گلايه از نقش ايران در سوريه

سارا معصومي 

ديدار در سوچي با سوژه ايران. بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم صهيونيستي براي ششمين بار در دو سال گذشته با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه ديدار كرد؛ ديداري كه مهم‌ترين محورهاي آن ايران و سوريه بودند. دو سوژه‌اي كه با توجه به تطويل آتش‌بس در سوريه و پررنگ‌تر شدن نقش ايران، روسيه و تركيه در سوريه پسابحران، براي نگران كردن اسراييل كفايت مي‌كنند. روسيه نيز در شش سال گذشته همواره نقش گوش شنوا براي اسراييل را بازي كرده است. روز گذشته نيز بي‌بي از تل آويو خود را به سواحل درياي سياه رساند تا با پوتين از دغدغه‌هايش در مورد نقش منطقه‌اي ايران و پررنگ‌تر شدن روزمره آن سخن بگويد. اسراييل همچنان و با گذشت دو سال از حصول توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5، به دنبال ساخت پروژه ايران‌هراسي جديد است. تا جولاي سال 2015 كه برنامه جامع اقدام مشترك متولد شد، اسراييلي‌ها دست در دست برخي متحدان عرب امريكا در منطقه، پرونده هسته‌اي ايران را ابزاري براي پيشبرد پروژه ايران‌هراسي قرار داده بودند. پروژه‌اي كه در سايه آن موفق شدند موجي از تحريم‌هاي رنگارنگ را عليه ايران پيش ببرند و البته اجماع ميان اروپا و امريكا را هم در مواجهه با تهران كليد بزنند. اكنون با قرار گرفتن برجام روي ميز اجرا و تعهد جامعه جهاني به حركت در مسير تداوم آن، اسراييل به دنبال باب جديدي براي پيشبرد پروژه ايران هراسي خود است؛ ابزاري كه اين‌بار مي‌تواند فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران باشد. با چنين سودايي در سر، بنيامين نتانياهو در ديدار با ولاديمير پوتين ادعا كرد كه افزايش نقش ايران در سوريه مي‌تواند تهديدي براي اسراييل، خاورميانه و جهان باشد. بي‌بي در بخش‌هايي از سخنان خود خطاب به پوتين گفت: «آقاي رييس‌جمهور ! ما با تلاش‌هاي مشترك موفق شديم داعش را شكست دهيم و اين دستاورد بسيار مهمي است. اما بخش بد ماجرا اينجاست كه در جاهايي كه داعش شكست خورده و ناپديد شده، جايگاه ايران تقويت شده است. ما نمي‌توانيم حتي براي يك دقيقه هم فراموش كنيم كه ايران هر روز در مورد نابودي اسراييل سخن مي‌گويد. ايران گروه‌هاي تروريستي را مسلح مي‌كند.» اين سخنان در حالي از سوي نتانياهو مطرح شدند كه ايران در عراق نخستين كشوري بود كه از مرز شعار توخالي براي مبارزه با تروريسم گذشت و به كمك دولت مركزي براي مهار فعاليت‌ها و پيشروي‌هاي داعش شتافت. در سوريه نيز ايران دوشادوش روسيه موفق به بازپس‌گيري مناطق بسياري از دست داعش شده و اختيار مناطق آزاد شده نيز در دست دولت مركزي مستقر در دمشق است. 
بي‌بي ‌در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود ادعاهاي قبلي را تكرار و تاكيد كرد كه ايران در حال به دست گرفتن كنترل امور در عراق و يمن است و بخش اعظمي از قدرت در لبنان را هم در اختيار دارد. اين ادعا نيز در حالي مطرح شده است كه حضور ايران در عراق به درخواست دولت مركزي صورت گرفته است. با وجود اين سخنان نتانياهو اما ولاديمير پوتين در قسمت‌هايي از اين ديدار كه با حضور خبرنگاران صورت مي‌گرفت به سخنان ضدايراني نتانياهو در مورد نقش ايران در سوريه پاسخ نداد. نتانياهو در حالي هر روز انتقادهايش در مورد نقش ايران در سوريه را تكرار مي‌كند كه ايران به همراه روسيه و حزب‌الله لبنان از شش سال پيش در شطرنج سياسي سوريه در كنار دولت مركزي و قانوني اين كشور قرار دارد. روسيه نيز از سال 2015 ميلادي حضور خود در سوريه را با استقرار نيروهاي نظامي رسميت بخشيده است. 
از سوي ديگر آتش بس هرچند دست و پا شكسته‌اي كه در چندماه گذشته در سوريه با آن ميزان از تنوع و تعدد بازيگران پابرجا مانده است نيز محصول كار مشترك ايران، روسيه و تركيه است. اين سه كشور همچنين مساله تعيين مناطق كاهش تنش را با هم پيش برده‌اند و انتقاد اسراييل نيز ظاهرا به اين مناطق و ساز و كاري است كه در آنها اجرايي مي‌شود. تل آويو مي‌گويد كه براساس اين سازوكار، نيروهاي ايران و حزب‌الله لبنان در خاك سوريه به شكل دايمي مستقر خواهند شد و اين مساله خطري براي امنيت تل آويو است. به گزارش رويترز، برخي از منابع آگاه و نزديك به كرملين مي‌گويند كه مسكو به تل‌آويو تضمين داده تا قدرت‌هاي متنوع حاضر در سوريه مانع از اين مي‌شوند كه حضور ايران در اين كشور جنبه دايمي به خود بگيرد. اين ادعا در حالي مطرح شده است كه محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران در گفت‌وگوي خود با «اعتماد» تاكيد كرده بود كه ايران براي حضور خود در سوريه از هيچ كس جز دولت اين كشور مجوز نمي‌گيرد. 
اسراييل در دو سال اخير براي پيشبرد پروژه جديد ايران‌هراسي خود ادعاهاي بسياري را درباره فعاليت‌هاي ايران در سوريه مطرح كرده است. در چند هفته اخير نيز رييس نيروي هوايي اسراييل ادعا كرده است كه در جريان شش سال گذشته اين رژيم 100 بار مانع از انتقال سلاح‌هاي مشكوك به حزب‌الله لبنان از خاك سوريه شده است. 
بنيامين نتانياهو را در سفر به سوچي رييس سازمان موساد و همچنين مشاور امنيت ملي وي همراهي مي‌كردند. فاصله‌هاي نزديك ديدار نتانياهو با پوتين در دو سال گذشته نشان مي‌دهد كه تل آويو براي رفع نگراني‌هاي خود در مورد سوريه به‌شدت به مسكو وابسته شده است. از سوي ديگر برخي از منابع مي‌گويند كه بي‌اهميتي امريكا به دغدغه‌هاي اسراييل در مورد حضور ايران در سوريه عملا تل آويو را دست به دامان مسكو كرده است. تيم امنيتي اسراييل به رياست رييس موساد كه هفته گذشته به واشنگتن سفر كرده بودند نيز از كاخ سفيد خواسته بودند كه در مورد عدم باقي ماندن دايمي ايران در سوريه به تل‌آويو ضمانت بدهد كه با دستان خالي و پاسخ منفي واشنگتن به تل‌آويو بازگشتند. مسكو نيز هرچند در اين زمينه به سخنان تل‌آويونشين‌ها گوش مي‌دهد اما به نظر نمي‌رسد كه درصدد ضمانت‌دهي به آنها باشد. 
به گفته يك منبع نزديك به نخست وزير رژيم صهيونيستي، آتش‌بس مشتركي كه روسيه و امريكا براي بخش‌هايي از جنوب سوريه در نظر گرفته‌اند و توافق در مورد آن نيز در جريان نخستين ديدار روساي جمهور دو كشور در هامبورگ علني شد، يكي از اصلي‌ترين سوژه‌هاي روي ميز گفت‌وگوهاي بي‌بي با سزار روس‌ها و البته تيم‌هاي كارشناسي تل آويو و مسكو در سوچي بوده است. اسراييلي‌ها مي‌گويند كه هرچند بيش از يك ماه از عمر اعلام اين توافق مي‌گذرد اما هنوز در مورد جزييات آن اما و اگرهاي بسياري وجود دارد. يك مقام اسراييلي در اين باره به روزنامه هاآرتص مي‌گويد: در حقيقت مي‌توان گفت كه توافق خاصي وجود ندارد بلكه تنها درك مشتركي در مورد مناطقي كه آتش‌بس بايد در آنها برقرار شود ميان شبه‌نظامياني كه به داعش تعلق ندارند و ارتش سوريه وجود دارد. هنوز جزييات اين توافق به بيرون درز پيدا نكرده است و اكنون زمان آن است كه كه ما نيز از نفوذ خود براي تاثيرگذاري بر وضعيت در سوريه استفاده كنيم. بايد مطمئن باشيم كه منافع ما در سوريه پسابحران يا با بحران كمتر لحاظ مي‌شود. 
يكي ديگر از مقام‌هاي همراه بي‌بي در اين سفر نيز به هاآرتص مي‌گويد كه مشكل اين است كه آتش‌بس اعلام شده در ماه جولاي عملا به دست فراموشي سپرده شده چرا كه رابطه ميان واشنگتن و مسكو از آن زمان رو به سردي بيشتري رفته و در حالي كه امريكا موج جديدي از تحريم‌ها عليه روسيه را هدايت كرده، مسكو نيز ديپلمات‌هاي امريكايي را اخراج كرده است. همزمان مساله كره شمالي و بحران داخلي در كاخ سفيد هم توجه امريكا را از مساله سوريه و همكاري با روسيه در اين پرونده دور كرده است. اسراييل براي حفظ منافع خود در سوريه به دنبال پاي ميز مشترك نشاندن مسكو و واشنگتن است. تل‌آويونشين‌ها مي‌گويند كه مي‌ترسند اولويت اصلي واشنگتن و مسكو برقراري آتش‌بس و مديريت بحران در سوريه باشد و برنامه‌اي براي سوريه پسابشار اسد نداشته باشند كه در اين صورت اين مساله مي‌تواند خلأ قدرتي را ايجاد كند كه در سايه آن حزب‌الله لبنان و ايران قدرت بيشتري خواهند گرفت.