چرا مذاكرات كويت به شكست انجاميد؟

مذاكرات كويت ميان دولت مستعفي يمن مشهور به هيات رياض و جريان‌هاي داخلي اين كشور مشهور به هيات صنعا پس از 99 روز گفت‌وگوي فشرده تحت نظارت سازمان ملل، روز شنبه بدون دستيابي به نتيجه مشخصي به پايان رسيد. مذاكرات صلح در كويت در حالي از ابتداي ارديبهشت ماه امسال آغاز شد و در طول ماه‌هاي اخير ادامه يافت كه طرفين مذاكره‌كننده نسبت به طرف مقابل خود بي‌اعتماد بودند و اين بي‌اعتمادي موجب فراز و فرودهاي بسياري در اين مذاكرات شده بود؛
به گونه‌اي كه در چندين نوبت، يكي از هيات‌ها به دليل اتهام‌زني‌هاي طرف مقابل مذاكرات صلح را براي چند روزي ترك مي‌كرد و پس از ميانجيگري‌هاي بسيار، مذاكرات مجددا آغاز مي‌شد. با اين حال، من از ابتداي اين مذاكرات، پيش‌بيني مي‌كردم كه اين دور از گفت‌وگوها منجر به دستيابي به نتيجه‌اي نخواهد شد زيرا آنچه از پيش مشخص بود؛ اين بود كه طرفين گفت‌وگو بر نظرات خود اصرار داشته و حاضر به تعديل در مواضع خود نيستند. البته اين اصرار و تاكيد بيش از آنكه از سوي هيات صنعا - كه شامل انصارالله و كنگره ملي يمن مي‌شود – باشد، از سوي دولت مستعفي عبدربه منصور هادي مشاهده مي‌شد. پيش از آغاز مذاكرات صلح در كويت، هيات رياض تاكيد داشت كه مبناي مذاكرات پيش‌رو بايد براساس سه سند طراحي و پيش برود؛ نخستين سند مدنظر هيات رياض، قطعنامه 2216 شوراي امنيت سازمان ملل بود. دومين سند مدنظر آنها، طرح پيشين شوراي همكاري خليج فارس بود كه براساس آن، علي عبدالله صالح با گرفتن مصونيت قضايي، از رياست‌جمهوري بركنار شد و منصور هادي بر سركار آمد و سومين سند مدنظر هيات رياض، سند كنگره گفت‌وگوهاي ملي بود كه طي بيش از يك سال و نيم مذاكرات ميان احزاب و جريان‌هاي يمني در 350 صفحه به دست آمده بود كه براساس آن، گروه‌هاي يمني با يكديگر تفاهم كرده بودند تا يمن به شش ولايت تقسيم شده و اين كشور به صورت فدرالي اداره شود. در واقع، مذاكرات صلح در كويت با توجه به اين شروط از سوي هيات رياض و تاكيد بيش از حد آنها بر اجراي قطعنامه 2216 شوراي امنيت آغاز شد و مي‌توان گفت تاكيد هيات رياض بر اجراي اين قطعنامه و اولويت دادن به آن، عامل اصلي به نتيجه نرسيدن مذاكرات صلح بود چراكه براساس اين قطعنامه، انصارالله بايد از مناطقي كه در اختيار داشت، خارج مي‌شد و ضمن تسليم تسليحات خويش به طرف مقابل، ادارات دولتي را به نيروهاي حامي منصور هادي تحويل مي‌داد و اجراي آن مي‌توانست دست برتر انصارالله در مذاكرات را خالي كند. در مقابل اين درخواست دولت مستعفي يمن، انصارالله معتقد بود شرط خروج از بحران كنوني، اولويت دادن به مذاكرات سياسي براي رسيدن به دولتي توافقي و رييس‌جمهوري مورد مفاهمه همه جريا‌ن‌هاي يمني است. در واقع، انصارالله اعتقاد دارد اجراي قطعنامه 2216 نيازمند تشكيل يك دولت توافقي است و آنها زماني به انصارالله اختيار امور و سازمان‌هاي دولتي را واگذار مي‌كنند و تسليحات‌شان را تحويل مي‌دهند كه دولت توافقي شكل بگيرد. انصارالله مي‌دانست كه اجراي قطعنامه 2216 پيش از دستيابي به دولت توافقي و واگذاري امور به دولت مستعفي مي‌تواند موجب بازگشت امور به شرايط سابق شود و بدعهدي احتمالي طرف مقابل به توافقات را به همراه داشته باشد. با اين حال، اسماعيل ولدالشيخ احمد، نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل در امور يمن در مدت زمان مذاكرات صلح در كويت، تلاش‌هاي بسياري را براي به سرانجام رساندن مذاكرات و عدم شكست آن انجام داد. در اين راستا، او ميانه مذاكرات، طرحي را به طرفين حاضر در رايزني‌ها ارايه كرد كه آن طرح مي‌توانست چشم‌انداز مثبتي را براي خروج از بحران در يمن ترسيم كند اما از آنجا كه او در طرح خود به واقعيات كنوني صحنه ميدان بيش از هر زمان ديگري توجه كرده بود و به همين خاطر، تقريبا سهم بيشتري براي انصارالله فراهم شده بود، اين طرح با مخالفت هيات رياض روبه‌رو شد و آنها بر مواقع قبلي خود مبني بر اجراي قطعنامه 2216 تاكيد كردند. ولدالشيخ در اين مدت نيز به دفعات مختلف با انجام رايزني‌هاي مختلف با طرفين درگير، توانسته بود از شكست مذاكرات و ترك آن از سوي هيات‌ها جلوگيري كند. با اين حال، ولدالشيخ براي رسيدن به راهكاري جهت خروج از بحران همچنان اميدوار است و به همين خاطر هم در آخرين صحبت‌هايش اعلام كرد كه انجام گفت‌وگوها به مدت يك ماه تعليق شده و مذاكرات يكماه آينده در مكاني جديد دنبال خواهد شد و به عبارتي، سخني از شكست مذاكرات كويت نگفت. نكته ديگري كه درخصوص مذاكرات صلح بايد اشاره كرد، نقش عربستان در اين گفت‌وگوها است. در سه ماه گذشته، ميزان عمليات‌هاي نظامي از سوي ائتلاف عربستان به ميزان بسيار زيادي كاهش يافته بود و از طرفي، عربستان به دليل افزايش فشارهاي بين‌المللي از طريق كانال‌هاي مختلف به دنبال دستيابي به راهكاري جهت خروج آبرومندانه از اين بحران بود. به همين خاطر، در جريان گفت‌وگوهاي صلح و هنگامي كه دولت مستعفي يمن در چندين نوبت مذاكرات را ترك كرد، عربستان از طريق سفير خود در كويت و همچنين دولت كويت مانع از عدم بي‌نتيجه ماندن مذاكرات شد. حتي الميادين به نقل از ديپلمات‌هاي حاضر در مذاكرات مدعي شد كه دولت سعودي طرحي دومرحله‌اي را براي خروج از بحران طراحي كرده است. با اين حال، با شكست مذاكرات كويت مي‌توان انتظار داشت كه درگيري‌ها در يمن به شرايط قبل از مذاكرات كويت بازگردد و در همين چارچوب، بمباران ائتلاف عربستان افزايش خواهد يافت. در مقابل نيز اين انتظار وجود دارد كه نيروهاي وابسته به انصارالله به آن عمليات‌ها واكنش نشان بدهد و به سمت مرزهاي عربستان حركت كند. البته بايد دانست كه با تشديد درگيري‌ها، فشارهاي بين‌المللي، به‌ويژه از سوي امريكا نيز عربستان افزايش خواهد يافت.