مفهوم «ايده‌آل» از نگاه آكادمي سوئد

زماني كه آلفرد نوبل جايزه‌ ادبي‌‌اي را به نام خود پايه‌گذاري كرد بهتر بود از توانايي يك ويراستار هم بهره مي‌برد چرا كه مفهوم برخي عباراتي كه در وصيت‌نامه‌اش به كار برده مبهم و گنگ هستند و به همين دليل است كه جايزه ادبيات نوبل به يكي از جنجالي‌ترين و جذاب‌ترين جوايز نوبل تبديل شده است.  اين شيميدان سوئدي در اين وصيت‌نامه قيد كرده است كه جايزه ادبيات بايد به «فردي كه در حوزه ادبيات برجسته‌ترين آثار را به شيوه‌اي ايده‌آل خلق كرده است» تعلق بگيرد. آكادمي سوئد روز پنجشنبه فردي را كه عملكردش در دنياي ادبيات با معيار «ايده‌آل» مطابقت دارد، برگزيده نوبل ادبي سال 2017 معرفي خواهند كرد.  آكادمي سوئد هرگز گزارشي از روند انتخاب برگزيده ادبي خود منتشر نمي‌كند اما روزنامه‌ واشنگتن‌پست دو روز قبل از اهداي اين جايزه به بررسي عبارات مرتبط با دستور كار مسوولان اين جايزه پرداخته است؛ ابتدا «شيوه‌ ايده‌آل» مدنظر اين آكادمي را بررسي كرده است. آكادمي سوئد هرگز ديدگاهي باثبات در اين مورد نداشته است اما ظاهرا مقاصدي را دنبال مي‌كند؛ مقاصدي كه در طول زمان و شكل‌گيري و تغيير عقايد، آنها هم به دست فراموشي سپرده مي‌شوند. در مقاله‌اي كه در وبسايت جايزه نوبل قرار دارد، Kjell Espmark يكي از اعضاي اين آكادمي حداقل هفت دوره متمايز را در قرن بيستم و تفاسير اين عبارت بررسي كرده است كه از سال‌هاي نخستين اهداي اين جايزه و با «ايده‌آليسم محافظه‌كارانه» كه از تحسين خانواده‌هاي مذهبي شروع مي‌شود و تا دوره آدميزاد در دهه 1930 كه سينكلار لوييس و پرل باك آن را به خانه بردند يا همين تازگي كه اين جايزه به نويسنده‌هاي خارج از سنت‌هاي غربي تعلق گرفت، مي‌رسد. با اين حال از سال 1901 پنج كشور فرانسه، امريكا، بريتانيا، آلمان و سوئد نيمي از جوايز ادبي نوبل را به خانه برده‌اند. اما با اهداي اين جايزه در سال 2015 و 2016 به نويسنده‌هايي خارج از محدوده قراردادي «ادبيات»، كه عموما آن را رمان و شعر مي‌شناسيم، مفهوم «ادبيات» نيز از نظر اين آكادمي تغيير كرد. كتاب‌هاي سوتلانا آلكسيويچ، رپرتاژهاي  اجتماعي- سياسي هنرمندانه‌اي هستند و ترانه‌هاي باب ديلن بدون هيچ چون و چرايي قدرتمندي خود را در قطعه‌هاي موسيقيايي نشان مي‌دهند تا روي كاغذ. ظاهرا آكادمي قصد دارد با گنجاندن قالب‌هاي هنري ديگر در حوزه ادبيات، ماجراهاي تازه‌اي را رقم بزند. رمان‌هاي گرافيكي نيز وزنه‌اي اخلاقي و قدرت تخيلي را خلق مي‌كنند كه مي‌توان آن را ادبيات ناميد و حتي پا را فراتر از مرزهاي سرگرمي مي‌گذارند. گابريل وينسلو يوست، دبير نشريه New York Review of Books به آسوشيتدپرس گفته است: «جايزه نوبل براي رمان‌ گرافيكي اصلا غيرمعقول نيست.»  او مي‌گويد: «مثل آلكسيويچ، برخي از بهترين كارتونيست‌هاي نسل گذشته امريكا دلمشغولي‌شان تاثيرات گسترده زور و بازوي سياست بر زندگي‌ فرد بود؛ مثل آرت اسپيگلمن، كريس ور، دان كلووز.» و اگر ترانه‌هاي باب ديلن ادبيات محسوب مي‌شود، بنابراين بايد ليبرتوهاي اپرا هم در اين شاخه قرار بگيرند.  براي دانستن نام محبوب‌ترين‌ مدعيان اين دوره كافي است به اكتبر سال 2015، پيش از معرفي گزارش‌نويس بلاروسي، آلكسيويچ به عنوان برگزيده اين جايزه بازگرديم. نگوگي وا تيونگو، رمان‌نويس، نمايشنامه‌نويس و مقاله‌نويس كنيايي در صدر جدول سايت‌هاي پيش‌بيني قرار دارد كه شانه‌ به شانه او پاي ثابت نامزدهاي جايزه نوبل، هاروكي موراكامي، نويسنده ژاپني قرار دارد. براساس اين پيش‌بيني‌ها عاموس اوز، اسماعيل كاداره، آدونيس و دان دوليلو از مدعيان قدرتمند اين جايزه به شمار مي‌روند.  اما مارگارت اتوود، نام ديگري است كه امسال در ميان اسامي نامزدها قرار گرفته است.