نگاه اجتماعي آري، احساسي‌گرايي نه!

ندا آل‌طيب

 حدود يك ماه بعد از آخرين مهلت ارسال آثار به جايزه احمد شاملو، هيات داوران اين جايزه نامزدهاي مرحله اول را معرفي و توضيح‌هايي را درباره ملاك‌ها و معيارهاي انتخاب اين آثار ارايه كردند. امسال سومين دوره جايزه شعر شاملو به كوشش بنياد «الف. بامداد» و آيدا سركيسيان همسر شاملو برگزار مي‌شود و طبق روال دو سال گذشته، برگزيدگان اين جايزه آذر ماه همزمان با سالروز تولد احمد شاملو معرفي خواهند شد. متقاضيان شركت در اين جايزه تا پايان مرداد آثار خود را ارايه كردند و در مجموع 168 مجموعه شعر شرايط حضور در اين جايزه را داشتند، مورد ارزيابي قرار گرفتند. ديروز رضا چايچي، عليرضا عباسي و فواد نظيري به عنوان داوران مرحله اول در بيانيه‌اي اعلام كردند كه توجه به خلاقيت و پيشنهادهاي تازه، پيوند محتوا و درون مايه، توجه به شورمندي و حضور «آنِ» شاعرانه و تلفيق عناصري چون تخيل، شهود، انديشه و... از جمله معيارهايي است كه آنان در انتخاب خود بدان توجه داشته‌اند. « اگرچه هدف نهايي در انتخاب برگزيدگان، به صورت تام در نظر داشتن رويكردهاي اجتماعي و توجه به انسان و مسائل پيچيده‌ او در اجتماع (كه از ويژگي‌هاي شعر شاملوست) نبوده اما وجود نسبتي از حساسيت‌هاي اجتماعي و بغرنجي‌هاي جاري در زندگي انسان امروز، مورد نظر داورانِ اين مرحله قرار گرفته است. »اما در عين حال داوران بر اين نكته نيز تاكيد دارند كه نگاه اجتماعي نبايد به احساسات گرايي منجر شود: «حساسيت به مسائل اجتماعي و مختصات زندگي انسان معاصر به دور از احساساتي‌گري و رويكرد پند و اندرزگونه، از ديگر معيارهاي داوران اين مرحله بوده است. »آنان همچنين توجه داده‌اند كه فراگيري مخاطبان و نيز نوآوري و خلاقيت از ديگر ملاك‌هاي داوري‌شان بوده است: «سازوكار جوايز ادبي، بي‌نسبت با عنوان آن جوايز نيست. اين جايزه‌  با نام شاعري گره خورده كه خود در حوزه‌ زبان و محتوا پيشنهاداتي نو به شعر فارسي ارايه كرده و در عين حال شعر او علاوه بر نخبگان و روشنفكران، در بين طيف گسترده‌اي از مردم دهان به دهان مي‌چرخد. از اين رو، هنگام داوري آثار هم به خلاقيت و پيشنهادات نو توجه شده و هم به امكان تكثر و ارتباط‌پذيري بين طيف‌هاي مختلف اجتماعي.»يك روز پيش از انتشار اين بيانيه، داوران اين جايزه ۱۲ مجموعه شعر را شايسته راهيابي به مرحله‌ دوم داوري جايزه شاملو اعلام كردند. در ميان اين نام‌ها، هم نام شاعران جوان و كمتر شناخته شده به چشم مي‌خورد و هم نام شاعري مشهور مانند شمس لنگرودي. اسامي اين شاعران به ترتيب حروف الفبا به قرار زير است: «آشويتس خصوصي من» حسن همايون؛ نشر چشمه، «باران شغال» مهدي مقيم‌نژاد؛ نشر حرفه هنرمند، «تاريخ تبري» مرتضي بخشايش؛ انتشارات بوتيمار»، «چند صورت از مستي» سميرا يحيايي؛ نشر حكمت كلمه، «در هيات راهبه‌ها» محمد درودگري؛ كتاب فانوس، «دست از تازگي بردار و در جايي كه تو را مي‌بلعد فرو برو» اسماعيل سراب؛ نشر حكمت كلمه، «ريل‌ها پيش از ما رفتند» علي ياري؛ انتشارات بوتيمار، «سر زدن» فرياد ناصري؛ نشر حكمت كلمه، «مات» زهرا حيدري. نشر شاني، «من كمي آدم كم آورده‌ام» شكوه مقيمي؛ نشر غنچه، «واژه‌ها به ديدن من آمدند» شمس لنگرودي؛ انتشارات نگاه، «وطن» مهدي اخوان لنگرودي؛ انتشارات سرزمين اهورايي. پس از اعلام اين اسامي، دست‌اندركاران جايزه خبر دادند كه كتاب «دست از تازگي بردار و در جايي كه تو را مي‌بلعد فرو برو» كه از سوي ناشر براي دبيرخانه ارسال شده بود، به خواست شاعرش از گردونه خارج شد و براي بررسي به داورهاي مرحله‌ دوم سپرده نمي‌شود.