علل استعفا و سناريوهاي پيش رو
از سوي ديگر فشارهاي امريكا، عربستان سعودي و رژيم صهيونيستي عليه محور مقاومت و جمهوري اسلامي ايران رو به فزوني است. در رابطه با استعفاي نخست‌وزير لبنان نكات زير قابل ذكر است:
1- دولت سعد حريري دستاورد توافقي است كه يك سال قبل ميان مقاومت لبنان و همپيمانان او از يك سو با سعد حريري و همپيمانان وي از سوي ديگر به دست آمد و منجر به انتخاب ميشل عون (كانديداي حزب‌الله) به عنوان رييس‌جمهور و روي كار آمدن سعد حريري به عنوان نخست‌وزير لبنان شد. بسياري از تحليلگران بر اين عقيده بودند كه تحول صورت گرفته در لبنان برآيند توافق نانوشته ايران و عربستان بوده است.
2- تشكيل دولت در لبنان و انتخاب رييس‌جمهور اين كشور، علاوه بر اينكه اين كشور را از بن‌بست قانوني خارج كرد، ثبات و امنيت داخلي و وحدت رويه اداره امور داخلي كشور را نيز براي لبنان به ارمغان آورد.
3- سعد حريري در شرايطي مسووليت نخست‌وزيري لبنان را به عهده گرفت و بيانيه وزارتي را اعلام كرد كه حزب‌الله ماه‌ها در مبارزه عليه تروريست‌هاي داعش در خاك سوريه حضور داشت و اين رويكرد حزب‌الله مورد تاييد دولت تازه تاسيس سعد حريري واقع شده بود.
4- اين بيانيه چند ساعت بعد از ورود سعد حريري به رياض و به صورت ويدئويي ضبط و از شبكه العربيه وابسته به عربستان سعودي قرائت شد. وي استعفاي خود را به صورت رسمي تسليم رييس‌جمهور اين كشور نكرده است.
5- محور عمده اين استعفا، بيش از آنكه به تحولات داخلي لبنان پرداخته باشد؛ يك خطابه سياسي عليه جمهوري اسلامي ايران و حزب‌الله لبنان بود. سعد حريري در اين بيانيه به موفقيت‌ها يا كاستي‌هاي مديريت خود در اداره امور كشور يا موانع اقتصادي و سياسي در برابر دولت خود هيچ گونه اشاره‌اي نداشت. گويي كه سناريوي استعفاي او در واقع تكرار سناريوي بحران قطر و سعودي با الگوي لبناني است.
6- در بيان علل اين استعفا مي‌توان به احتمالات زير اشاره كرد:
- حركت در راستاي سياست‌هاي تنش‌آفرين عربستان سعودي، امريكا و رژيم صهيونيستي در منطقه و عليه جمهوري اسلامي ايران. وي كه به دليل تركيب قدرت و ويژگي‌هاي خاص لبنان امكان قرار دادن لبنان در محور امريكايي - سعودي را نداشت، تحت فشار مقامات امريكا و عربستان ناچار به استعفا شد.
- چالش به دست گرفتن رهبري اهل سنت لبنان. سعد حريري در برابر چالش جدي رقابت ميان سران اهل سنت لبنان براي تعيين رهبري اهل سنت گرفتار شده بود. وي كه به دليل انعطاف سياسي اخير خود در معادلات داخلي لبنان و پذيرش شروط مقاومت از سوي جريان تندرو اهل سنت مورد انتقاد شديد قرار گرفته بود، در مقابل توطئه رقبا ناچار به استعفا شد.
- رژيم صهيونيستي كه از پيروزي‌هاي محور مقاومت در منطقه به‌شدت به هراس افتاده، هر آن ممكن است دست به اقدامات نسنجيده‌اي بزند تا از اين طريق با ايجاد بحران‌هاي جديد از سرعت تحولات بكاهد و مانع از پيروزي نهايي محور مقاومت شود. اين سناريو در قالب ناآرام‌سازي فضاي امنيت داخلي لبنان و ايجاد نگراني‌هاي امنيتي براي شخصيت‌هاي سياسي اين كشور است. از اين روست كه سعد حريري در بخش پاياني پيام خود از شرايط خطرناك امنيتي اظهار نگراني كرد و تكرار سناريوي ترور رفيق حريري در شرايط فعلي عليه خود را نيز محتمل دانست.
- لبنان در آستانه انتخابات پارلماني بر اساس قانون جديد انتخابات مصوبه مجلس لبنان بود، طبق ارزيابي‌هاي صورت‌گرفته گفته مي‌شود كه در صورت برگزاري اين انتخابات بر اساس اين قانون، يكي از اصلي‌ترين طرف‌هايي كه متحمل شكست خواهد شد جريان المستقبل است لذا سعد حريري با علم به اين موضوع از مسووليت نخست‌وزيري استعفا داد تا در عين حالي كه لبنان را با شرايط ويژه‌اي مواجه مي‌سازد كه در آن برگزاري انتخابات در هاله‌اي از ابهام قرار خواهد گرفت، دولت وي نيز مسوول برگزاري انتخاباتي نخواهد بود كه طرف بازنده آن جريان المستقبل به رهبري سعد حريري باشد. در مجموع حادثه‌اي كه در قالب استعفاي سعد حريري رخ داد، مي‌تواند شروع كليد خوردن سناريوهاي متعددي در لبنان و منطقه باشد كه مبشر به خير نخواهد، به ويژه اينكه محتواي سخنان حريري بيش از آنكه خروج از دولت براي حفظ آرامش و ثبات لبنان باشد، با هدف ايجاد تنش و بحران و متهم كردن ديگران صورت گرفته است. از جمله سناريوهاي محتمل؛ اقدام نابخردانه رژيم صهيونيستي عليه مقاومت لبنان، آشفتگي سياسي و امنيتي داخل لبنان و شروع دور جديدي از ترور‌هاي سياسي و مشغول كردن بخشي از توان مقاومت به داخل لبنان مي‌تواند باشد.
*معاون پيشين وزارت خارجه