اجراي قانون كاتسا كليد خورد
جنگ تحريم‌ها ميان مسكو- واشنگتن
شهاب شهسواري
كمتر از دو ماه بعد از اينكه قانون «كاتسا» يا قانون مبارزه با دشمنان امريكا از طريق تحريم‌ها، توسط رييس‌جمهور امريكا امضا شد با فشار نمايندگان كنگره، وزارت خارجه امريكا عاقبت اجراي اين قانون عليه روسيه را آغاز كرد. طي هفته‌هاي گذشته نمايندگان سناي امريكا به‌شدت از دولت ترامپ انتقاد مي‌كردند كه با گذشت چند هفته از ضرب الاجل معرفي افراد و موسسات روسي كه در چارچوب اين قانون بايد تحريم شوند، همچنان از اقدام در اين مسير سر باز مي‌زند. عاقبت پنجشنبهشب، سخنگوي وزارت خارجه امريكا در پاسخ به خبرنگاران اعلام كرد كه نخستين فهرست از افراد و موسسات روسي كه تحت اين تحريم‌ها قرار مي‌گيرند از سوي وزارت امورخارجه امريكا تهيه شده است و به زودي منتشر مي‌شود. قانون كاتسا، توسط اد رويس، نماينده جمهوريخواه تهيه شده بود و شامل تحريم‌هايي عليه جمهوري اسلامي ايران، روسيه و كره شمالي به بهانه‌هاي مختلف بود. ويژگي منحصر به فرد قانون كاتسا اين است كه براي نخستين‌بار حق رييس‌جمهور امريكا براي امضاي دستور تعليق تحريم‌ها را سلب مي‌كند. رسانه‌هاي امريكايي از سلب اختيار رييس‌جمهور در تعليق اين تحريم‌ها را به دليل احتمال سر باز زدن ترامپ از اجراي تحريم‌هاي روسيه اعلام كرده‌بودند. اما با وجود خلع‌يد ترامپ از اعمال نظر در مورد اين قانون كه با راي بسيار بالاي 98 در برابر 2 در سناي امريكا تصويب شده‌بود، ترامپ بلافاصله پس از تصويب قانون را امضا و ابلاغ كرد، اما وقتي ضرب الاجل اجراي اين قانون و معرفي افراد حقيقي و حقوقي براي تحريم فرا رسيد، اقدامي در اين جهت انجام نداد. همين موضوع باعث شد كه دو سناتور ارشد جمهوريخواه و دموكرات، يعني جان مك‌كين و بن كاردين، دو هفته پيش در بيانيه‌اي مشترك به‌شدت از عدم اجراي قانون انتقاد كنند. حال 26 روز بعد از فرارسيدن ضرب‌الاجل اجراي قانون كاتسا، وزارت خارجه امريكا اعلام كرده است كه نخستين فهرست از افراد حقيقي و حقوقي كه بر اساس اين قانون بايد تحريم شوند، آماده شده است. در پي اعلام اين خبر، باب كوركر، رييس كميسيون روابط خارجي سنا در بيانيه‌اي از وزارت خارجه تشكر كرد. كوركر در اين بيانيه نوشته است: «اين يك گام بسيار خوب براي اجراي يك مصوبه بسيار پيچيده است. من از تيلرسون و توجهش به اين موضوع مهم تشكر مي‌كنم. كنگره آماده مشاوره كامل و طولاني‌مدت براي اجراي كامل اين قانون است.» بر اساس توضيحاتي كه هتر نائورت، سخنگوي وزارت خارجه امريكا در مورد فهرست افراد روس مورد تحريم ارايه كرده است قرار نيست كه اقدامي در جهت توقيف اموال يا حساب‌هاي بانكي اين افراد و موسسات صورت بگيرد، بلكه شركت‌ها و موسساتي كه اقدام به معامله با اين اشخاص كنند مورد تحريم واقع خواهند شد. به گفته باب كوركر، ارايه اين فهرست به معناي اجراي كامل قانون كاتسا نيست، بلكه فقط اجراي بخشي از آن است كه به صورت دوره‌اي افراد وابسته به صنايع دفاعي و نهادهاي امنيتي روسيه را براي تحريم‌ها معرفي مي‌كند. به گزارش شبكه خبري ABC 39 افراد حقيقي و حقوقي در اين فهرست قرار گرفته‌اند كه مسووليت‌هاي مختلفي از جمله توليد هواپيما و هلي‌كوپتر، توليد كشتي يا ارتباط با نهادهاي امنيتي روسيه مانند سرويس امنيت فدرال (FSB) و سرويس اطلاعات خارجي (SVR) بر عهده دارند.
واكنش روسيه
به گزارش رويترز ديميتري پسكوف، سخنگوي وزارت خارجه روسيه در واكنش به اين خبر گفت: «چنين اقداماتي باعث نگراني و بازتاب‌دهنده رفتار غيردوستانه و حتي خصمانه واشنگتن در برابر مسكو است.» اما روس‌ها هم قصد دارند اقدامات انتقام‌جويانه عليه تحريم‌هاي جديد اتخاذ كنند. طي يك هفته گذشته سرگي ريابكف، معاون وزير خارجه روسيه با همكاري يك هيات در دو مجلس روسيه يعني دوما و شوراي فدراسيون، در حال برنامه‌ريزي براي نگارش طرح تحريم‌هاي جديد عليه امريكا هستند تا به اقدام احتمالي امريكا در اجراي تحريم‌هاي جديد واكنش نشان دهند. سرگي ريابكف در اين مورد به خبرنگار خبرگزاري تاس گفته‌بود: «به اين نتيجه رسيده‌ايم كه براي تنظيم خطوط واكنش‌مان و بازي متقابل موثر احتمالا بايد به مبناي حقوقي و قانوني خودمان چيزهايي را اضافه كنيم و مواردي را روشن كنيم.»با اين حال به نوشته راشا‌تودي، اين تحريم‌ها آنچنان به كمپاني‌هاي روسي فشار نخواهد آورد. دنيس مانتورف، وزير تجارت و صنعت روسيه مي‌گويد: «فهرست جديد آنچنان غافلگيركننده نيست. بخش اعظم كمپاني‌هاي معرفي‌شده در اين فهرست در گذشته نيز تحت تحريم‌هاي امريكا قرار داشتند.» مانتورف مي‌گويد كه اميدوار است رفتار امريكا در طول زمان «منطقي‌تر شود» اما تاكيد مي‌كند كه چنين تحريم‌هايي از دوران باراك اوباما شروع شده‌اند و در دوران اخير هم ادامه پيدا كرده‌اند. به گفته اين وزير روس، كمپاني‌هاي روسي راه‌حل‌هايي را براي تطبيق با اين محدوديت‌هاي اقتصادي كه از سوي امريكا ايجاد مي‌شود، پيدا كرده‌اند. به گفته مانتورف «اعلام تحريم‌هاي جديد روي كسب و كار ما تاثيري نمي‌گذارد، اگر براي دولت امريكا خيلي مهم است كه حتما يك يا چند كمپاني خاص را تحريم كند، ما لزومي نمي‌بينيم جلوي آنها را بگيريم.» ريچارد بكر، يك فعال ضد‌جنگ به راشا‌تودي مي‌گويد: «يكي از اهداف امريكا از اين تحريم‌ها جلوگيري از رقابت روسيه در بازار فروش تسليحات است. آنها در راس اهداف‌شان تسلط جهاني امريكا را قرار داده‌اند و چندين دهه است كه از اين تسلط برخوردارند، اما حالا روسيه را به عنوان يك مانع در مقابل خود مي‌بينند.»
نگراني اروپا
تصويب تحريم‌هاي جديد عليه روسيه، پيش از اين صداي متحدان اروپايي امريكا را درآورده‌بود. اتريش و آلمان، همزمان با تصويب قانون كاتسا نسبت به اجراي اين تحريم‌ها هشدار داده‌بودند. نگراني اروپايي‌ها از گسترش دايره تحريم‌هاي امريكا در حوزه انرژي است، به خصوص كه بسياري از شركت‌هاي اروپايي در حال همكاري با روسيه براي اجراي پروژه خط لوله نورد استريم 2 هستند و در صورت رسيدن فهرست تحريم‌ها به حوزه انرژي، بسياري از شركت‌هاي مهم انرژي آلمان و ديگر كشورهاي اروپايي تحت تحريم‌هاي امريكا قرار مي‌گيرند. در فهرستي كه از سوي رسانه‌هاي امريكايي به عنوان 39 فرد حقيقي و حقوقي روس منتشر شده است، نشاني از كمپاني‌هاي بخش انرژي وجود ندارد. ركس تيلرسون، وزير خارجه ايالات متحده امريكا نيز پيش از اين يكي از دلايل كندي در اجراي كاتسا را «نگراني از ضربه خوردن به منافع كمپاني‌هاي امريكايي و متحدان ايالات متحده» عنوان كرده بود. با اين حال در اروپا هم تندروهايي هستند كه از كندي روند اجراي تحريم‌ها انتقاد مي‌كنند. آندرس فوق راسموسن، دبيركل پيشين پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) و مشاور كنوني رهبر اوكراين در مصاحبه با آسوشيتدپرس گفته است كه ولاديمير پوتين «به ما مي‌خندد» كه به سادگي توانسته است دموكراسي‌هاي غربي را دور بزند. به گفته اين مقام پيشين ناتو، فقدان پاسخگويي از سوي دولت امريكا ضعفي است كه رييس‌جمهور روسيه از آن سوء استفاده مي‌كند. راسموسن در اين مصاحبه گفته است: «پوتين دستاوردي فراتر از هرآنچه تا پيش از اين تصور مي‌كرد در دور زدن نهادهاي دموكراتيك غرب به دست آورده است. وقتي كه بحث‌هاي كنوني در واشنگتن را مي‌بيند، به گمان من برايش غيرقابل باور است كه با سرمايه‌گذاري كوچكي براي دخالت در انتخابات امريكا توانسته است چنين دستاوردهاي عظيمي را به دست بياورد.»
قدرت‌نمايي اتمي ولاديمير پوتين
همزمان با اعلام تحريم‌هاي جديد از سوي ايالات متحده امريكا عليه روسيه، ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه شخصا در يك رزمايش استراتژيك اتمي با حضور نيروهاي سه‌گانه دريايي، هوايي و زميني روسيه شركت كرد. پنجشنبهشب كاخ كرملين خبر داد كه شليك چهار موشك قاره‌پيماي روسي با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي توسط شخص ولاديمير پوتين، در رزمايش استراتژيك هسته‌اي روسيه انجام شد. بر اساس گزارش رسانه‌هاي روسيه رزمايش استراتژيك اتمي روسيه، پنج‌شنبه پس از غروب آفتاب در نقاط مختلف اين كشور و با مشاركت زيردريايي‌هاي اتمي، بمب‌افكن‌هاي استراتژيك دورپرواز و لانچرهاي زميني موشك برگزار شده است. به نوشته بيزنس اينسايدر، موشك‌هاي شليك شده توسط روسيه در اين رزمايش از نوع توپول-ام هستند كه بيش از 10 هزاركيلومتر برد دارند و از خاك روسيه توانايي هدف گرفتن هر نقطه‌اي در ايالات متحده را دارند. به نوشته بيزنس اينسايدر موشك‌هاي آزمايش‌شده در اين رزمايش مستقيما با اين هدف طراحي شده‌اند كه توان گريز از هر سپر موشكي و سامانه دفاع موشكي طراحي‌شده توسط امريكا را داشته باشند. به نوشته بلومبرگ از ابتداي سال جاري ميلادي تاكنون، روسيه بيش از 2500 رزمايش نظامي انجام داده است كه يكي از آنها با عنوان زاپاد 2017 كه با مشاركت و در خاك بلاروس انجام شد، با واكنش تند برخي كشورهاي اروپايي مواجه شد. با اين حال جديدترين موشك قاره‌پيماي روسيه با عنوان سارمات كه توانايي حمل سلاح اتمي دارد در اين رزمايش مورد استفاده قرار نگرفته است. روسيه ماه‌هاست كه از آمادگي براي رونمايي از موشك سارمات سخن مي‌گويد، اما هنوز آزمايش اين موشك فوق پيشرفته روسي عملي نشده است. به نوشته روزنامه روسي كامرسانت قرار است تا پيش از پايان سال جاري ميلادي، سارمات كه چندين بار آزمايش آن به تعويق افتاده، رونمايي شود.
ديميتري پسكوف، سخنگوي كاخ كرملين در واكنش به سوال خبرنگاران در مورد زمانبندي رزمايش اتمي اخير روسيه گفت: «آزمايش‌هاي اتمي نيروهاي سه‌گانه ارتش روسيه، بخشي از فرآيند عادي و مستمر رزمايش‌هاي روسيه هستند و هيچ ارتباطي با رويدادهاي جاري بين‌المللي ندارند.» پسكوف تاكيد كرد: «اين آزمايش‌ها مطابق با تمامي تعهدات بين‌المللي و قوانين جهاني بود و همه هشدارها و اطلاع‌رساني‌هاي مربوط به آن، به موقع انجام شده است.» به گفته پسكوف حضور شخص ولاديمير پوتين در انجام اين رزمايش «بخشي از نقش قابل انتظار رييس‌جمهور در اجراي مسووليت‌هاي مربوطه در شرايط مربوط» محسوب مي‌شود.