زهرا روستا| چابهار، تنها بندر اقيانوسي ايران با وجود موقعيت ويژه اقتصادي و گردشگري، از كمبودهاي فراواني رنج مي‌برد. بيكاري، بي‌آبي، سرانه فضاي آموزشي بسيار پايين و امكانات بهداشتي محدود، عرصه زندگي را براي مردم به خصوص در مناطق روستايي تنگ كرده است. در سال‌هاي اخير اجراي طرح‌هاي توسعه سواحل مكران در اين بندر آغاز شده است و مسوولان وعده دادند اجراي اين طرح‌ها در شاخص‌هاي انساني اين منطقه نيز تحول ايجاد خواهد. ايوب درويشي، فرماندار چابهار مزيت‌هاي بسياري را براي اين شهر ساحلي برمي‌شمرد: « نزديكي چابهار به آب‌هاي آزاد آن را به كانون ترانزيت كالا تبديل مي‌كند. اين بندر چهارراه ارتباطي است و در كريدور شمال به جنوب و غرب به شرق قرار گرفته و نزديكي به كشورهاي آسياي جنوب شرقي، آسياي ميانه موقعيت تجاري مناسبي را در آن ايجاد كرده است. ساحل بكر و زيبا، جاذبه‌هاي گردشگري، صيد و صيادي و پتانسيل بالاي كشاورزي در اين منطقه بر مزيت‌هاي آن افزوده است. در حال حاضر سرمايه‌گذاري در پروژه‌هاي شيرين كردن آب دريا و سپس استفاده در كشت گلخانه‌اي در حال انجام است. طرح‌هاي توسعهاي مانند توسعه بنادر نيز پيشرفت خوبي داشته و توسعه بندر شهيد بهشتي سبب افزايش ظرفيت اين بندر به 8 و نيم ميليون تن شده است. پروژه‌هاي حمل و نقل مهمي مانند احداث فرودگاه در حال پيگيري است و راه‌آهن چابهار به زاهدان نيز با 40 درصد پيشرفت فيزيكي در قسمت چابهار به ايرانشهر رو به انجام است. در حوزه‌هاي پتروشيمي، فولاد و شيلات نيز دولت پروژه‌هاي خوبي را تعريف كرده است.
اين پروژه‌ها چه منافعي براي مردمي كه هنوز در تامين نيازهاي اوليه خود مشكلات فراوان دارند مي‌تواند داشته باشد. مردمي كه از لحاظ آموزش، بهداشت و معيشت با وضعيت مطلوب فاصله فراواني دارند. آيا منافع حاصل از اجراي اين طرح در زندگي اين افراد كه عمدتا در روستاهاي دورافتاده ساكن هستند، تاثيري دارد؟
مجموعه اين پروژه‌ها سبب رونق اقتصادي و ايجاد اشتغال مي‌شود. مردم چابهار ظرفيت قرار گرفتن در مسير توسعه را دارند و اجراي اين طرح‌ها سبب رشد و توسعه جامعه محلي مي‌شود. نيروهاي بومي در برنامه‌هاي آموزشي شركت خواهند كرد و آمادگي اشتغال در بخش‌هاي مختلف را خواهند داشت.
بسياري از مردم مناطق محروم چابهار حتي شناسنامه ندارند كه آموزش ابتدايي ببينند. مسلما شرايط كاري براي‌شان فراهم نمي‌شود. سدسازي و عدم توزيع مناسب آب شرب و كشاروزي در روستاها معيشت اين افراد را با مشكلات فراواني مواجه ساخته است و بسياري از روستاييان ناگزير به كوچ در حاشيه شهرها شده‌اند. اين تضاد بين توسعه طرح‌ها و كيفيت بسيار نامناسب زندگي مردم چطور از ميان خواهد رفت؟
در برخي قسمت‌ها هنوز با استانداردهاي كشوري فاصله داريم اما جهت‌گيري دولت به سمت بهبود شاخص‌هاست. در بخش بهداشت پيشرفت‌هاي زيادي داشته‌ايم، علاوه بر اين پروژه بيمارستان 540 تختخوابي چابهار نيز در حال پيگيري است. پروژه‌هاي آبرساني به پايين دست سد پيشين و سد زيردان در حال انجام است و تا قبل از پايان سال پروژه پايين دست سد زيردان به بهره‌برداري خواهد رسيد و اين اتفاق بزرگي در روستاهاي چابهار خواهد بود. افق اجراي طرح سد پيشين دو ساله است اما با استفاده از منابع بخش خصوصي در تلاشيم زمان را كوتاه‌تر كنيم. در سرانه فضاهاي آموزشي وضعيت مناسب نيست اما همين الان بيشترين پروژه‌هاي خيرين مدرسه‌ساز و نيز منابع دولتي استان در چابهار در حال اجراست. در هيچ بخشي توقف نداريم.
حاشيهنشيني هم تنها به چابهار اختصاص ندارد در اكثر نقاط كشور اين پديده وجود دارد. خوشبختانه در چابهار وزارت راه و شهرسازي و استانداري به صورت ويژه به حاشيهنشيني مي‌پردازند. در فرمانداري نيز ستاد بازآفريني فعال شده است و جلسات ماهيانه اين ستاد مرتب برگزار و تلاش مي‌شود مشكلات مردم حاشيه‌نشين در زمان كوتاه‌تري برطرف شود.
درمورد بحث تابعيت و بي‌شناسنامه‌ها، متاسفانه بروكراسي اداري و موانع متعددي كه مي‌تواند به سادگي تسهيل شود، باعث شده است بسياري از پرونده‌ها سال‌ها در انتظار بمانند و مردم سرگردان و نااميد از دريافت شناسنامه هستند.
اين تابو كه هر كس فاقد شناسنامه است ايراني نيست در اين دولت شكسته شد و اين نگاه در ميان مسوولان و نهادهاي امنيتي هم جاري شد، كه تحول بزرگي در تسريع روند اخذ شناسنامه است. طي 4 سال گذشته در كل استان 22 هزار فاقد شناسنامه تعيين تكليف شده‌اند اين روند ادامه دارد. در خصوص تشخيص تابعيت مشكوك‌التابعين فرآيندي وجود دارد كه در آن دستگاه‌هايي مثل نيروي انتظامي، وزارت اطلاعات و سپاه نقش دارند. تعداد پرونده‌ها بسيار زياد است و پاسخ استعلام‌ها يك روند طولاني است، اما اجازه نداديم روال صدور شناسنامه متوقف شود.
در پروژه‌هاي توسعهاي چابهار، پيوست‌هاي اجتماعي و زيست‌محيطي مناسبي در نظر گرفته نشده است. مهاجرت از مناطق ديگر كشور و عدم وجود زيرساخت‌هاي لازم در چابهار براي پديرش اين مهاجران پيش‌بيني نشده است. آيا برنامه‌اي مشخص و عملي براي فراهم كردن زمينه استخدام نيروهاي بومي در اين صنايع وجود دارد؟
تمامي دستگاه‌هاي اجرايي الزاماتي براي رعايت استانداردهاي محيط زيست دارند. در يك ماه گذشته جلسات متعددي با پتروشيمي برگزار كرديم و نسبت به مسائل محيط زيست بسيار حساس هستيم. علاوه بر سازمان محيط زيست ساير دستگاه‌ها هم روي اين موضوع حساس شده‌اند. در خصوص مسائل اجتماعي نيز ما از تجارب استان‌هاي ديگر استفاده خواهيم كرد. ما تجربه موج صنعتي شدن در ساير نقاط كشور را داريم و با استفاده از اين تجارب آسيب‌هاي اجتماعي را به حداقل خواهيم رساند. برنامه ما اين است كه هم صنايع را فعال كنيم و هم منافع حاصل از آن را به مردم محلي برسانيم. در حال حاضر مجتمع فولاد با مراكز آموزشي قراردادهايي دارد و در خصوص پتروشيمي هم اين اتفاق خواهد افتاد.
براي انجام اين اقدامات دير نشده؟ مثلا ملاحضات زيست‌محيطي درباره پتروشيمي بايد از جانمايي آن آغاز مي‌شد. در حال حاضر اين مجتمع درست در مسير توسعه شهر قرار گرفته است.
تاكنون تنها يك فاز پروژه پتروشيمي اجرا شده و براي فازهاي دوم و سوم تصميم‌گيري نشده و ممكن است در آينده مكان فازهاي بعدي تغيير كند. بايد الگويي از توسعه را شكل دهيم كه هم محيط زيست، هم منافع مردم و هم صنايع وجود داشته باشند و به نظر من شدني است. مردم چابهار با وجود مشكلات، مشاركت بالايي در انتخابات داشتند و بيشترين راي را به آقاي روحاني دادند. گرچه اينجا يك منطقه قومي است و آرا منسجم ويكپارچه است اما مردم به صداقت راي مي‌دهند و به كانديدايي اقبال نشان مي‌دهند كه با آنها واقعي حرف بزند. مردم هم وعده‌هاي نشدني را درك مي‌كنند هم محدوديت‌ها و معذوريت‌ها را. وظيفه ما است كه پاسخگوي اين مردم باشيم و به روند اجراي پروژه‌ها سرعت دهيم.