رييس‌جمهور و وزيرخارجه امريكا
از بازبيني توافق هسته‌اي سخن گفتند
بازي خطرناك
ترامپ با برجام
ظريف: جهت‌حفظ منافع ملت براي تمام سناريوهاي ممكن آمادگي كامل داريم
سارا معصومي
هر بيست و چهار ساعت يك موضع‌گيري. دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا سرگردان است. گفته بود كه قرار نيست رييس‌جمهور جهان باشد و مي‌خواهد اوضاع داخلي در امريكا را سر و سامان دهد. با همين شعارهاي متفاوت توانسته بود آراي هواداران جمهوريخواهان را به سبد خود بيندازد و به كاخ سفيد راه پيدا كند، با اينهمه هنوز عمر دولت چهل و پنجمين رييس‌جمهور امريكا به شش ماه هم نرسيده است كه وي پرونده‌هاي داخلي را يك به يك به آرشيو مي‌سپارد و پرونده‌هاي سياست خارجي را روي ميز قرار مي‌دهد: سوريه، افغانستان، كره شمالي و ايران پرونده‌هايي هستند كه دونالد ترامپ قصد دارد با متصل كردن آنها به هم راهي براي‌شان پيدا كند. ترامپ براي منحرف كردن افكار عمومي از ناتواني‌هاي خود در حوزه داخلي، در حوزه سياست خارجي پا به بيراهه گذاشته است و البته پاشنه آشيل سياست وي در مقابل تهران تلاش براي عصباني كردن ايران است. برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) به استخوان لاي زخمي براي ترامپ بدل شده است. تدبيرهايي كه برجام را به تفاهمي چندجانبه تبديل كرد امروز به كار آمده است و نگاه تند اروپايي‌ها ترامپ را براي زيرپاگذاشتن مستقيم توافق هسته‌اي معذب كرده است. از سوي ديگر هرچند كه توافق ميان ايران و 1+5 كه امريكا نيز يكي از اضلاع آن است صرفا ماهيت هسته‌اي دارد اما اگر واشنگتن بخواهد حلقه را بر ايران در ساير حوزه‌ها تنگ كند به نوعي مي‌تواند اجراي با حسن نيت برجام را هم تحت الشعاع قرار دهد و همين مساله باز مي‌تواند صداي اعتراض تهران را بلند كند. در چنين شرايطي ترامپ با توافقي كه آن را بدترين توافق قرن مي‌داند بازي مي‌كند.
تيلرسون از بازبيني كامل برجام خبر داد
ركس تيلرسون، وزيرخارجه امريكا روز سه شنبه براي نخستين‌بار در نامه‌اي برجامي به رييس مجلس نمايندگان امريكا اعلام كرد كه تهران به توافق هسته‌اي پايبند بوده است. البته نامه تيلرسون برخلاف روال معمول صرفا به مسائل هسته‌اي نپرداخته بود و وي در آن ايران را به حمايت از جريان‌هاي تروريستي متهم كرده بود و تاكيد كرده بود كه دونالد ترامپ دستور بازبيني مساله تمديد توقف تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را صادر كرده است و در نهايت نتيجه بررسي‌هاي اين كميته نشان خواهد داد كه آيا تمديد اين توقف تحريم‌ها كه براساس برجام وظيفه واشنگتن است به نفع امنيت ملي امريكا است يا خير. اين نامه تيلرسون در حقيقت نخستين اعتراف به پايبندي ايران به برجام در دولت ترامپ بود كه در رسانه‌هاي بين‌المللي نيز با بازتاب مثبتي روبه رو شد. تصور عمومي اين است كه اين نامه مي‌تواند بسترساز دستور ترامپ در نيمه ماه مه براي تمديد توقف تحريم‌هاي هسته‌اي ايران باشد. 24 ساعت از ارسال اين نامه نگذشته بود كه ركس تيلرسون در جمع خبرنگاران موضع متفاوتي اتخاذ كرد و ايران را به ارتكاب اقدام‌هاي خطرناكي متهم كرد كه ثبات كشورها در خاورميانه را تهديد مي‌كند و تاكيد كرد كه دولت ترامپ بازنگري سياست‌هاي امريكا در قبال تهران را آغاز كرده است. ركس تيلرسون در بخش‌هايي از سخنان خود ادعا كرد ايران از طريق نيروي قدس به گروه‌هاي نظامي در عراق كمك مي‌كند، اسراييل را تهديد و از حوثي‌ها (جنبش انصارالله) در يمن حمايت مي‌كند. تيلرسون در سخنان خود با خبرنگاران تاكيد كرد كه اين بازبيني تنها مرور پايبندي ايران به توافق هسته‌اي سال 2015 را شامل نخواهد شد بلكه رفتار ايران در منطقه كه به گفته وي منافع امريكا در سوريه، عراق، يمن و لبنان را تحت تاثير قرار داده است نيز مورد بازنگري قرار خواهد گرفت. به نظر مي‌رسد كه اعضاي كابينه ترامپ همزمان و يكصدا سياست ضدايراني را در پيش گرفته‌اند. درحالي كه تيلرسون در واشنگتن اين سخنان را به زبان مي‌آورد، جيم متيس، وزير دفاع كابينه نيز درسفري به عربستان سعودي اظهارات ضدايراني خود را تكرار كرده و گفت كه بايد بر نفوذ بي‌ثبات‌كننده ايران در يمن غلبه شود تا بحران در اين كشور پايان يابد. همزمان با اين اظهارات ضدايراني دو وزير، نيكي هيلي، نماينده امريكا در سازمان ملل ضمن تاكيد بر تمركز نكردن شوراي امنيت بر موضوع رژيم صهيونيستي و فلسطين گفت: در ازاء تمركز خود را روي ايران قرار دهيد. هيلي در سخنان خود با تكرار ادعاهاي واشنگتن عليه كشورمان گفت: كه اگر درباره مناقشه خاورميانه صادقانه صحبت كنيم، بايد درباره ايران و شريك شبه نظامي‌اش حزب‌الله صحبت كنيم. آنها چندين دهه است كه در كل خاورميانه با اقدامات خود اين منطقه را بي‌ثبات كرده‌اند و اين اقدامات‌شان در حال گسترش است. وي در اين نشست كه روي موضوع خاورميانه متمركز بود، از اعضاي شوراي امنيت خواست تا به جاي موضوع قديمي اسراييل- فلسطين به سوريه، عراق، ليبي و لبنان هم بپردازند. درحالي كه تمام شواهد عيني و بر روي ميدان حكايت از اين دارد كه ترامپ قصد ندارد از توافق هسته‌اي با ايران خارج شود اما تيلرسون در سخنان خود در جمع خبرنگاران دو بار هشدار داد كه اگر تهران به حال خود رها شود به تهديدي مانند كره شمالي بدل خواهد شد. دونالد ترامپ كه در روزهاي رقابت‌هاي انتخاباتي خود ادعا مي‌كرد ايران و روسيه كشورهايي هستند كه با داعش مبارزه مي‌كنند و بايد اين حقيقت را پذيرفت در چندماه اخير به‌شدت تغيير موضع داده و تمركز خود را بر فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران گذاشته است. تيلرسون در جمع خبرنگاران ادعا كرد كه بازبيني سياست‌هاي ايران يك ضرورت است تا ما همه تهديدهايي را كه از جانب ايران با آن روبه‌رو هستيم، مورد بررسي قرار دهيم. وزير خارجه جديد امريكا كه سابقه كار سياسي چنداني را هم در كارنامه خود ندارد در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود تاكيد كرد كه توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 نتوانسته است هدف تبديل كردن ايران به يك كشور غيرهسته‌اي را تامين كند و صرفا زمان مورد نياز براي رسيدن ايران به بمب اتمي را عقب انداخته است. درحالي كه ايران و كشورهاي 1+5 مي‌گويند صرفا و صرفا در جريان مذاكرات مسائل هسته‌اي را روي ميز گذاشته‌اند اما وزيرخارجه ترامپ اعتقاد دارد كه يكي از اشتباهات توافق انجام شده با ايران اين بوده كه مسائلي را كه وي تهديدهاي ايران براي سايرين مي‌خواند و جدا از مسائل هسته‌اي است مورد رسيدگي قرار نداده است. وزيرخارجه امريكا در اين خصوص گفت: اين توافق از همان ضعفي رنج مي‌برد كه ضعف رويكرد ما نسبت به كره شمالي از آن رنج برد و به همين دليل است كه ما امروز با تهديد كره شمالي به اين سبك و سياق روبه رو هستيم. وزيرخارجه امريكا در حالي ادعا مي‌كند كه ايران و 1+5 بايد ساير موضوعات مورد اختلاف را هم روي ميز قرار مي‌دادند كه اگر چنين سناريويي رخ مي‌داد عملا امكان رسيدن به توافق ميان ايران و امريكا به صفر مي‌رسيد. تيلرسون در حالي از بازبيني دوباره تحريم‌ها و برجام سخن مي‌گويد كه دونالد ترامپ بايد در ماه مه درخصوص تحريم‌هاي هسته‌اي كه باراك اوباما اجراي آنها را متوقف كرده بود، تصميم‌گيري كند. فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا ماه گذشته ميلادي در سفري كه به واشنگتن داشت از مقام‌هاي دولت تازه نفس ترامپ خواست كه به توافق هسته‌اي به دست آمده با ايران پايبند باشند.
پاسخ توييتري ظريف به تيلرسون
ساعتي پس از انتشار سخنان تيلرسون درباره ايران بود كه محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه در صفحه توييتر خود به ادعاهاي همتاي امريكايي پاسخ داد. وي نوشت: اتهامات نخ‌نماي امريكا نمي‌تواند اعتراف آن كشور به اجراي تعهدات برجامي توسط ايران را بپوشاند. امريكا موظف است كه مسير خود را تغيير داده و به تعهدات خود عمل كند. ساعتي پس از اين توييت، وزيرخارجه در توييت ديگري نوشت: برجام با حزم و دقت به موضوع هسته‌اي محدود شده است، بدون ورود به ساير موضوعات محل اختلاف، از جمله فعاليت‌هاي شريرانه دولت امريكا. رييس دستگاه ديپلماسي در توييت سوم خود بارديگر تعهدهاي امريكا در سايه برجام را يادآوري كرد و نوشت: برجام ايالات متحده را ملزم به حمايت از اجراي موفق آن از جمله در اظهارات علني و پرهيز از اثرگذاري منفي بر تجارت عادي ايران مي‌كند.
برجام نتيجه بازنگري اسلاف تيلرسون بود
واكنش‌هاي وزيرخارجه ايران به سخنان تيلرسون و ديگر مقام‌هاي امريكايي به نوشته‌هايي در توييتر محدود نشد و وي در گفت‌وگويي با خبرگزاري ايرنا تاكيد كرد كه دولتمردان امروز ايالات متحده به خوبي بايد از تاريخ و به خصوص حوادث و روند تحولات ۴ دهه گذشته آموخته باشند و بدانند تحت هيچ شرايطي و هيچگاه از سخن راندن با زبان تحريم و تهديد و به كار‌گيري كلماتي با طعم خشونت و خصومت در مقابل ايران و ايرانيان نتيجه نگرفته و نخواهند گرفت. همان‌گونه كه دولتمردان و پيشينيان در سياست خارجي امريكا نيز هرگز در تحقق سياست‌هاي غير واقع‌بينانه و غلط خود نسبت به ايران موفق نبودند. وزير امورخارجه امريكا يك روز به كنگره نامه مي‌دهد كه ايران به همه تعهداتش در برجام عمل كرده است و روز بعد در اظهاراتي متناقض ايران را متهم به جاه‌طلبي‌هاي هسته‌اي كرده و برجام را توافقي براي باج دادن به ايران قلمداد مي‌كند. وزيرامور خارجه در اين گفت‌وگو خاطرنشان كرد: اتهامات بي‌پايه امريكا نمي‌تواند اعتراف آن كشور به اجراي تعهدات برجامي توسط ايران را بپوشاند. امريكا بايد بداند كه ديگر قادر نيست جامعه جهاني را با اتهامات بي‌اساس كه كذب آنها توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در جريان بسته شدن پرونده پي‌ام‌دي اثبات شد، منحرف كند. ظريف همچنين با اشاره به اظهارات تيلرسون مبني بر اينكه امريكا مشغول بازنگري در سياست خود نسبت به ايران و برجام است، گفت: برجام اتفاقا نتيجه بازنگري اسلاف آقاي تيلرسون در سياست‌هاي سراپا اشتباه امريكا در گذشته در مقابل ايران و منطقه بوده است؛ سياست‌هايي كه غلط بودن آنها در عمل بارها ثابت شده است. ظريف در بخش‌هاي ديگري از اين گفت‌وگو با دعوت از مقام‌هاي امريكايي به واقع‌بيني و واقع‌گرايي در گفتار و عمل به وزير خارجه امريكا مجددا توصيه كرد، بهتر است مسير اشتباهي كه مي‌رود را تغيير داده و به تعهدات كشورش در قبال برجام پايبند باشد. وي گفت: همان‌طور كه مقام معظم رهبري فرمودند ايران نخستين كشوري نخواهد بود كه برجام را نقض مي‌كند اما در عين حال براي حفظ منافع ملت ايران براي تمام سناريوهاي ممكن آمادگي كامل دارد.
ترامپ از روح برجام سخن گفت
پس از ركس تيلرسون نوبت به مافوق وي دونالد ترامپ رسيد. رييس‌جمهور امريكا از فرصت مصاحبه مطبوعاتي با پائولو جنتيلوني، نخست‌وزير ايتاليا استفاده كرد و ادعا كرد كه ايران به روح برجام پايبند نبوده است. دونالد ترامپ در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه واشنگتن دليلي دارد كه شك كند ايراني‌ها در حال تخلف از برجام هستند؟ گفت: درباره ايران بايد بگويم كه به نظر من آنها در حال لطمه زدن به توافق هسته‌اي هستند. اين توافق نبايد امضا مي‌شد و نبايد به شيوه‌اي كه مذاكره شد، مذاكره مي‌شد. من هميشه طرفدار توافق هستم اما توافق هسته‌اي، يك توافق بد بود. اين بدترين توافقي است كه من تاكنون ديده‌ام كه درباره‌اش مذاكره شده است. آنها به روح توافق پايبند نيستند. من مي‌توانم چنين چيزي را بگويم. ما اين توافق را با دقت بسيار تحليل مي‌كنيم و در آينده نه چندان دور چيزي براي گفتن درباره‌اش داريم. اين اظهارات ترامپ در رسانه‌هاي بين‌المللي به پرتاب توپي از ابهام به زمين توافق هسته‌اي در دولت جديد امريكا تعبير شد. با وجود اينكه ترامپ در اين مصاحبه مطبوعاتي با سخنان خود درباره ايران خبرنگاراني را كه 24 ساعت قبل از آن نامه پايبندي ايران به برجام نوشته شده توسط وزيرخارجه ترامپ را منتشر كردند، شوكه كرد اما رييس‌جمهور امريكا هيچ جمله‌اي نگفت كه نشان دهد وي قصد دارد امريكا را از چارچوب توافق هسته‌اي با ايران خارج كند. ترامپ به رعايت نشدن روح برجام از سوي ايران اشاره كرد اما مشخص نكرد كه تهران دقيقا چه اقدامي را مرتكب شده كه منجر به نقض روح توافق هسته‌اي شده است؟ به نظر مي‌رسد كه منظور ترامپ از رعايت نكردن روح برجام نمي‌تواند مسائل فني باشد چرا كه در نامه تيلرسون به كنگره تاكيد شده بود كه ايران از منظر فني به تعهدات خود پايبند بوده است. نيويورك‌تايمز درباره اظهارات ترامپ و هم قطارانش درباره ايران و برجام مي‌نويسد: ترامپ و دولتمردان ارشد كابينه وي تلاش مي‌كنند روي خط باريكي در مواجهه با تهران قدم بردارند. آنها در حالي كه توافق هسته‌اي را بد مي‌خوانند و ايران را به ترويج خشونت و تروريسم در منطقه متهم مي‌كنند اما حاضر نيستند درباره ترك اين توافق صحبتي بكنند يا حركت اجرايي سريع و تندي انجام دهند كه منجر به انتقاد صريح همتاهاي اروپايي‌شان در برجام و همچنين تجار امريكايي شود. با وجود رجزخواني‌هاي شفاهي ترامپ اما وي به خوبي مي‌داند كه از موضع اوليه خود در روزهاي رقابت‌هاي انتخاباتي مبني بر اينكه مذاكرات هسته‌اي را دوباره از سر خواهد گرفت، عقب نشسته و در حال اجراي برجام است. همفكران ترامپ مي‌گويند كه امريكا درحالي تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را متوقف كرده است كه برنامه هسته‌اي تهران همچنان و البته با سرعت كمتر در حال پيشروي است و البته ايران به راحتي به آزمايش موشك‌هاي بالستيك خود هم ادامه مي‌دهد. از سوي ديگر منتقدان امريكايي برجام نيز اعتقاد دارند كه برجام در به رسميت شناخته شدن نفوذ و قدرت منطقه‌اي تهران در پرونده‌هايي كه منافع ملي امريكا در آنها زيرسوال رفته مانند سوريه و عراق نيز تاثيرگذار بوده است. منتقدان توافق هسته‌اي مي‌گويند كه ايران زيركانه توافق هسته‌اي و قطعنامه 2231 را به نفع خود ثبت كرده و در حالي كه به آزمايش‌هاي موشكي خود كه نقض قطعنامه 2231 به تعبير امريكايي‌ها است ادامه مي‌دهد همچنان نمي‌توان اين كشور را به نقض برجام با اين اقدامات متهم كرد. در حالي كه تحريم‌هاي اوليه به بهانه‌هاي غيرهسته‌اي همچنان به قوت خود پابرجا است اما به نظر مي‌رسد كه ايران توانسته در 4 دهه گذشته روش مدارا با اين تحريم‌ها را بياموزد و به گونه‌اي بازي كند كه اقتصاد اين كشور چندان از تحريم‌هاي غير هسته‌اي آسيب نبيند.
هم روح و هم متن برجام را زير پا گذاشتيد
محمدجواد ظريف، ساعاتي پس از ايراد اين سخنان از سوي دونالد ترامپ در حساب توييتري خود نوشت: خواهيم ديد آيا امريكا آماده است تا به متن برجام پايبند بماند، چه برسد به روح اين توافق. تاكنون كه هر دو را زير پا گذاشته است. آيا باز هم بايد از هايلايت استفاده كنم؟! (اشاره وي به توييت قبلي وي بود كه در آن موارد نقض برجام از سوي امريكا را هايلايت كرده بود)
ژيمناستيك ديپلماتيك ترامپ و تيلرسون
ايران بهانه جديد الاكلنگ بازي ترامپ. اين تيتري است كه تايم براي موضع‌گيري‌هاي متناقض رييس‌جمهور امريكا درقبال ايران انتخاب كرده است. نويسنده اين مطلب در اين خصوص مي‌نويسد: روز سه‌شنبه هفته پيش بود كه تيم ترامپ دست به اقدام عجيبي زد و در نامه‌اي به كنگره به نوعي مهر تاييدي بر توافق تاريخي باراك اوباما با ايران زد. البته اگر متوجه اين اتفاق از سوي كاخ سفيد نشده‌ايد به اين دليل است كه دقيقا 24 ساعت بعد ركس تيلرسون، وزيرخارجه ايالات متحده با سخناني متفاوت تلاش كرد پوششي بر تغيير سياست ناگهاني مافوق خود در قبال ايران بگذارد و تهران را متهم به ليستي از خرابكاري‌ها در منطقه كرد. اين مساله يكي از جديدترين نمونه‌هاي الاكلنگ بازي ترامپ با پرونده‌هاي متفاوت در حوزه سياست خارجي است. ترامپ بارها و بارها گفته بود كه توافق هسته‌اي بدترين توافق است و سوگند ياد كرده بود كه به محض ورود به كاخ سفيد آن را پاره خواهد كرد. اين هفته وي فرصت تحقق اين وعده انتخاباتي را داشت و مي‌توانست با عدم ارسال نامه به كنگره اين كار را به راحتي انجام دهد. در حقيقت كافي بود وي هيچ كاري نكند و با پايان مهلت 90 روزه براي ارايه گزارش به كنگره بگويد كه نمي‌تواند تضمين بدهد كه ايران به تعهدات خود پايبند بوده است. حقيقت اين است كه تيم ترامپ گيرافتاده است. بخش اعظمي از امتيازهايي كه جهان با توافق هسته‌اي به ايران داده بود براي اين كشور به بار نشسته است. گشايش در وضعيت اقتصادي ايران صورت گرفته و بخش اعظمي از اموال بلوكه شده ايران بازپس گردانده شده است. برهم خوردن توافق در اين مقطع زماني به ايران اجازه مي‌دهد كه برنامه هسته‌اي خود را از سر بگيرد و البته از همه امتيازهايي كه قرار بود در ازاي متوقف كردن بخشي از فعاليت‌هاي هسته‌اي‌اش دريافت كند، نيز برخوردار بماند. ترامپ واقعا در اين شرايط به يك برهم ريختگي ديگر در حوزه سياست خارجي نياز ندارد. درحال حاضر با يك بحران اتمي تمام عيار از سوي كره شمالي روبه رو است. وضعيت امريكا در سوريه پس از حمله هوايي مستقيم به الشعيرات بسيار نامشخص است و با همه انتقادهايي كه صورت مي‌گيرد اما توافق هسته‌اي با ايران فعاليت‌هاي هسته‌اي اين كشور را در حيطه كنترل جهاني نگاه داشته و بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز بر آن صحه مي‌گذارند. ريچارد نفيو از اعضاي مذاكره‌كننده تيم امريكا در توافق هسته‌اي با ايران مي‌گويد كه بدون تاييدي كه در نامه به كنگره صورت گرفت، بحران ميان امريكا و ساير كشورهاي حاضر در تفاهم هسته‌اي كليد مي‌خورد. تايم در ادامه تحليل خود مي‌نويسد: ترامپ مي‌تواند جمهوريخواهان را به دليل شرايطي كه امروز امريكا گرفتار آن است، ملامت كند. در سال 2015 پس از حصول توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5، جمهوريخواهان كنگره تنها در شرايطي با برجام موافقت كردند كه بتوانند سيستم‌هاي نظارتي سنگيني بر دولت باراك اوباما براي اجراي آن بگذارند. بر اساس اين سيستم نظارتي، رييس‌جمهور هر 90 روز بايد تاييد كند كه ايران به تعهدات خود در سايه برجام پايبند بوده است. هر 120 روز يك بار بايد تمام تحريم‌هاي نفتي عليه ايران را متوقف شده اعلام كند و هر 180 روز يك بار بايد تمام تحريم‌هاي هسته‌اي را كه بر ايران اعمال كرده بود از اجرا بيندازد. اگرهركدام از اين اتفاق‌ها رخ ندهد تحريم‌هاي هسته‌اي به شكل خودكار برخواهند گشت كه اين مساله مصداق نقض فاحش برجام از سوي امريكا خواهد بود. ايران نيز مي‌تواند به سرعت برنامه هسته‌اي متوقف شده خود را آغاز كند. تيلرسون تلاش كرد روز سه شنبه به آرامي سر دولت ترامپ از نخستين ضرب الاجل زماني 90 روزه را به سلامت عبور دهد و البته تمام تلاش خود را كرد تا كمتر كسي متوجه اين نكته بشود. به همين دليل بود كه در نامه خود به كنگره مسائل غيربرجامي را وارد و ايران را به حمايت از تروريسم متهم كرد. در حقيقت تيلرسون با نامه سياسي كه به كنگره نوشت به ساير همكاران خود در دولت ترامپ آموخت كه چگونه با اين موضوع الاكلنگ بازي كنند. نوبت بعدي بازي با پرونده ايران در اواسط ماه مه و نوبت سوم هم در ماه جولاي خواهد بود. تيلرسون مي‌گويد كاخ سفيد برجام را مجددا مرور خواهد كرد تا ببيند كه آيا تمديد توقف تحريم‌ها به نفع امنيت ملي امريكا است يا خير؟ احتمالا پس از اين اتفاق ترامپ بايد تصميم بگيرد كه از توافق هسته‌اي با ايران خارج شود و بحران جهاني ديگري درست كند، اگر اين اتفاق رخ ندهد او و تيلرسون بايد در چهار سال آينده در هر سال چندبار ژيمناستيك ديپلماتيك را تمرين كنند و در حالي كه مي‌گويند توافق هسته‌اي بد است آن را اجرايي هم بكنند.
خطرات حفظ برجام و تشديد فشارهاي غيربرجامي
المانيتور نيز در تحليلي در اين خصوص مي‌نويسد: درحالي كه دولت ترامپ مي‌گويد بازبيني جامع سياست واشنگتن در قبال ايران را پيش مي‌برد، تيلرسون از اينكه برجام به ساير موضوعات مورد اختلاف ميان ايران و امريكا نپرداخته ابراز نارضايتي مي‌كند. حقيقت اين است كه با تاييد پايبندي ايران به برجام، دولت ترامپ اين سيگنال را داده است كه احتمالا كاخ سفيد به اين درك رسيده كه بايد اصول توافق هسته‌اي را حفظ كند. اين در حالي است كه همچنان مي‌تواند ايران را به عنوان كشوري دشمن خود در ساير جبهه‌ها تلقي كند. يك ديپلمات اروپايي در اين خصوص به المانيتور مي‌گويد: به نظر مي‌رسد كه دولت ترامپ مي‌خواهد برجام را حفظ اما بر فشار بر ايران در ساير حوزه‌ها بيفزايد. ريچارد نفيو نيز در اين خصوص مي‌گويد: به نظر مي‌رسد كه تاييد پايبندي ايران به برجام از سوي كاخ سفيد را مي‌توان به نوعي عقب‌نشيني تعبير كرد. با اين همه اين مساله را يك پيروزي هم نمي‌دانم. پرسش اصلي اين است كه آنها در حاشيه اين پذيرش برجام چه كارهاي ديگري انجام خواهند داد؟ آيا مي‌خواهند اجراي سختگيرانه برجام را پيش ببرند يا بخشي از جوانب آن را دوباره مورد مذاكره قرار دهند يا بر ايران در ساير حوزه‌ها فشارهايي وارد كنند كه مي‌تواند بسيار خطرناك باشد. زماني كه امريكايي‌ها بازبيني برجام را آغاز مي‌كنند، احتمالا مشاوران اطلاعاتي از سوي اروپا و حتي آسيا به كاخ سفيد توصيه مي‌كنند كه كاري نكن كه برجام از ميان برود. لورا روزن، نويسنده اين مطلب براي المانيتور در ادامه مي‌نويسد: درحالي كه كاخ سفيد مي‌گويد بازبيني تحريم‌ها و كليت برجام را آغاز كرده است اما كارشناسان مي‌گويند كه تاييد پايبندي ايران مشخص مي‌كند كه امريكا قرار است تمديد توقف تحريم‌هاي هسته‌اي را اعلام كند. ريچارد نفيو نيز در اين خصوص مي‌گويد: من فكر مي‌كنم كه اين تمديد صورت مي‌گيرد. با نامه تاييديه‌اي كه از سوي كاخ سفيد به آدرس كنگره ارسال شد ديگر عدم تمديد توقف اين تحريم‌ها سخت خواهد بود. علي واعظ، تحليلگر مسائل ايران در گفت‌وگو با المانيتور در اين‌باره مي‌گويد: اينكه دولت ترامپ تصميم گرفته بستر لازم براي تاييد توافق هسته‌اي را فراهم كند و به فكر نابود كردن اين توافق نيفتد نشان مي‌دهد كه جايگزين‌هاي اين مساله بسيار بدتر هستند. با اين همه برنامه‌هاي ترامپ براي تشديد فشارها بر ايران جدا از مساله تفاهم هسته‌اي نيز بدون ريسك نيست. هم دولت و هم كنگره به اين نتيجه رسيده‌اند كه از ميان بردن تفاهمي كه همه جهان از آن راضي هستند مي‌تواند امريكا را در موضع ضعف قرار دهد و نمي‌تواند منجر به اين شود كه سياست‌هاي منطقه‌اي ايران را با ديپلماسي منسجم تغيير داد. عدم تمديد توقف تحريم‌هاي ايران از سوي امريكا نقض فاحش برجام خواهد بود. مساله‌اي كه اين دو كشور را پس از سال‌ها به پاي ميز مذاكره نشاند نيز همين بود كه جايگزين‌هاي اين توافق بسيار بدتر خواهند بود. واعظ درخصوص ريسك‌هاي استراتژي جديد امريكا در مقابل ايران مي‌گويد: مشكل موجود با استراتژي فعلي دولت كه حفظ توافق و اعمال فشار بر ايران در ساير حوزه‌هاست در به هم‌پيوستگي مسائل هسته‌اي و غيرهسته‌اي است و طبيعت تحريم‌هاي تاثيرگذار كه مي‌تواند به نوعي بر اجراي برجام نيز تاثيربگذارد. درشرايطي كه ايران و امريكا اقدام به توجه به ساير مسائل مورد اختلاف با هم نكنند، برجام در بهترين حالت شكننده باقي مي‌ماند و اجراي آن نيز به‌طور كامل و صددر صدي نخواهد بود.
شليك به اعتبار امريكا با نقض برجام
جان كربي، سخنگوي سابق وزارت خارجه امريكا در دولت باراك اوباما پس از هياهوهاي به راه افتاده درباره پايبندي دولت ترامپ به برجام يا نيت وي براي برهم زدن توافق هسته‌اي با ايران نوشته است: پس از آنكه دولت دونالد ترامپ وعده داد كه توافق هسته‌اي با ايران را پاره مي‌كند، اكنون براي وي اطلاع‌رساني به كنگره درباره اينكه ايران به تمام تعهدات برجامي خود عمل كرده مي‌تواند بسيار سخت باشد. شايد به همين دليل است كه ركس تيلرسون در نامه‌اي كه به كنگره نوشته ترجيح داده از تصميم دولت براي بازبيني برجام هم سخن بگويد. كربي در ادامه مطلب خود ادعا كرده است كه تحريم‌هايي كه ترامپ مي‌گويد آنها را مورد بازبيني قرار خواهد داد منجر به پاي ميز مذاكره آمدن تهران شده‌اند و مي‌گويد: اگر تحريم‌هاي هسته‌اي را دوباره و بدون دليل تجديد كنيم اين ما هستيم كه مخالف برجام عمل كرده‌ايم. اين ما هستيم كه به جهان اين پيام روشن و واضح را مي‌دهيم كه امريكا شريكي غيرقابل اطمينان در مذاكرات است. حتي متحدان ما نيز در اين مقوله از ما حمايت نخواهند كرد. بايد به ياد بياوريم كه موفقيت در اين پرونده به دليل اجماع و تلاش همه‌جانبه بين‌المللي بود كه شكل گرفت. از سوي ديگر اين اقدام ما مي‌تواند تندروهاي ايراني و مخالفان امريكا در اين كشور را خوشحال كند و پيروزي براي حسن روحاني در انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور به عنوان پيش برنده توافق هسته‌اي با 1+5 هم سخت‌تر شود. حقيقت اين است كه بازبيني برجام توسط ترامپ حتي هنوز آغاز هم نشده است. شايد عقل‌هاي ناقص بنشينند و توافقي را بررسي كنند كه در حال پيش رفتن است. با اين همه سخنان ترامپ مبني بر اينكه ايران به روح توافق پايبند نبوده است، اميدوار‌كننده نيست. كربي در بخش ديگري از اين يادداشت مي‌نويسد: وزيرخارجه ترامپ اشتباه مي‌كند وقتي كه مي‌گويد توافق هسته‌اي بايد ديگر رفتارهاي مغاير با منافع امريكاي ايران را هم شامل مي‌شد. توافقي كه ميان ايران و 1+5 صورت گرفت كاملا تنظيم شده و مشخص شده بود. اگر قرار بود در خصوص ساير حوزه‌ها با ايران و 5 كشور ديگر مذاكره كنيم قطعا راضي كردن آنها بسيار سخت بود. از سوي ديگر اظهارات تيلرسون درمورد اينكه اگر مراقب تهران نباشيم اين كشور به كره شمالي ديگري بدل مي‌شود، نيز اشتباه بود. براساس توافق صورت گرفته فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران زير ذره بين قرار دارد و بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز هرچند وقت يك بار در برنامه هسته‌اي ايران گزارش مي‌دهند. از سوي ديگر كره شمالي مواد هسته‌اي براي توليد بمب را در اختيار دارد و اين در حالي است كه ايراني‌ها محدوديت در غني‌سازي 20درصد را بر اساس برجام پذيرفته‌اند.
كره شمالي تهديد است نه تهران!
باربارا اسلاوين، تحليلگر مسائل ايران در اين باره مي‌نويسد: دونالد ترامپ كه در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي، برجام را بدترين توافقي خوانده بود كه به چشم ديده است ظاهرا گيج شده است چرا كه متوجه اين نكته شده كه توافق به خوبي پيش مي‌رود و جايگزين بهتري براي آن وجود ندارد. برخلاف طرح بيمه همگاني باراك اوباما كه ترامپ همچنان تلاش مي‌كند جايگزيني براي آن بيابد، هيچ گونه جايگزين مناسب و مهيايي براي توافقي كه نتيجه چندسال مذاكره امريكا، ايران و آلمان به اضافه چهار عضو دايم شوراي امنيت است، وجود ندارد. برجام توسط شوراي امنيت به قانون بين‌المللي تبديل شده است ودرخواست‌هايي از دوطرف را هم مطرح كرده است. ايران برخي فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را متوقف كرده است و امريكا نيز برخي از تحريم‌هاي هسته‌اي را كه مانع از تجارت آزاد ساير كشورها با ايران مي‌شدند، برداشته است. دولت ترامپ از اينكه ايران بهانه‌اي براي عقب‌نشيني جهان از ترامپ ارايه كند، نااميد شده است و درحال حاضر امريكا نيز مجبور است كه توقف تحريم‌هاي هسته‌اي را تمديد كند يا آنكه انگ نقض برجام را به پيشاني بپذيرد. اما چگونه مي‌توان نامه وزارت امور خارجه به كنگره را توجيه كرد؟ نامه‌اي كه تيتر آن تداوم حمايت ايران از تروريست‌ها است اما در پاراگراف اول آن نوشته شده است كه ايران به برجام پايبند بوده است؟ درست است كه ايران و امريكا اختلاف‌هاي بسياري با هم در ساير حوزه‌ها دارند اما هيچ كدام از اين اختلاف‌ها در برجام مورد توجه قرار نگرفته‌اند. اين مسائل از ميز مذاكره دور ماندند چرا كه در غيراين‌صورت اصلا توافقي صورت نمي‌گرفت. اين نكته درست است كه دولت اوباما اميدوار بود كه برجام بتواند بستري براي بهبود رابطه تهران- واشنگتن شود. اين اميدها با تداوم بازداشت شهروندان امريكايي در ايران و همچنين صدور قانون محدوديت صدور ويزا براي شهروندان 6 كشور كه ايران نيز در ميان آنها بود، از بين رفت. از سوي ديگر دو كشور اميدوار بودند كه بتوانند از مجراي رابطه شكل گرفتن در سايه برجام به بحث‌هاي منطقه‌اي نيز ورود پيدا كنند و پرونده‌هاي سوريه، يمن و عراق را بر روي ميز كار مشترك قرار دهند. متاسفانه اين اتفاق نيز ميسر نشد چرا كه دولت ترامپ قصد ندارد با ايران درباره اين پرونده‌ها گفت‌وگويي داشته باشد. حقيقت اين است كه بدون ايران در هيچ كدام از اين پرونده‌ها نمي‌توان موفق شد. ركس تيلرسون ظاهرا در مدت زمان حضور دردولت ترامپ هيچ‌گونه ارتباطي با همتاي ايراني خود جواد ظريف نگرفته است. درحال حاضر تنها كانال ارتباطي كه ميان دو كشور باقي مانده نشست كميسيون مشترك برجام است كه قرار است هفته آينده در وين برگزار شود. در اين نشست نمايندگان ايران و امريكا به اضافه 5 كشور ديگر حضور دارند. اروپايي‌ها از زمان روي كارآمدن دولت ترامپ سرسختانه از وي خواسته‌اند كه به اين توافق پايبند بماند. ترك توافق هسته‌اي با ايران از سوي امريكا مي‌تواند بحراني تازه در رابطه واشنگتن با قاره سبزنشين‌ها باشد. ناظران روابط ايران و امريكا مي‌گويند كه هيچ كدام از طرفين به تهديد و تحريك‌ها عكس‌العمل خوبي نشان نمي‌دهند. درحالي كه اين دو كشور تفاوت‌هاي بنياديني با هم دارند اما در مساله مبارزه با داعش همپوشاني منافع شاياني دارند. براي دولت ترامپ آنچه خطرناك‌تر است تهديد كره شمالي است كه تسليحات هسته‌اي دارد و منافع امريكا را هم در منطقه شرق آسيا و هم در داخل امريكا تهديد مي‌كند.