حاشيه‌هاي جذاب يك همايش
علي شكوهي
ديروز برخي از حاشيه‌هاي مرتبط با همايش «آيت‌الله هاشمي رفسنجاني و هشت سال دفاع مقدس» را نوشتم كه شايد از منظري متن اصلي باشد. امروز هم نكاتي ديگر را عرضه مي‌كنم.
مديريت ذاتي هاشمي
يكي از نكات مهمي كه در سخنان جناب ناطق نوري درباره آيت‌الله هاشمي مطرح شده، مديريت ذاتي ايشان بود. به نظر جناب ناطق، مديريت فقط دانش نيست و كم نيستند متخصصان و مديراني كه دانش زيادي درباره علم مديريت دارند اما مديران بزرگي نيستند. به نظر ايشان، مديريت براي آيت‌الله هاشمي يك امر دروني و ذاتي بود و گويي او مدير از مادر زاده شده و به تعبيري، مديريت در خون ايشان بود. موارد فراواني را جناب ناطق نوري بيان كرد كه از مديريت و تدبير ذاتي آيت‌الله هاشمي حكايت داشت و موارد فراوان ديگري را هم همگان در ذهن داريم.
انقلابي‌گري و صداقت
در سخنان فريدون وردي‌نژاد دو خاطره ناگفته از آيت‌الله هاشمي وجود داشت كه هم جديد بود و هم ابعادي ديگر از شخصيت اين چهره بارز انقلاب را نشان مي‌دهد. وردي‌نژاد گفت كه در جريان جنگ تحميلي، ما يك سلاح استراتژيك شوروي را از عراقي‌ها به غنيمت گرفته بوديم و آمريكاييان از ما خواستند آن سلاح را در اختيار آنان قرار بدهيم و در ازاي آن هم سلاح‌هاي زيادي در اختيار ايران بگذارند و هم اطلاعات از ارتش عراق به ما بدهند و برخي از خواسته‌هاي ديگر ما را هم تامين كنند. آيت‌الله هاشمي با اينكه ظاهرا فردي پراگماتيست و عملگرا به نظر مي‌رسيد اما حاضر به اين معامله نشد و دليلش اين بود كه ما يك كشور هستيم، نه يك گروه سياسي و دولت‌ها بايد به ما اعتماد كنند و اگر وارد اين‌گونه رفتارهاي حقير با منافع كوچك بشويم قطعا اعتماد كشورها به ما از ميان خواهد رفت. اگر اين معامله را بكنيم ديگران هم به ما بي‌اعتماد خواهند شد چون بعيد نخواهند دانست كه ما سلاح‌هاي آمريكايي و غربي را هم به شوروي بدهيم و اين اصلا تصوير خوبي از جمهوري اسلامي نيست. نمونه دوم مربوط به حمايت جدي آيت‌الله از نيروهاي مقاومت و انقلابيون لبناني بود. در جريان ماجراي مك‌فارلين و ديپلماسي پنهان جمهوري اسلامي، مواردي پيش مي‌آمد كه آمريكاييان از ما درخواست‌هاي ناموجه در ازاي تحويل سلاح داشتند و از جمله خواستار عدم حمايت ايران از مقاومت لبنان مي‌شدند. آيت‌الله هاشمي در همه حال از شيعيان انقلابي در لبنان حمايت مي‌كرد و از جمله خواستار خروج اسراييل از سرزمين‌هاي اشغالي جنوب لبنان بود. اين مطالبات در اسناد آن مذاكرات پنهان موجود است و برخي از آنان هم در ايران منتشر شده است. فريدون وردي‌نژاد در همين باره كنايه‌اي به نويسنده كتاب «شنود اشباح» زد كه همين اسناد را منتشر كرد اما بخش‌هايي كه وجهه انقلابي آيت‌الله هاشمي در حمايت از مقاومت لبنان و عليه اسراييل را نشان مي‌داد، سانسور و حذف كرده است.
فرمانده نظامي ديپلمات
اين وجه از شخصيت آيت‌الله هاشمي را از زبان ظريف هم شنيده بوديم اما در سخنان سردار علايي و وردي‌نژاد و معيري باز هم تكرار شد و البته نمونه‌ها و مصاديق ديگري مورد توجه و استناد آنان بود. در آن زمان شوروي با عراق داراي قرارداد دفاعي بود و متحد استراتژيك يكديگر محسوب مي‌شدند. البته روس‌ها مي‌دانستند كه عراق در اين جنگ از منافع غرب دفاع مي‌كند اما مسكو همچنان از صدام حمايت مي‌كرد تا عراق را در حلقه دوستان و متحدان بلوك قدرت شرق نگه دارد. در آن وضعيت كه حدود 35 كشور به صورت مستقيم از عراق در جنگ حمايت مي‌كردند و ايران را در محاصره و تحريم تسليحاتي قرار داده بودند، آيت‌الله هاشمي با انجام چند سفر به چين و كره و ليبي و سوريه و حتي ژاپن، موفق شد باب همكاري‌هاي نظامي ايران با اين كشورها را باز كند و به سلاح‌هايي دست يابد كه قبلا تصورش را هم نمي‌كرديم. از نظر اين صاحب‌نظران نمي‌توان انكار كرد كه هاشمي با استفاده از فضاي رقابتي موجود ميان سوريه و ليبي از يك سو و عراق و حاميانش در جهان عرب از سوي ديگر، توانست بسياري از مشكلات ما را حل كند و حتي كاري كرد كه كارشناسان يك كشور عربي براي شليك موشك‌هاي روسي وارد ايران بشوند و هم سلاح ما را تامين كنند و هم متخصص آن را و هم عملا در جنگ عليه عراق در كنار ما قرار بگيرند.
قرآن و ختم جنگ
غلامعلي رجايي (مشاور رييس سابق مجمع تشخيص مصلحت) در اين همايش از خاطرات شخصي خودش با آيت‌الله هاشمي رفسنجاني گفت و اين كه در اين سال‌ها گفت‌وگوهاي اختصاصي زيادي با او داشت كه بعضا منتشر هم شده‌اند. در يكي از اين گفت‌وگوها وي از آيت‌الله هاشمي مي‌پرسد اگر امروز از دنيا برويد و خداوند از شما بپرسد كه چه عمل خيري با خودت آوردي، به چه مواردي اشاره خواهيد كرد؟ آيت‌الله هاشمي در پاسخ گفت: تفسير قرآن و بعد اضافه كرد ختم جنگ. البته ما معتقديم كه ايشان تمام زندگي‌اش را مي‌تواند به خداوند عرضه كند زيرا حيات او مشحون از مبارزه و شكنجه براي تحقق اسلام، تلاش براي پيشرفت و رفاه مردم و كشور، خيرخواهي براي مسوولان، خدمت به محرومين و ...است ولي خودش معتقد بود كه بعد از كارهاي قرآني ايشان، كار بزرگ الهي‌اش، ختم جنگ است كه انصافا راست مي‌گويد.
تقويت بنيه دفاعي
محسن هاشمي در اين همايش گزارشي از توجه خاص آيت‌الله هاشمي به صنايع دفاعي و تقويت صنايع موشكي ارايه داد. بسياري از شركت‌كنندگان در اين همايش هم، چنين نظري داشتند و برخي معتقد بودند كه اگر هاشمي نبود امروز وضعيت صنايع موشكي ما هم در اين موقعيت برتر قرار نداشت. اين نوشته را با خاطره‌برانگيزترين نكته‌اي كه گفته شد، تمام مي‌كنم. در دوران دفاع مقدس، همه مردم منتظر بودند كه آيت‌الله هاشمي به نمازجمعه بيايد تا خطبه‌هاي سراسر تحليل و آرام‌بخش ايشان را بشنوند.