به رقابت در اين رويداد سينمايي ندارد. او در اين زمينه گفت: «مي‌خواهم فيلم در بخش خارج از مسابقه جشنواره فجر اكران شود چون ديگر جاني براي مسابقه دادن ندارم.»
تنها فيلمساز زن حاضر در جشنواره
نيكي كريمي چهارمين فيلم سينمايي خود را با عنوان «شيفت شب» كارگرداني كرد؛ فيلمي كه محمدرضا فروتن و ليلا زارع نقش‌هاي اصلي آن را ايفا مي‌كنند. «يك شب»، «چند روز بعد» و «سوت پايان» فيلم‌هاي پيشين كريمي‌اند كه در سال‌هاي گذشته در جشنواره حضور داشتند.
توضيح هيات انتخاب
هيات انتخاب جشنواره امسال با انتشار متني توضيحاتي در مورد چگونگي انتخاب فيلم‌ها ارايه كرد. در بخشي از اين متن كه اشاره به وضعيت فيلم‌هاي كارگردانان پيشكسوت دارد، آمده است: « اين هيات براي ايجاد فرصت بيشتر براي بروز خلاقيت‌هاي فيلمسازان جوان‌تر و همچنين جهت ارج نهادن به فيلمسازان پيشكسوت اين سينما، با كسب اجازه از اين فيلمسازان پيشنهاد كرد كه آثارشان به عنوان خارج از مسابقه به نمايش در‌آيد، كه با همراهي و موافقت دبير محترم جشنواره اين مهم نيز حاصل شد. از آنجايي كه، هيات انتخاب نخستين گروهي است كه مجموعه آثار يكساله سينمايي ايران را مورد دقت نظر و بررسي قرارداده، بنابر اين اذعان مي‌دارد كه فاصله مابين آثار انتخاب شده و انتخاب نشده بسيار كم است و بر همين اساس اميدواريم كه فيلم‌هاي به نمايش درنيامده در جشنواره پس از اين روزها به دست فراموشي سپرده نشوند و از حمايت‌هاي مادي و معنوي ضروري جهت نمايش عمومي در سراسر كشور برخوردار شوند.»
انتظار مي‌رود فيلم «محمد (ص) » مجيد مجيدي هم در بخش خارج از مسابقه حاضر باشد. همچنين امسال اسامي فيلم‌هاي جشنواره از سوي يك منتقد سرشناس سينمايي اعلام شد. حسين معززي‌نيا كه چندي است به دليل ابتلا به بيماري، در بيمارستان بستري بود، به تازگي مرخص شده و در يكي از نخستين حضورهايش در محافل سينمايي در جمع هيات انتخاب جشنواره حضور يافته است. پيش از بيماري اين منتقد قرار بود او هم در جمع هيات انتخاب باشد كه وضعيت ايجاد شده بعد از بيماري اين امكان را از او گرفت.