از تهران تا پاريس
نعمت احمدي
حقوقدان
هوا به قدري آلوده است كه امكان نفس كشيدن را كم‌كم دارد از گروه‌هاي سني مي‌گيرد. هشدارهاي مسوولان برمي‌گردد به ماندن در خانه، توصيه‌اي كه به اجبار در بسياري از روزها، افرادي در گروه سني نگارنده با بيماري آسم مجبور به رعايت آن هستيم. آيا مسوولان توصيه يا راهحل ديگري ندارند؟ روزگاري تهران- شهر چنارها- با آب نوشيدني گوارا، مناسب‌ترين شهر براي سكونت بود. همين چهارراه وليعصر- انقلاب مكاني كه 40 سال است صاحب اين قلم در آنجا مشغول به كار هستم. صبح‌ها صداي سوت قطار از ميدان راه‌آهن به گوش مي‌رسيد، صداي گنجشك‌‌هايي كه در پارك دانشجو روي درخت‌ها غلغله به پا مي‌كردند را مي‌شد هر روز شنيد. چنارها سر به فلك كشيده خيابان وليعصر طراوتي فوق تصور داشتند. اكثر جهانگرداني كه در صد سال اخير به تهران آمده‌اند از شادابي شهر و از درختان چنار آن ياد مي‌كنند. اين شهر روز به روز در تقابل با آهن و سيمان چهره عوض كرد. باغات شهر در جنگ با كميسيون ماده پنج مغلوب شدند، آب جبهه جنوبي البرز كه در نهرهاي شهر جريان داشت و از زلالي قابل شرب بود، صداي آن را در سفرنامه‌ها مي‌توان جست‌وجو كرد. امروزه تهران در جنگ با گسترش به سردار شكست خورده و مغلوبي مي‌ماند كه آخرين توان خود را براي زنده ماندن دارد از دست مي‌دهد. شهر در غباري تيره فرو رفته و نفس ساكنين آن به شماره افتاده است.
انقلاب صنعتي تمامي شهرها را به مبارزه طلبيده، روزگاري لندن آلوده‌ترين شهر اروپا بود. رود تايمز اين شاهرگ حياتي لندن به قدري آلوده بود كه آن را عامل بسياري از بيماري‌ها مي‌دانستند. خانم مارگارت تاچر كه به نخست‌وزيري رسيد، نخستين اقدام عاجل خود را پاكسازي لندن قرار داد. فاضلاب‌هايي كه رود تايمز آلوده مي‌كردند را در فرماني انقلابي مهار كرد. به جنگ وسايل نقليه عمومي رفت. لندن با تاكسي‌هاي مشكي و اتوبوس‌هاي قرمز دو طبقه شهره بود. كارشناسان اين دو وسيله را عامل اصلي آلودگي هواي لندن اعلام كردند. دولت در مقابل يادگارهاي لندن؛ تاكسي‌هاي مشكي و اتوبوس‌هاي قرمز دو طبقه كه مورد پسند جهانگردان و توريست‌ها بود، بايد راهي انتخاب مي‌كرد يا حذف تاكسي‌ها و اتوبوس‌ها يا... خانم تاچر مهلتي به كارشناسان داد و راهحل خواست. راهحل نهايي نوسازي سيستم تاكسيراني و اتوبوسراني با حفظ ظاهر آنها بود. در يك مهلت مناسب ناوگان حمل‌ونقل عمومي شهري نوسازي شد. فاضلاب‌هاي آلوده كه رود تايمز را عامل بيماري ساخته بودند، مهار شدند و لندن ظرف سه سال به پاك‌ترين شهر اروپا تبديل شد. هزينه نوسازي ناوگان حمل‌ونقل شهري به مراتب كمتر از هزينه‌هايي كه شهر آلوده بر دوش دولت قرار مي‌داد، شد.
ماه گذشته پاريس- عروس شهرهاي دنيا- به سرنوشت تهران گرفتار شد. وارونگي هوا امكان نفس كشيدن را از گروه‌هاي سني خاص گرفته بود و هشدار مقامات همانند تهران اين نبود كه از منازل خود خارج نشويد.
شهرداري پاريس دستور داد كه متروي پاريس حمل‌ونقل مسافر خود را افزايش دهد و مترو براي همه مجاني شد. خطوط اتوبوسراني هم بر تعداد اتوبوس‌هاي خود افزود و اتوبوس هم براي همه مجاني شد. با حمل‌ونقل مجاني مسافر توسط اتوبوس‌هاي عمومي و خطوط مترو راهحل بعدي انتخاب شد.
مناطق مركزي شهر روي اتومبيل‌هايي كه كمتر از سه سرنشين داشتند بسته شد. در كمتر از يك ماه پاريس از شهري غيرقابل سكونت براي افراد سالخورده و بيمار به شهري پاك تبديل شد. سرعت جابه‌جايي در شهر و مجاني بودن آن، اكثر ساكنين پاريس را بر آن داشت كه از اتومبيل شخصي استفاده نكنند. تهران به عنوان كلانشهري كه از نقشه جامع قابل قبولي برخوردار نيست متاسفانه قارچ‌گونه گسترش يافته است. كميسيون ماده پنج به عنوان قاتل باغات تهران عمل مي‌كند. سرانه فضاهاي سبز طي اين سال‌ها كم و كمتر شده است. مناطق تازه اضافه شده به تهران در شرق و غرب كه مناطقي نوساز هستند هم از نقشه شهري مناسب برخوردار نيستند.
محمود احمدي‌نژاد كه شهرداري تهران را سكوي پرش خود به كاخ رياست‌جمهوري قرار داده بود،و طي دو سه سالي كه سكان اداره كلانشهر تهران را برعهده داشت مي‌توانست با شناختي كه از دردهاي تهران دارد به درمان آن بپردازد. متاسفانه نه اينكه به فكر درمان دردهاي تهران نبود بلكه به دردها افزود. متروي تهران يكي از جوان‌ترين متروهاي دنياست و در خاورميانه جزو نخستين كشورهايي هستيم كه صاحب مترو شديم. مجلس در آغاز دوره دولت احمدي‌نژاد يك ميليارد دلار براي گسترش مترو به تهران اختصاص داد و محل آن را در رديف‌هاي بودجه مشخص و معين كرد.
با تاسف دولت از تامين و پرداخت يك ميليارد بودجه‌اي كه براي متروي تهران اختصاص يافته بود خودداري كرد. دولتي كه در كارنامه خود از سنگ‌پاي قزوين تا بند تنبان را از خارج وارد كرد و براي واردات جورواجور از الاغ گرفته تا گران‌ترين اتومبيل‌ها ارز لازم را داشت به بهانه نبود منبع لازم به‌رغم فروش نفت 150 دلاري، به اين علت كه مديرعامل مترو مهندس محسن هاشمي فرزند آيت‌الله هاشمي رفسنجاني بود خودداري كرد. اگر در سال‌هاي اوليه دولت احمدي‌نژاد بودجه گسترش مترو تامين مي‌شد امروزه مي‌توانستيم با افزايش ساعات حمل و نقل مسافر به وسيله مترو كه در مناطق بيشتري گسترش يافته بود و مجاني كردن آن همانند پاريس، جمعيت را به درون واگن‌هاي مترو هدايت كنيم. تاكسي‌هاي فرسوده، اتوبوس‌هاي از رده خارج شده مترويي كه مي‌توانست با سرعت مناطق مختلف شهر را به هم گره بزند و رفت و آمد را آسان كند زمينگير شده است.
تهران مي‌تواند همانند پاريس از هواي پاك استفاده كند به شرط آنكه مديران ارشد اداره‌كننده كلانشهر تهران برنامه داشته باشند.
40 سال قبل از همين چهارراه وليعصر مي‌شد صداي سوت قطار را از ميدان راه آهن شنيد. صبح‌ها با فرياد گنجشك‌هاي پارك دانشجو از خواب بيدار شد. مي‌شد دست و رويي در روان‌‌آب‌هايي كه از دره‌هاي اوين و دركه در جوي‌هاي شهر تهران جاري بودند شست.
درختان خيابان وليعصر اين چنارهاي شناسنامه‌دار، هويت شهر تهران بودند؛ شاداب و سربلند. امروزه درختان چنار تهران ايستاده در بي‌برنامگي مديران شهري ايستاده مي‌ميرند و ساكنين تهران. آناني كه همانند نگارنده پا به دوران كهنسالي گذاشته‌اند در خلوت خاموش ابهام و در سكوت دلهره‌اي كه آلودگي هواي تهران پيرامون‌مان را فرا گرفته به پيشواز مرگ خاموش مي‌رويم. كلانشهرهاي ايران يكي بعد از ديگري براي ساكنين خود به گورستاني تبديل شده‌اند كه ذره ذره جان ساكنين خود را مي‌گيرد. قرار نيست دوباره چرخ اختراع بشود. ببينيد مديران ديگر كلانشهرها چه كردند. پاريس سالم شد، تهران چرا سالم نشد.