ظريف، عالي‌ترين ميهمان خاكسپاري طالباني
پرچم عراق، غايب بزرگ خاكسپاري
« مام جلال»
يسرا بخاخ
مراسم خاكسپاري جلال طالباني، نخستين رييس‌جمهور كُرد عراقي كه روز 3 اكتبر در آلمان درگذشت، روز جمعه با حضور شخصيت‌هاي مهم داخلي و خارجي ازجمله محمد جواد ظريف، وزير خارجه ايران به عنوان برترين چهره سياسي موجود برگزار شد. پيكر طالباني از آلمان به شهر سليمانيه، زادگاه رييس‌جمهور پيشين عراق انتقال داده شد، دولت مركزي بغداد هواپيمايي اختصاصي براي انتقال پيكر طالباني در نظر گرفته بود و ورود هواپيماي حامل پيكر طالباني به منطقه كردستان را از وضعيت پرواز ممنوع در منطقه كردستان استثنا كرد. مراسم تشييع پيكر طالباني با شليك 21 گلوله توپ شروع شد، بعد از آن چهره‌هاي داخلي و خارجي با قرار دادن تاج گل در برابر پيكر طالباني به او در مراسمي رسمي اداي احترام كردند. شهر سليمانيه كه شاهد تجمع گسترده مردم براي اداي احترام به رييس‌جمهور پيشين عراق و شركت در مراسم خاكسپاري او بود، ميهمانان ويژه‌اي نيز داشت.
يكي از مهم‌ترين ميهمانان حاضر در مراسم تشييع پيكر رييس‌جمهور پيشين عراق، محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران بود كه در راس هياتي بلندپايه راهي عراق شده بود، روز جمعه توقفي كوتاه در بغداد داشت و پس از آن راهي سليمانيه شد. در فرودگاه سليمانيه نيچروان بارزاني، نخست وزير منطقه كردستان عراق به استقبال وزير خارجه ايران رفت و وزير امور خارجه ايران در حاشيه مراسم تشييع و خاكسپاري مرحوم جلال طالباني، رييس‌جمهور پيشين عراق در گفت‌وگويي بار ديگر بر حفظ وحدت ملي و تماميت ارضي عراق تاكيد كرد و افزود: جمهوري اسلامي ايران دوست هميشگي مردم عراق از جمله كُردهاي اين كشور است و اشتباهات راهبردي برخي افراد را به حساب مردم كرد عراقي نمي‌گذارد. وي ابراز اميدواري كرد همه در كردستان عراق به راه «مام جلال» كه سمبل وحدت و تماميت ارضي عراق بود، بازگردند. رييس دستگاه ديپلماسي جمهوري اسلامي ايران مرحوم جلال طالباني را دوست ايران و مبارزي خستگي ناپذير عليه ديكتاتوري صدام حسين دانست و گفت او فردي بود كه همواره براي حفظ وحدت و تماميت ارضي عراق مجاهدت كرد، ظريف در پايان اين مراسم راهي نجف شد. علاوه بر وزير خارجه ايران، شبكه خبري «ان آرتي» عراق گزارش داد كه چندين شخصيت و چهره سياسي داخلي و خارجي روز جمعه در سليمانيه حضور داشتند. بر اساس اين خبر «مسعود بارزاني»، رييس منطقه كردستان عراق نيز به سليمانيه رفته بود، بر اساس گزارش‌هاي رسانه‌هاي عراقي بغداد ممنوعيت پرواز ممنوع را براي بارزاني نيز در نظر نگرفته و اجازه داده بود او از اربيل به سليمانيه سفر كند. در مراسم خاكسپاري طالباني همسر او هيرو ابراهيم احمد، فواد معصوم، رييس‌جمهور عراق نيز حضور داشتند. علاوه بر آن نيچروان بارزاني، نخست وزير منطقه كردستان، عمار الحكيم رييس حزب ميهني حكمت، سليم الجبوري رييس پارلمان عراق، هادي العامري دبيركل سازمان بدر و ابو مهدي المهندس معاون رييس هيات الحشد الشعبي و عبدالحسين عبطان وزير ورزش عراق در اين مراسم حضور داشتند. سفراي كشورهاي خارجي از جمله سفراي امريكا و بريتانيا نيز در مراسم تشييع پيكر مام جلال حضور پيدا كرده بودند. اما بزرگ‌ترين غايب مراسم خاكسپاري رييس‌جمهور پيشين عراق، «حيدر العبادي»، نخست وزير اين كشور بود كه همزمان با برگزاري مراسم خاكسپاري سفر خود به پاريس را به پايان رسانده بود، با اين حال قاسم الاعرجي، وزير كشور عراق به نمايندگي از العبادي در مراسم خاكسپاري شركت كرد. در پي درگذشت جلال طالباني، حيدر العبادي سه روز در كشور عزاي عمومي اعلام كرد.
گرچه همزمان با ورود پيكر جلال طالباني براي اداي احترام به او سرود ملي عراق نواخته شد اما پيكر او با پرچم كردستان عراق پوشانده شده بود كه منجر به اعتراض شماري از نمايندگان پارلمان عراق شد كه در اين مراسم حضور داشتند. السومريه نيوز گزارش داده كه حيدر المولي، نماينده ائتلاف قانون در پارلمان عراق و چند نماينده ديگر در اعتراض به قرار دادن پرچم كردستان روي تابوت طالباني آن را نقض پروتكل‌هاي رسمي براي برگزاري مراسم تشييع رييس‌جمهور فقيد عراق دانستند. المولي تاكيد كرد كه اين اقدام تقليل شأن طالباني و تاكيد بر قوميت او به جاي مليت او بوده است. اين نماينده پارلمان گفت كه در پي مشاهده اين مساله او به همراه دست‌كم 10 نماينده ديگر با همان هواپيمايي كه از بغداد به سليمانيه آمده بودند، به پايتخت عراق بازگشته‌اند. جاسم محمد جعفر، ديگر نماينده ائتلاف دولت قانون نيز قرار دادن پرچم كردستان به جاي پرچم عراق روي پيكر بارزاني را خيانت توصيف كرده و گفته كه خانواده طالباني شأن او را حفظ نكرده‌اند. او همچنين تاكيد كرد كه اين اقدام به اصرار همسر جلال طالباني صورت گرفته و خنجر ديگري به وحدت عراق به شمار مي‌رود. هيات دولت عراق هم به اين اقدام اعتراض كرده است و يك منبع آگاه به سومريه نيوز گفته: هياتي كه به نمايندگي از نخست‌وزير در مراسم تشييع پيكر مام جلال شركت كرده بود به عدم قرار دادن پرچم عراق روي تابوت او اعتراض كرده با وجود اينكه پرچم عراق روي خودرويي كه پيكر طالباني را انتقال داده قرار داده شده و سرود ملي عراق هم نواخته شده بود. نمايندگان مجلس اعلاي اسلامي عراق هم كه در اين مراسم حضور داشتند به قرار ندادن پرچم عراق روي پيكر طالباني اعتراض كردند. از ديگر حواشي اين مراسم فيلمي بود كه از لحظه دست دادن سليم الجبوري، رييس پارلمان عراق با برهم صالح، هيرو ابراهيم احمد و مسعود بارزاني منتشر شده بود كه كاربران شبكه‌هاي اجتماعي عراقي برخورد رييس پارلمان عراق با بارزاني را سرد توصيف كردند. اين مراسم كه به صورت مستقيم از چند شبكه داخلي عراقي و چندين شبكه خارجي به صورت زنده پخش شده بود شاهد حضور ده‌ها هزار نفري شهروندان عراقي در سليمانيه بود. از سوي ديگر سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان كه در مسكو حضور دارد با ارسال پيامي به فواد معصوم، رييس‌جمهور عراق، درگذشت جلال طالباني را به رياست‌جمهوري عراق و مردم اين كشور تسليت گفت.
نخست‌وزير تركيه به زودي در بغداد
در حالي كه در سايه تحولات و اختلافات اخير بعد از همه‌پرسي كردستان هيچ كدام از مسوولان ارشد تركيه براي شركت در اين مراسم حضور پيدا نكرده بودند، بن علي يلدريم، نخست وزير اين كشور اعلام كرد كه به دعوت حيدر العبادي، همتاي عراقي خود قرار است به بغداد سفر كند. نخست‌وزير تركيه اعلام كرد كه او تلاش مي‌كند بعد از برگزاري همه‌پرسي كردستان فضاي همكاري ميان آنكارا و بغداد را تقويت كند و يادآور شد كه بعد از مسدود شدن مرزهاي تركيه با عراق كه در مناطق شمالي و در منطقه كردستان واقع شده است، تركيه بنا دارد تا طي مذاكره با بغداد گذرگاه جديدي براي همكاري با دولت مركزي ايجاد كند. اين اظهارنظر در توضيح سخنان رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه بيان شده كه روز پنجشنبه از بسته شدن همه مرزهاي هوايي و زميني تركيه با منطقه كردستان خبر داده بود. اردوغان گفته بود اين اقدام ارتباطي با مردم كُرد ندارد بلكه در پاسخ به تلاش براي از بين بردن وحدت اراضي عراقي و همه پرسي كه خيانت به تماميت ارضي عراق به شمار مي‌رود، صورت گرفته است. نخست وزير تركيه در خصوص حضور نظامي نيروهاي اين كشور در پايگاه نظامي بعشيقه هم گفت كه اين نيروها براي آموزش نيروهاي شركت‌كننده در عمليات‌هاي ضد داعش در عراق حضور دارند و اگر ارتش عراق با همكاري نيروهاي گارد نينوا كه در همين اردوگاه بعشيقه آموزش ديده‌اند عليه داعش وارد جنگ شده است، نبايد مشكلي وجود داشته باشد. از سوي ديگر مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه هم در گفت‌وگو با فرانس 24 اعلام كرد كه همه‌پرسي جدايي كردستان از عراق هيچ حق مضاعفي به كُردها نمي‌دهد. وي ادامه داد كه در جريان سفر رييس‌جمهور تركيه به ايران، همه‌پرسي كه در منطقه كردستان برگزار شده مورد بررسي قرار گرفته است و ما و تهران مواضع يكساني در خصوص تحولات كردستان داريم و حريم هوايي تركيه به روي پروازها به اربيل و سليمانيه بسته شده است و اين اقدام بر اساس درخواست عراق صورت گرفته است. وي در خصوص مرزهاي عراق و تركيه هم گفت كه مرزهاي دو كشور فقط از طريق آنكارا و بغداد مورد بررسي مي‌گيرد و مرجع تركيه در اين زمينه دولت مركزي عراق است. وي در خصوص احتمال بسته شدن خط انتقال نفت از منطقه كردستان به تركيه گفت كه هنوز اربيل واكنش روشني در خصوص هشدارها و اقدامات عليه اين منطقه براي لغو همه‌پرسي كردستان نداشته است. وي تاكيد كرد كه در سفري كه به اربيل داشته به مسوولان اين منطقه درباره لزوم لغو همه‌پرسي به صورت دوستانه هشدار داده است كه آنها توجهي نكرده بودند، اوغلو گفت اگر دولت مركزي عراق درخواست كند خط نفت را به روي كردستان مي‌بنديم. اوغلو در پاسخ به سوال مجري فرانس 24 كه به اظهارات اردوغان در تهران درباره دخالت سازمان جاسوسي اسراييل موساد در برگزاري همه‌پرسي جدايي كردستان اشاره كرده بود، گفت: همه جهان از مسوولان كُردي خواستند كه همه‌پرسي را كنار بگذارند اين فقط اسراييل و نتانياهو بودند كه از اين همه‌پرسي استقبال كرده بود. تركيه در حالي كردستان عراق را تهديد به اعمال تحريم‌هاي بيشتر مي‌كند كه رسانه‌هاي وابسته به اين كشور از تماس‌هاي مستمر نيچروان بارزاني، نخست‌وزير منطقه كردستان عراق با مسوولان تركيه خبر داده‌اند. خبرگزاري «اخبار تركيه» گزارش داده كه منطقه كردستان عراق مي‌داند كه روابطي كه با تركيه در طول چند سال گذشته شكل گرفته است به راحتي قابل جايگزين نخواهد بود. بر اساس اين خبر نيچروان بارزاني اخيرا تماس‌هاي متعددي با مسوولان تركيه داشته و تلاش كرده از اين طريق راهي براي پايان دادن به بحران ايجاد شده و خروج از آن فراهم كند حتي در يكي از گفت‌وگوهايش با مسوولان آنكارا گفته اجازه بدهيد راهي پيدا كنيم كه براي ما هم ضرر كمتري داشته باشد. اين خبرگزاري نوشته كه مسعود بارزاني و حلقه نزديك به او مي‌دانند كه عملي كردن همه‌پرسي كردستان عراق براي آنها و منطقه، هزينه‌هاي زيادي به همراه داشته است و به همين دليل به دنبال رسيدن به راهكاري هستند تا خسارت در اين زمينه را به حداقل خود برسانند.