صنعت پتروشيمي؛ برنامه‌ها و چشم‌اندازهاي فرا‌رو
فرناز علوي
مدير برنامه‌ريزي و توسعه شركت ملي صنايع پتروشيمي
با توجه به مزيت وجود منابع عظيم هيدروكربوري در كشور ايران، بيش از نيم قرن از فعاليت صنعت ارزش‌آفرين پتروشيمي و آغاز حيات آن در راستاي روند صنعتي شدن همگام با توسعه جهاني مي‌گذرد.
طي اين سال‌ها سرمايه‌گذاري در اين صنعت با هدف تامين نياز كشور به محصولات پتروشيمي و حضور مستمر و قدرتمند در بازارهاي جهاني صورت گرفته است.
اكنون صنعت پتروشيمي ايران با تلاش مستمر، جايگاهي ويژه در اقتصاد ملي پيدا كرده است. صنعتي ارزش‌آفرين كه در مراحل مختلف حيات خود با چالش‌هاي جدي مانند جنگ تحميلي و اعمال تحريم‌هاي بين‌المللي مواجه شده؛ با اين حال همچنان مسير رشد و بالندگي را طي كرده و به يكي از اركان اصلي اقتصاد غيرنفتي كشور تبديل شده است. طي سال‌هاي اخير صنعت پتروشيمي با تغييرات محيطي جدي مواجه بوده كه عملا مسير توسعه آن را دگرگون كرده است. توسعه فرآيندهاي توليد محصولات و تجاري شدن فرآيندهاي متمركز بر خوراك‌هاي گازي از يك سو و درك اهميت توسعه سبد محصولات پتروشيمي كشور از سوي ديگر موجب شد تا رويكرد فاصله گرفتن از خام فروشي نفت و گاز و ايجاد ارزش افزوده بالاتر در زنجيره توليد، در دستور كار شركت ملي صنايع پتروشيمي قرار گيرد. به موازات اين امور، موضوع ايجاد اشتغال و محروميت‌زدايي نيز مد نظر قرار داشته است (براي مثال با احداث خط لوله انتقال اتيلن غرب و تامين خوراك شركت‌هاي پتروشيمي در استان‌هاي غرب و شمال غرب كشور، زمينه‌هاي رونق اقتصادي در اين مناطق ايجاد شده است) اجراي اصل 44 قانون اساسي و خصوصي‌سازي در اين صنعت، موجب شد تا تركيب بازيگران اصلي صنعت پتروشيمي متحول شده و حضور بخش خصوصي در فرآيندهاي توليد، توسعه و بازرگاني پر رنگ‌تر شود و شركت ملي صنايع پتروشيمي به عنوان يك شركت توسعه‌اي، برنامه‌ريزي‌هاي كلان، سياستگذاري و تنظيم‌گري صنعت پتروشيمي را عهده‌دار شود. نقشه راه توسعه صنعت پتروشيمي مطابق با برنامه‌هاي پنج‌ساله توسعه كشور از سوي مديريت برنامه‌ريزي و توسعه شركت ملي صنايع پتروشيمي تدوين شده و توسط بخش خصوصي اجرا مي‌شود. هرچند با اعمال تحريم‌هاي ظالمانه به كشور ايران، روند توسعه صنعت پتروشيمي دچار كندي شد ولي طي 2 سال اخير و رفع بخشي از تحريم‌هاي بين‌المللي پس از برجام در حوزه‌هاي فناوري، تامين مالي، حمل‌و‌نقل، بيمه و فروش محصولات در بازارهاي بين‌المللي، زمينه‌هاي همكاري با شركت‌هاي معتبر بين‌المللي در صنعت پتروشيمي ايران فراهم شده است. از اين‌رو، بهره‌برداري حداكثري از اين فرصت جهت توسعه صنعت پتروشيمي كشور و تقويت تعاملات سازنده بين‌المللي با هدف كسب و انتقال دانش‌هاي فني نوين، تامين منابع مالي مورد نياز با اولويت سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي (FDI) و... از اولويت‌هاي اصلي اين صنعت تعريف شده كه با سرعت و روند مناسبي در حال اجرا است. بي‌شك تحقق چشم‌انداز صنعت پتروشيمي كشور (تبديل شدن به مقام اول منطقه از لحاظ ارزش محصولات)؛ مستلزم تمركز بر پتانسيل‌هاي داخلي با استفاده از فرصت‌هاي به‌وجود آمده براي كشور در دوران پسابرجام است. در نهايت ذكر اين نكته ضروري است كه توسعه صنعت پتروشيمي كشور زمينه‌ساز توسعه بخش عمده‌اي از زيرساخت‌هاي مورد نياز در مناطق مستعد، محروم و كمتر توسعه يافته كشور خواهد بود. به همين دليل طبيعي است كه افق فراروي اين صنعت، همانا جهش دوم پتروشيمي به عنوان موتور محرك تكميل فرآيند توسعه صنعتي و اقتصادي كشور خواهد بود.