كامبوج، طناب نجات چين شد

اين روزها شايد بتوان بيش از هر زمان ديگري اهميت تغيير رويكر امريكا از اروپا و خاورميانه به سمت شرق‌آسيا را درك كرد. زماني كه كره شمالي با موشك‌هاي خود ژاپن و كره جنوبي را هدف گرفته، پكن در درياي جنوبي چين قدرت‌نمايي مي‌كند و حتي اجازه نمي‌دهد در اجلاس آسه آن بيانيه‌اي عليه اين كشور صادر شود، همه‌چيز نشان از يك اختلاف جدي در اين منطقه دارد. اختلافي كه مانند يك بمب ساعتي در اين منطقه عمل مي‌كند كه اگر جلوي آن گرفته نشود در آينده‌اي نه چندان دور اين بمب در شرق آسيا منفجر خواهد شد.
از روز شنبه وزراي خارجه 10 كشور عضو آسه آن در پايتخت لائوس نشست دوره‌اي خود را برگزار كردند و روز گذشته اين نشست بدون هيچگونه نتيجه‌اي پايان يافت. موضوعاتي كه از گذشته براي اين نشست طرح‌ريزي شده بود بحث مبارزه با تروريسم، تبعات خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا و گسترش و بهبود تجارت بين‌الملل بود. اما عملا اين نشست تحت تاثير پيروزي حقوقي قرار گرفت كه فيليپين در لاهه به دست آورد و چين عملا در هيات داوري بين‌المللي در خصوص تحركات اين كشور در درياي جنوبي چين محكوم شد و دادگاه اعلام كرد كه ادعاهاي مرزي چين هيچگونه مبناي حقوقي و قانوني ندارد.
هرچند كه چين حكم دادگاه را نپذيرفت اما با توجه به حضور نظامي گسترده در درياي جنوبي چين و ايجاد جزاير مصنوعي در مناطق مورد نظر به‌شدت خشمگين شده بود. حالا در اجلاس اخير آسه آن اين موضوع مطرح شد كه اعضاي آن قصد داشتند تا با يك بيانيه حكم ديوان بين‌المللي را به رسميت بشناسند و به رسميت شناختن آن مي‌توانست براي چين از نظر ديپلماتيك يك چالش جدي محسوب شود. اما از آنجايي كه تصميم‌گيري‌ها در آسه آن بايد بر مبناي اجماع صورت گيرد از همين رو اتخاذ يك تصميم نهايي كار چندان آساني نيست. پنج عضو آسه آن از جمله مالزي، فيليپين، ويتنام، برونئي و اندونزي كشورهايي هستند كه بر سر موضوع آب‌هاي استراتژيك درياي جنوبي چين درگير هستند و از منافع ماهيگيري و منابع غني نفت و گاز در اين منطقه بهره‌مند هستند و اين منطقه هرساله شاهد پنج تريليون دلار تجارت است.  اما گزارش‌ها از اجلاس آسه آن حاكي از آن است كه از 10 عضو، يك عضو تبديل به مانع اصلي براي به رسميت شناختن حكم دادگاه توسط آسه آن شد و اين كشور كامبوج بود. كامبوج به عنوان يكي از متحدان اصلي چين در منطقه آسيا به حساب مي‌آيد و به گفته ديپلمات‌هاي حاضر در نشست، كامبوج جلوي بيانيه به رسميت شناختن حكم دادگاه را گرفت. يك منبع آگاه به وال‌استريت ژورنال اعلام كرد كه بيانيه به رسميت شناختن حكم دادگاه توسط فيليپين، ويتنام و اندونزي كه بزرگ‌ترين اقتصاد‌هاي آسه آن محسوب مي‌شوند ارايه داده شد و بنا بود اعضا بر سر اين موضوع به توافق برسند، اما كامبوج به دليل داشتن حق وتو و بر مبناي خواست چين اجازه مطرح شدن اين موضوع را نداد. هون سن، نخست وزير كامبوج ماه گذشته اعلام كرده بود كه اختلاف مرزي يك مساله دوجانبه است و ارتباطي با اتحاد جمعي آسه آن ندارد.
بسياري معتقدند اقدام كامبوج بسياري از اعضا را نااميد كرد و اجازه نداد تا آسه آن با يك ائتلاف قدرتمند در برابر چين قرار بگيرد. اكنون آسه آن با توجه به اعضاي قابل انعطافي كه در اين اتحاد حضور دارند نمي‌تواند به صورت مستقل عمل كند و با توجه به تصميم‌گيري اجماعي در اين سيستم ممكن است با توجه به گسترش اختلافات با چين، اختلاف ميان اعضا نيز افزايش يابد و اعضا نتوانند تصميمي مستقل از بازيگران خارجي در اين اتحاد ايفا كنند. همچنين برخي ديگر معتقدند آسه‌آن اگر مي‌خواهد زنده بماند بايد قلمرو امنيتي خود را افزايش دهد و از سوي ديگر به دليل گروگان گرفتن برخي از كشورها در تصميم‌گيري‌هاي آسه آن بايد سيستم اجماع در اين اتحاديه نيز تغيير كند. اما در حالتي هم كه اگر اعضا بخواهند سيستم اجماع را تغيير دهند و براي اعمال تغيير قوانين نيز نياز به اجماع دارند و متحدان چين به سادگي مي‌توانند اين موضوع را نيز مسدود كنند.
شكست بزرگ در اين زمينه اما زماني بود كه پس از به نتيجه نرسيدن مذاكرات ميان اعضا، جلسه‌اي ديگر با حضور جان كري وزير خارجه امريكا پشت درهاي بسته برگزار شد كه شايد بتوانند كامبوج را براي توافق نهايي راضي كنند اما اين موضوع نيز به شكست انجاميد.
پس از اين جلسه نا موفق وزير امور خارجه اندوزي به سمت خبرنگاران آمد. او اگرچه از حسن نيت تمام اعضاي آسه آن سخن گفت اما كنايه‌هايي را در سخنان خود به كار برد كه نشان از يك نارضايتي دروني داشت. او به خبرنگاران گفت كه ما بايد به عنوان يك كل با توجه به حفاظت از خانه خود سخن بگوييم و همه اعضا با حسن نيت به هنجارها و ارزش‌هاي آسه آن توجه مي‌كنند. اما بايد اين خانه محافظت شود و اندونزي در خط مقدم آن قرار دارد و ما اجازه نخواهيم داد ديگران خانه ما را خراب كنند. با اين وجود وزير خارجه اندونزي عنوان كرد كه ما اول از همه فكر مي‌كنيم كه آسه آن بايد متحد باقي بماند و براي تصميم‌گيري چاره‌اي جز قواعد موجود نيست.   طبق گزارش‌ها شركت‌كنندگاني مانند فيليپين و ويتنام از جمله دو كشوري كه با چين بر سر دريايي جنوبي چين چالش دارند سعي بر آن داشتند تا بتوانند چين را در اين نشست به شديدترين لحن محكوم كنند. اما نماينده چين كه در اجلاس حضور داشت با تكيه بر كامبوج براي جلوگيري از اقدامات عليه چين لابي كرد. برخي خبرها حاكي از آن است كه چين وعده
600 ميليون دلاري كامبوج به عنوان پاداش از ناموفق كردن اجلاس آسه آن دريافت كند هرچند كه چين هرگونه ارتباط سياسي را در اين خصوص رد كرده است. چين اعلام كرد كه كامبوج از آنها براي ايجاد زيرساخت‌ها در انتخابات، آموزش و پشتيباني پروژه‌هاي بهداشتي كمك خواسته و آنها اين كار را انجام دادند. وزارت خارجه چين در پاسخ به سوال وال استريت ژورنال در خصوص جلسه اخير آسه آن و اختلافات در اين نشست گفت: اينكه به زور بخواهيم كشورهاي آسه آن را تحت‌فشار قرار دهيم تا موضع متحد را اتخاذ كنند بر خلاف مرام اجماعي آسه آن است. همچنين كشورهاي عضو نيز هركدام موضع متفاوتي را نسبت به بحث درياي جنوبي چين داشته‌اند. با اين وجود نشست آسه آن هرچند بي‌نتيجه باقي ماند اما يك پيام جدي را به همراه داشت. نخست اينكه اختلافات چين و امريكا روز به روز نمايان‌تر از گذشته مي‌شود و چين هرچند در اين نشست دست‌بالا را نداشت اما توانست با عدم اجماع در نشست به يك پيروزي ديپلماتيك دست پيدا كند و اجازه ندهد جلسه به نفع امريكا به پايان برسد. اما نكته ديگر اين است كه هرچند چين قصد دارد حكم دادگاه بين‌المللي را بي‌اهميت جلوه دهد ولي نگران است كه اين حكم در مجامع بين‌المللي ديگري به رسميت شناخته نشود. برخي خبرها نيز حاكي از اين موضوع است كه امريكا ناو هواپيما بر خود را از منطقه خارج كرده و در طرف مقابل چين نيز موشك‌هاي نسل جديد خود را از اين منطقه بيرون برده است. اما بايد منتظر بود كه امريكا چه پاسخي به شكست آسه آن در برابر چين خواهد داد.