شفيعي از معرفي دبير جشنواره تئاتر فجر تا «پايان خرداد» خبر داد
در انديشه افزايش استاندارد باشيد
كوروش نريماني: بودجه فرهنگي ديگر ارگان‌ها از دولت بيشتر است
بابك احمدي
مديركل هنرهاي نمايشي و مشاورانش اين روزها به‌شدت مشغول رايزني براي معرفي گزينه نهايي دبير سي و ششمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر هستند. گرچه با توجه به ثبات سال‌هاي اخير اين اداره‌كل انتظار مي‌رفت معرفي دبير در مراسم اختتاميه سي و پنجمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر اتفاق بيفتد اما به هر دليل امكان‌پذير نشد. «ما در حال بررسي و رايزني‌هاي مدنظر هستيم و ان‌شاءالله تا اواخر فروردين ماه سال ۹۶، دبير سي و ششمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر را معرفي خواهيم كرد.» شفيعي بهمن ماه سال گذشته اعلام كرد گزينه مورد نظر براي دبيري جشنواره تا پايان فروردين معرفي خواهد شد اما اين اتفاق تا امروز رخ نداده است. اما در اينكه مسوولان اداره كل پيگير معرفي دبير مورد نظر خود هستند، نيازي به جست‌وجو ندارد ولي در ميان اظهارات شفيعي نكته‌اي تامل‌برانگيز وجود داشت. «ساختار فعلي دبيرخانه جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر آزمون و خطاي خود را پس داده و اعتقاد من بر اين بود كه ساختار فعلي حفظ شود اما اين حق را بايد به جامعه تئاتر داد كه گزينه‌هاي مختلفي داشته باشند.» اينكه دبيرخانه جشنواره آزمون و خطاي خود را پس داده نكته بسيار حياتي است كه اگر مورد توجه مديران قرار بگيرد، قطعا در دوره جديد نسبت به گذشته با كاستي‌هاي كمتري مواجه خواهيم شد. آنچه اهالي رسانه و هنرمندان تئاتر سال‌ها انتظارش را كشيده‌اند ولي حتي شاهد بوديم دو دوره اخير اين رويداد تئاتري نيز به محل تكرار بعضي خطاها بدل شد. البته مديركل هنرهاي نمايشي قبلا اشاره كرده بود سعيد اسدي، دبير دوره‌هاي سي‌و چهارم و سي و پنجم تئاتر فجر نيز جزو گزينه‌هاي دبيري دوره سي و ششم است. «ما از طيف دانشگاهي و همچنين هنرمندان تئاتر گزينه‌هايي را مدنظر داريم كه هر كدام مزيت‌هايي دارند. بايد ببينيم با كدام يك از گزينه‌ها به نتيجه نهايي مي‌رسيم و تا اواخر فروردين ماه گزينه نهايي را معرفي خواهيم كرد.»
معرفي دبير جشنواره تا پايان خرداد
مديركل هنرهاي نمايشي حالا در گفت‌وگو با «اعتماد» خبرهاي تازه‌اي دارد. شفيعي مي‌گويد: «دبير سي‌وششمين جشنواره تئاتر فجر قطعا بعد از تعطيلات خردادماه اعلام مي‌شود.» اين مدير به انجام رايزني‌هاي متعدد با چهره‌هاي تئاتري براي پذيرش اين پست اشاره كرد اما ترجيح داد فعلا اطلاعات بيشتري درباره گزينه‌هاي مورد نظر ندهد. مديركل هنرهاي نمايشي همچنين درباره تغييرات ساختاري مورد نياز در شيوه برگزاري جشنواره به منظور كاهش كاستي‌ها بيان كرد: «در طول اين سال‌ها ايده‌آل متخصصان و كارشناسان تئاتر همواره بر اين بود كه جشنواره به سمت فضاي حرفه‌اي‌تر پيش برود. به عنوان مثال انتظار اين بود كه ديگر در جشنواره دنبال بازخواني متن و بازبيني و مسائلي از اين دست نباشيم. ما هم در دو سال گذشته به همين سمت حركت كرديم و در دوره پيش رو هم طوري برنامه‌ريزي مي‌شود كه دبير با مشكل مواجه نشود.» بنابراين طبق اظهارات شفيعي، دبير جشنواره تئاتر فجر قطعا تا پايان خردادماه معرفي مي‌شود و با توجه به شيوه برگزاري يكي دو سال گذشته بايد منتظر انتشار فراخواني دو دوره گذشته باشيم. تنها اشاره مديركل درباره شخص مورد نظر اين است كه از ميان «جامعه دانشگاهي تئاتر» مي‌آيد. اين عبارت يك‌بار ديگر اذهان را به سوي نام آشناي اين چندسال يعني سعيد اسدي سوق مي‌دهد ولي اسدي قبلا در چند نوبت تاكيد كرده ديگر قصدي براي پذيرش دبيري جشنواره ندارد. اما اشاره به بخشي از مقدمه فراخواني كه در دو دوره دبيري‌اش منتشر شد خالي از لطف نيست. فراخواني كه قطعا نتيجه عبور از دوران آزمون و خطاهاي مورد نظر مديركل هنرهاي نمايشي است. «دوره سي‌وپنجم جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر در تداوم ايده‌ها و رويكردهاي جشنواره پيشين گام بر مي‌دارد و همچنان بر ارتقاي ارزش حرفه‌اي جشنواره با اهميت دادن به هويت و نقش گروه‌هاي تئاتري در فرآيند توليد نمايش تاكيد دارد و در مسير توجه به برآيند توليدهاي به انجام رسيده در تئاتر سراسر ايران (مرور توليدهاي صحنه‌اي) و پرهيز از توليد شتابزده آثار جديد براي جشنواره (جشنواره‌گرايي) گام بر مي‌دارد.»
كوروش نريماني: برقراري عدالت بين گروه‌ها نكته اساسي است
كوروش نريماني، نمايشنامه‌نويس، مدرس و كارگردان تئاتر با تاييد اين اظهارنظر مبني بر تغيير رويكرد در انتخاب آثار نمايشي حاضر در جشنواره مي‌گويد: «اينكه كارهاي يك سال گذشته در جشنواره به نمايش گذاشته شود، اتفاقي است كه همه جاي جهان معمول است؛ با اين تفاوت كه بعضي جشنواره‌ها فقط از گروه‌هاي تئاتري ديگر كشورها دعوت مي‌كنند و بعضي كشورها كارهاي يك سال خودشان را در معرض ديد مخاطبان قرار مي‌دهند.» اين هنرمند در ادامه شيوه انتخاب آثار حاضر در جشنواره را نكته مهم دانست. «ولي به طور كل شكل قبلي برگزاري جشنواره حقيقتا گروه‌ها را با مشكل مواجه مي‌كرد و كاركرد چنداني هم نداشت، اما شكل جديد حضور گروه‌ها و نمايش‌ها كارايي بيشتري نسبت به گذشته داشته است. به ويژه براي بچه‌هاي تئاتري ديگر استان‌هاي ايران اتفاق خوبي است چون مي‌توانند نمايش‌هاي خوب يك سال را تماشا كنند و به ارزيابي بپردازند.» اما يكي از نكات مورد مناقشه در جشنواره تئاتر فجر رعايت عدالت بين برگزيده‌هاي تئاتر دانشگاهي حاضر در جدول اجراها و گروه‌هايي بود كه نمايش‌هاي خود را در طول سال روي صحنه برده بودند. «بايد به سمتي پيش برويم كه خيلي بين هنرمندان جوان و آنها كه شناخته‌شده‌تر هستند تفاوت قايل نشويم. اينكه در پرداخت حمايت‌هاي مالي به ديگر گروه‌ها، چطور عدالت برقرار مي‌شود بايد مورد بررسي قرار بگيرد.» نريماني بخشي از مساله حمايت مالي را متوجه شهرداري و ديگر نهادها مي‌داند و مي‌گويد: «گرفتاري‌ها يكي دو تا نيست. ما يك مركز هنرهاي نمايشي داريم كه همه نگاه‌ها به سمت اين مركز است. هيچ‌كس به اين نكته توجه نمي‌كند كه آيا مركز يا حتي وزارت ارشاد متناسب با انتظارها بودجه دريافت مي‌كند يا خير؟ من اطلاع دقيق دارم گاهي بودجه فرهنگي بعضي ارگان‌ها حتي از وزارت ارشاد بيشتر است و حتي اگر زماني دست‌شان بسته باشد، مي‌توانند از محل‌هاي ديگري ارقام بسيار هنگفتي دريافت كنند.»
نقدهايي كه همچنان پابرجاست
خبرنگاران حاضر در نشست رسانه‌اي سي‌وپنجمين دوره تئاتر فجر همان زمان نقدهاي خود را با دبير جشنواره در ميان گذاشتند. گرچه اسدي هيچ‌وقت پاسخي به پرسش‌ها نداد ولي موارد همچنان باقي است. يكي از مهم‌ترين نقدها به شيوه دو دوره اخير فاصله‌اي است كه بين نمايش‌ها و تماشاگران به وجود مي‌آورد. به اين دليل كه تماشاگر پيگير در طول سال و در جريان اجراي عمومي نمايش به تماشاي كار نشسته و بعيد به نظر مي‌رسد برگزاري جشنواره را زمان چندان مناسبي تلقي كند. ضمن اينكه ظرفيت محدود سال‌ها آن‌هم براي يك يا دو اجرا امكان چنداني در اختيار مخاطب قرار نمي‌دهد و بليت‌ها معمولا توسط كارمندان وزارت ارشاد يا اعضاي گروه خريداري مي‌شود. تعدادي هم كه در اختيار مهمانان جشنواره قرار مي‌گيرد. نكته ديگر اينكه بسياري از نمايش‌هاي پرمخاطب و البته با كيفيتي كه در جريان سال رنگ اجراي عموم را مي‌بينند به هر دليل هرگز در جدول اجراهاي جشنواره قرار نمي‌گيرند. اين موضوع منجر به كاهش شور و اشتياق جشنواره‌اي و تا حدي كاهش كيفيت كلي جدول اجرا خواهد شد. حضور گروه‌هاي بين‌المللي نيز يكي ديگر از مسائل مهم بوده و هست كه بايد ديد در دوره جديد چه سرانجامي خواهد داشت.