نامه‌نگاري وزير ارشاد با رييس سازمان صداوسيما
افزايش احتمال پخش
ربناي شجريان در ماه رمضان
علي مطلب‌زاده
فعاليت سيدرضا صالحي اميري، آخرين وزيري كه سال گذشته بعد از استعفاي علي جنتي به عنوان وزير ارشاد به كابينه دولت يازدهم پيوست اين روزها بيشتر از هميشه است، فعاليت‌هايي كه شايد بخشي از آن به برآورده كردن خواسته‌هاي اهالي فرهنگ و هنر اختصاص دارد كه براي دومين‌بار به حسن روحاني به عنوان رييس‌جمهور اعتماد كردند. چهارشنبه گذشته بود كه حبيب ايل‌بيگي، معاون ارزشيابي معاون نظارت و ارزشيابي سازمان سينمايي از تشكيل كميته‌اي براي بازبيني فيلم‌هاي توقيفي خبر داد. اين خبر روز پنجشنبه با رفع توقيف فيلم «خانه پدري» كيانوش عياري كامل شد تا اميدواري‌ها براي ديگر فيلم‌هايي كه در طول اين سال‌ها بعد از صدور پروانه نمايش يا قبل از آن دچار توقيف شده‌اند بيشتر از قبل شود. هرچند در اين ميان، هم محمدمهدي حيدريان، رييس سازمان سينمايي و هم حبيب ايل‌بيگي روز گذشته در اظهارنظرهايي جداگانه درباره تشكيل اين كميته و اعلام نتيجه تصميمات آن در روزهاي آتي توضيحات بيشتري دادند. صالحي اميري در اين بين نيم‌نگاهي هم به حوزه موسيقي داشت. روز پنجشنبه خبر رسيد كه او در نامه‌اي خطاب به عبدالعلي علي‌عسكري، رييس سازمان صداوسيما خواستار پخش ربناي محمدرضا شجريان در ايام ماه مبارك رمضان امسال شده است. اين خبري بود كه «ايرنا» آن را اين‌طور توضيح داد: «اين نامه در حاشيه نشست روز چهارشنبه اعضاي كابينه حسن روحاني تسليم عبدالعلي علي عسكري، رييس سازمان صدا و سيما شده است.» هرچند اين خبرگزاري در نهايت اعلام كرد كه هنوز در خصوص تصميم‌گيري در مورد پخش «ربناي» شجريان در ايام ماه رمضان سال 96 خبري منتشر نشده است.
احتمال پخش «ربنا»ي محمدرضا شجريان در ايام ماه مبارك رمضان يكي از آن خبرهايي است كه هر سال با نزديكي به اين زمان قوت بيشتري مي‌گيرد. آخرين‌بار خردادماه سال پيش بود كه سيدفضل‌الله شريعت پناهي، مدير سابق شبكه يك سيما در همان روزهايي كه تغييرات در تيم مديران صداوسيما كليد خورده بود از پخش اين دعا در شبكه‌هاي سيما همزمان با افطار صحبت كرد. او با اشاره به تغيير معاون سيما و جايگزيني مرتضي ميرباقري به جاي علي‌اصغر پورمحمدي، گفته بود كه «بايد منتظر ماند و ديد كه نظر معاون جديد سيما چيست؛ اما با توجه به رابطه نزديك آقاي پورمحمدي و ميرباقري؛ به نظر مي‌رسد تصميم آقاي ميرباقري نيز بر پخش ربناي استاد شجريان از تلويزيون باشد.» او با اين توضيح كه بايد منتظر تصميم قطعي معاون سيما ماند، اعلام كرده بود كه «من فكر مي‌كنم امسال صداي استاد شجريان پخش مي‌شود.» اما شريعت‌پناهي بلافاصله اين خبر را تكذيب كرده بود. او در گفت‌وگويي با «فارس» با اشاره به اينكه «دوستان در يكي از سايت‌هاي خبري با من تماس گرفتند و مصاحبه‌اي انجام شد ولي در تنظيم آن كم‌لطفي كرده‌اند» توضيح داد: «من نگفته بودم كه قطعا ربناي ايشان از تلويزيون پخش مي‌شود، بلكه گفته بودم كه اين مورد منوط به نظر معاون جديد سيماست و در اين باره بايد ايشان به اين جمع‌بندي و قطعيت برسند.» انتظار براي پخش «ربنا» چيزي نبود كه زياد به طول بينجامد و آنها كه در افطار نخستين‌روز ماه رمضان سال گذشته پاي برنامه‌هاي صداوسيما و حتي راديو نشستند با پخش نشدن آن مطمئن شدند كه بايد يك سال ديگر را هم به جمع آن چند سالي كه پيش از اين براي پخش اين دعا از تلويزيون صبر كرده بودند، اضافه كنند. ماجرا به زماني برمي‌گشت كه محمدرضا شجريان، استاد آواز ايران، به خاطر رعايت نكردن حقوق مولف از پخش بي‌اجازه آثارش از صداوسيما شكايت كرد. اين ماجرا تا ماه مبارك رمضان سال 88 ادامه داشت. شجريان در آن سال «ربنا» و «مناجات افشاري» خود را به ملت ايران تقديم و اعلام كرد كه حساب اين دو اثر از بقيه آثارش جداست تا به طور ضمني به اجازه خودش براي پخش اين اثر از صداوسيما تاكيد كند. در طرف مقابل و بعد از اين شكايت رسمي شجريان از صداوسيما، عده‌اي از مديران راديو و تلويزيون اعلام كردند كه حتي ربناي شجريان را هم پخش نمي‌كنيم. محمدحسين صوفي، معاون وقت صدا يكي از آنها بود كه گفته بود: «از اين پس حتي در ماه رمضان صداي محمدرضا شجريان از شبكه‌هاي راديويي پخش نمي‌شود.» او كه پيش‌تر رياست مركز موسيقي صداوسيما را به عهده داشت، در گفت‌وگويي با ايسنا توضيح داده بود: «براي توليد برخي از آثار استاد شجريان سازمان صداوسيما و بعضي ديگر خود ايشان، هزينه كرده است، با اين حال از اين پس هيچ‌يك از اين دو دسته آثار از راديو پخش نمي‌شود. » بعد از اين اظهارنظر نوبت به زراعتگر، مدير نظارت و ارزشيابي مركز موسيقي صداوسيما رسيد تا در اين مورد صحبت كند: «تصميم‌گيري براي پخش يا عدم پخش در مورد آثار مختلف شجريان متفاوت است، اما هرگونه تصميم‌گيري و مصوبه حقوقي كه بر اساس درخواست اين هنرمند اتخاذ شود، حتي اگر شامل ادعيه و ربنا نيز باشد، مورد پذيرش مركز موسيقي نيز قرار خواهد گرفت. » پرويز فارسيجاني، دبير شوراي معارف سيما هم يكي ديگر از مديراني بود كه با تكذيب محدوديت پخش اين اثر از راديو و تلويزيون، اين محدوديت را به شكل ديگري توضيح داده بود: «نگفته بودم كه محدود پخش مي‌شود. منظورم اين بود كه ربناهاي مختلفي با صداي هنرمندان مختلف پخش مي‌شود كه يكي از اين كارها به آقاي شجريان اختصاص دارد. ما ربناهاي مختلفي در سازمان داريم و در گذشته هم پخش مي‌شده ولي امسال به خاطر حساسيت زياد روي آقاي شجريان بحث‌برانگيز بود.» پرويز فارسيجاني در مورد اين «حساسيت» هم اين‌طور توضيح داد: «حساسيت‌هايي از بيرون سازمان نسبت به اين موضوع ابراز شده بود و ما وظيفه داشتيم تا اين حساسيت را كاهش دهيم. »
به هر صورت عدم پخش آثار محمدرضا شجريان از صداوسيما كه شامل «ربنا» هم مي‌شد جرياني بود كه تا همين امسال ادامه داشت. اما اين‌بار به نظر مي‌رسد كه با توجه به اتفاقات ماه‌هاي گذشته مي‌توان براي تصميمات جديد در اين باره انتظار كشيد. شهريورماه سال گذشته، درست در روزهايي كه محمدرضا شجريان دوران درمان خود را در منزل سپري مي‌كرد مجوز انتشار يكي از آلبوم‌هاي او با عنوان «طريق عشق» با آهنگسازي پرويز مشكاتيان صادر شد تا با انتشار اين آلبوم در هفته اول مهرماه اميدواري‌ها براي رفع محدويت در مورد استاد آواز ايران قوت بگيرد. اين اتفاقي بود كه يك‌بار ديگر هم افتاد و آلبوم ديگري با صداي محمدرضا شجريان منتشر شد. در اين بين مسوولان وزارت ارشاد هم هر بار به بهانه‌اي از فراهم شدن امكان برگزاري كنسرت محمدرضا شجريان در صورت بهبود كامل او صحبت كردند. اما آنچه در اين بين اميدواري‌ها را بيشتر كرد اتفاقي بود كه در هفته منتهي به انتخابات دوازدهمين دوره رياست‌جمهوري افتاد. در مراسمي در نوزدهم ارديبهشت‌ماه امسال با حضور همايون شجريان و سهراب پورناظري، «ربنا»ي شجريان در فهرست ميراث ناملموس ملي ثبت شد و
« زهرا احمدي‌پور» معاون رييس‌جمهوري و رييس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري لوح ثبت آن را به همايون شجريان فرزند او اهدا كرد تا باز هم اميدها براي رفع محدوديت در مورد چهره و صداي محمدرضا شجريان بيشتر از پيش شود.
اگرچه در طول دو روز گذشته مسوولان صداوسيما و در راس آن عبدالعلي علي‌عسكري ترجيح دادند تا نسبت به پخش يا عدم پخش اين دعا از صداوسيما واكنشي نشان ندهند اما تصميم در اين مورد هرچه باشد تا غروب امروز با پخش يا عدم پخش ربنا با صداي محمدرضا شجريان از صداوسيما مشخص خواهد شد.