غرب آسيا به احترام تئاتر ايران ايستاد
بابك احمدي
نمايندگاني از كشورهاي غرب آسيا به همراه دو نماينده از تئاتر كشورهاي تونس و الجزاير –شمال آفريقا- چند روزي است به دعوت اداره‌كل هنرهاي نمايشي در تهران به‌سر مي‌برند تا از نزديك با دستاوردها و ظرفيتهاي تئاتر ايران و البته يكديگر آشنا شوند. مهدي شفيعي، مديركل هنرهاي نمايشي در گفت‌وگويي با روزنامه اعتماد كه مشروح آن به زودي منتشر مي‌شود درباره اهداف مورد نظر از اين دعوت مي‌گويد: «هدف اين است كه با توجه به ظرفيت بي‌بديل تئاتر ايران در منطقه نقش كانوني خود را تقويت كنيم و با توجه به شرايط منطقه تبادلات فرهنگي را در دستور كار قرار دهيم.» رويكردي كه گام موثري در مسير تحقق شعار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي دولت تدبير و اميد در زمينه گسترش روابط بينافرهنگي و افزايش مناسبات بين‌المللي محسوب مي‌شود. در همين راستا با ابتكار مسوولان تئاتري ايران و همكاري سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي جمعي از مديران تئاتري كشورهاي همسايه و مسوولاني از كشورهاي شمال آفريقا مانند قسمت لالايف رييس مجموعه نمايش‌هاي موزيكال جمهوري آذربايجان، احسن ثليلاني نماينده ويژه وزير فرهنگ الجزاير، سيد منصور رحماني مديركل تئاتر ملي وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، ناتيا سرابيدز معاون وزارت آموزش، فرهنگ و ورزش گرجستان، احمد حسن موسي ساعدي مشاور هنري بخش سينما و تئاتر وزارت فرهنگ و گردشگري عراق، علي فرحات مدير تئاتر وزارت فرهنگ لبنان، خالد بن عمر بن احمد الشنفري رييس تئاتر صلاله كشور عمان، سميع‌الله معاون مديركل هنرهاي نمايشي و عضو شوراي ملي هنرهاي پاكستان، سعد بورشيد رييس اداره تئاتر وزارت فرهنگ و ورزش قطر، اندري ماليشوف رييس دپارتمان حمايت دولتي از هنر و صنايع دستي وزارت فرهنگ فدراسيون روسيه، زهير رمضان رييس اتحاديه هنرمندان سوريه، سامي نصري نماينده وزارت فرهنگ تونس و رييس هنرهاي نمايشي سه استان تونس از مهمانان خارجي نشست مديران هنرهاي نمايشي كشورهاي غرب آسيا به ايران سفر كردند و با برگزاري نشست‌هاي تخصصي مشترك به ارايه اطلاعات و تبادل نظر پرداختند. معاون امور هنري نيز با حضور در يكي از اين نشست‌ها با اشاره به ظرفيت موجود در ذات تئاتر، از اين هنر به عنوان «يكي از راهكارها براي همزيستي ميان فرهنگ‌ها» ياد كرد. مرادخاني در ادامه صحبت‌هاي خود در نشست تخصصي مديران تئاتر غرب آسيا درخواست كرد « اين اجتماع واجد مركزي شود تا اين فعاليتها در ديگر كشورها نيز ادامه يابد.»
بازديد از مجموعه‌هاي تئاتري
اما در بدو ورود اين هيات، مهدي شفيعي، مديركل هنرهاي نمايشي و پيمان شريعتي، مدير اجرايي اداره كل و رييس مجموعه تئاترشهر به همراه جمعي از اساتيد و مسوولان شرايطي فراهم كردند تا مهمانان نسبت به سالن‌هاي تئاتري قديمي و جديد تئاتر كشور و كيفيت آثار نمايشي آشنايي پيدا كنند. شفيعي در اين ديدار گفت: «گرچه شرايط‌مان با شرايط ايده‌آل فاصله دارد اما تئاتر ايران با ظرفيت و پتانسيل بسيار ارزشمندي كه ناشي از حضور هنرمندان جوان و خلاق اين عرصه است، توانسته به سمتي حركت كند كه بخش خصوصي نيز وارد عرصه شود و اين امر به نوعي باعث توسعه زير ساخت‌هاي تئاتر كشور شده است. اميدوارم با بهره‌گيري از تجربه كشورهايي كه تئاتر موفق دارند در مسير مطلوبي قرار بگيريم. ما اعتقاد داريم اجراهاي عمومي تئاتر و عرضه آن به مخاطبان در ارتقاي فرهنگ جامعه مي‌تواند نقش بسيار موثري ايفا كند و اين وظيفه ما است كه تمام تلاش خود را انجام دهيم كه اين مسير براي هنرمندان اين عرصه فراهم شود.
آگاهي غرب آسيا از ظرفيتهاي
تئاتر ايران
اظهارنظر بعضي از مهمانان نشان مي‌دهد، تا پيش از حضور در ايران شناخت روشني از ظرفيتهاي كمي و كيفي تئاتر ايران در ذهن نداشتند. مدير تئاتر الجزاير در واكنش به فعاليت‌هاي تئاتري ايران بيان كرد: «از اين همه فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري ايران شگفت‌زده شده‌ام. ما به هيچ‌وجه در جريان اين فعاليتها نبوديم. تئاتر ايران بسيار پيشرفته است و ما بسيار به فرهنگ اين كشور علاقه‌مند هستيم.» او همچنين در گفت‌وگويي با يكي از خبرگزاري‌هاي داخلي درباره وضعيت تئاتر در كشورش گفت: « تئاتر الجزاير، اساسا بر ضد استعمار فرانسه شكل گرفت و با وجود اينكه كشور فرانسه از چند صد سال گذشته تلاش مي‌كرد تئاتر خود را به الجزاير وارد كند، اما با مقاومتي كه وجود داشت اين اتفاق نيفتاد و بعدها تئاتر الجزاير تحت تاثير كشورهاي عربي، شكل گرفت. » احسن ثليلاني، نماينده وزير فرهنگ الجزاير در جاي ديگري با استقبال از ادامه همكاري با هنرمندان تئاتر ايران بيان مي‌كند: «فرهنگ ايران با پيشينه تاريخي‌اي كه دارد بسيار غني است و ايران در فرهنگ، اقتصاد و سياست دوست ما محسوب مي‌شود. من اميدوارم در آخر اين نشست سه‌روزه شرايطي فراهم شود كه بتوانيم زمينه همكاري با ايران و اجراي نمايش‌هاي ايراني را در الجزاير داشته باشيم.» سعيد بو رشيد، مدير تئاتر قطر نيز در اظهارنظري بيان كرد: «تئاتر ايران در دراماتيزه كردن متون ديني بسيار موفق بوده و الگوي جديدي به منطقه معرفي مي‌كند.» الگويي كه احتمالا مورد توجه مسوولان كشورهاي حاضر در اين نشست نيز قرار خواهد گرفت. احمد حسن موسي ساعدي، مشاور هنري بخش سينما و تئاتر وزارت فرهنگ و گردشگري عراق در اين نشست با اشاره به تاريخچه‌اي از فعاليت‌هاي تئاتري در كشورش گفت: «ما در عراق به‌شدت در انتظار توافقنامه‌اي هستيم كه ارزش‌هاي اسلامي، عربي را منسجم مي‌كند. اين تفاهمنامه مي‌تواند زمينه‌اي براي يك تئاتر عربي در عراق باشد كه براي شناخت آن بايد پايه‌هايش را بدانيم.»
اندوه تئاتر از حمام خون در سوريه
سخنراني زهير رمضان، رييس اتحاديه هنرمندان سوريه در اين نشست تحت تاثير اوضاع وخيم داخلي اين كشور قرار داشت. شرايطي غمبار و تراژيك كه در واژه‌هاي اين مهمان سوري خودنمايي مي‌كرد: «من آمده‌ام تا مهرباني را از قديمي‌ترين پايتخت جهان براي‌تان بياورم. از دمشق، پايتخت كشور صلح و دوستي سوريه. كشوري كه روزي تئاترش از جهان عرب هم فراتر رفت. من براي‌تان از حلب مهرباني آورده‌ام. شهري كه اكنون از حضور تروريست‌ها رنج مي‌برد. من براي شما از حوران مهرباني آورده‌ام. حوران يكي از قديمي‌ترين سالن‌هاي تئاتر را داشت كه متاسفانه اين سالن امروز در اختيار گروه‌هاي تروريستي است.» اين مدير در ادامه افزود: «سالن تئاتري كه هزاران نمايش در آن اجرا شد، امروز به شكنجه‌گاه و زندان تبديل شده است و بخشي از آن هم نابود است. من همچنان براي‌تان مهرباني و محبت آورده‌ام، از شهر تدمر، شهري كه نمايش‌هاي موزيكال خوبي داشت.» زهير رمضان در بخش بعدي اظهاراتش با بيان اينكه «سوريه سرشار از تئاتر است»، به تئاتر ملي، تئاتر دانشگاهي، تئاتر كودك و ديگر گونه‌هاي نمايشي اين كشور اشاره كرد و گفت: «اما امروز بسياري از سالن‌هاي تئاتر نابود شده و بسياري از هنرمندان توسط تروريست‌ها كشته شده‌اند. در هر شهر حداقل ده سالن تئاتر و مركز فرهنگي داشتيم اما اين جنگ خانمان سوز كه از پنج سال پيش، بر كشورم تحميل شد، بسيار نابود‌كننده بود. ۳۲۲ هزار فرد مسلح وارد سوريه شدند تا فرهنگ وحشيگرانه غرب را بياورند. مي‌خواهند چه الفبايي را ياد بدهند، فرهنگ كشت و كشتار و خونريزي؟»
برنامه ويژه تئاتر فجر براي كشورهاي منطقه
مديركل هنرهاي نمايشي در اين نشست از تصميم ويژه مسوولان برگزاري جشنواره تئاتر فجر براي سال 2018 خبر داد و گفت: «در ساليان گذشته مركز هنرهاي نمايشي جمهوري اسلامي ايران در جريان فستيوال‌هاي بين‌المللي كه برگزار كرده همواره پذيراي اجراهاي تئاتري از كشورهاي منطقه بوده است، اما اكنون به‌صورت ويژه تصميم دارد تا در سال ۲۰۱۸ و در بخش تئاتر ملل سي و ششمين دوره از فستيوال بين‌المللي تئاتر فجر، به عنوان مهم‌ترين و بزرگ‌ترين فستيوال تئاتري ايران، showcase آثار منتخب تئاتر كشورهاي منطقه را برگزار كند و با ميزباني از هنرمندان و متخصصان هنرهاي نمايشي، در جريان اين رويداد با برگزاري نشست‌هاي تخصصي، سخنراني‌ها و كارگاه‌هاي آموزشي فضاي مناسبي را براي تبادل دانش و تجارب هنري ايجاد و فرصت آشنايي بيشتر هنرمندان را از ويژگي‌هاي فكري و هنري و وضعيت و ساختار توليد تئاتر در كشورهاي منطقه فراهم آورد. اين امر نشانگر اهتمام جدي و پيشقدم شدن ايران براي تحقق اين همگرايي تئاتري و ايجاد تشكل يادشده براي همكاري متقابل در منطقه است.»
حاصل برگزاري اين نشست‌هاي تخصصي سه روزه سرانجام در قالب تفاهمنامه‌اي به امضاي طرفين رسيد. طبق مفاد اين تفاهمنامه كشورهاي حاضر مي‌كوشند شرايط راه‌اندازي يك مركز هنري براي فعاليت‌هاي تئاتري جمعي فراهم شود. همچنين امكان تبادل آثار نمايشي، برپايي
دوسالانه بازاريابي (biennial Marketing) بين‌المللي هنرهاي نمايشي كشورهاي غرب آسيا و شمال آفريقا، فراهم ساختن زمينه همكاري‌هاي آموزشي و پرورشي هنري، ترجمه نمايشنامه‌ها و ديگر فعاليتها از جمله مفاد ديگر اين تفاهمنامه بود كه حاضران در نشست بر پيگيري آن به‌توافق رسيدند.