آخرين توصيه محرمانه
احمدصالح صفار
يكي از مهم‌ترين ديدارهاي خصوصي و محرمانه ميان مرحوم هاشمي‌رفسنجاني و دكتر روحاني به ماه‌هاي آخر حيات آيت‌الله مربوط مي‌شود. در يكي از اين ديدارها سخنان بسيار مهمي از سوي ايشان با آقاي رييس‌جمهور در ميان گذاشته مي‌شود كه پس از انتشار اخبار مربوط به آن، توجه چنداني از سوي رسانه‌ها به آن نمي‌شود. آقاي هاشمي در اين ديدار كه در كاخ مرمر تهران صورت گرفته بود به آقاي روحاني توصيه بسيار مهمي مي‌كنند. آيت‌الله با ستايش برنامه‌هاي كلان و توسعه‌محور دولت اما نقد و توصيه‌اي دلسوزانه و البته راهبردي نيز براي ايشان مطرح مي‌كنند. سخنان ايشان قريب به اين مضمون است كه نبايد اين تصور عمومي به وجود آيد كه دولت اعتدال دچار روزمرّ‌گي شده است، چراكه به زعم آيت‌الله در چنين شرايطي اعتماد مردم به دولت كاهش يافته و زمينه سوءاستفاده سياسي جريانات اقتدارگرا را فراهم مي‌كند. ايشان همچنين با اشاره به اينكه نبايد فراموش كرد كه امروز دولت اعتدالگرا ميراث‌دار هشت سال فاجعه اقتصادي و اجتماعي است تاكيد مي‌كنند كه دولت همواره بايد ضمن اطلاع‌رساني صحيح و به موقع از عملكرد خود براي مردم، حفظ پيوسته اميد و اعتماد شهروندان به نظام اسلامي را نيز تضمين كند. حتي گفته شده كه آيت‌الله هاشمي در آن ديدار توصيه كرده بوده‌اند كه دولت جديد بايد برخلاف دولت سابق همواره نسبت به ايجاد شوك مثبت در جامعه و به ويژه براي جوانان اقدام كند! در واقع اشاره ايشان به آن دست از اقدامات دولت احمدي‌نژاد است كه تلاش مي‌كرد تا با رويكردي پوپوليستي و با انجام يك سري از برنامه‌هاي صرفا تبليغاتي، انگيزه اجتماعي و سياسي مردم را به حمايت مستمر از دولت وقت جلب كند.
از اين رو فحواي كلام آيت‌الله خطاب به دولت جناب دكتر روحاني بر اين سياست راهبردي تاكيد دارد كه دولت بايد در مديريت توسعه اقتصادي كشور، همواره جانب جامعه را نيز در نظر گيرد. به اين معنا كه دولت نبايد به آفت روزمر‌گي دچار شود! اصولا اجراي برنامه‌هاي بلندمدت، هدفمند و توسعه محور دولت آقاي روحاني كه با دو هدف رفع فجايع اقتصادي دولت سابق و ساخت مجدد نظام اقتصادي كشور بر پايه عقلانيت در حال انجام است، تاحدودي به غلبه بروكراسي بر دموكراسي مي‌انجامد. اما همزمان دولت اين امكان را خواهد داشت كه با اجراي برخي اقدامات كوتاه‌مدت و انگيزه بخش، زمينه افزايش اميد سياسي و مشاركت اقتصادي و اجتماعي شهروندان جامعه را فراهم كند. آيت‌الله هاشمي معتقد بودند كه دولت مدرن دكتر روحاني بايد در مقابل برنامه‌هاي پوپوليستي و مخرب گذشته همچون توزيع غيراصولي سبدكالا، اعطاي نامتوازن يارانه، ساخت آشفته مسكن مهر و اقداماتي اينچنيني، دست به برنامه‌ريزي و اجراي برنامه‌هايي هدفمند، موثر و اصولي (در بازه زماني كوتاه‌مدت و البته مستمر) بزند كه هدف اصلي از انجام آن، افزايش اعتماد عمومي جامعه و در ادامه، توسعه مشاركت همه‌جانبه مردم در دستيابي به اهداف كلان و راهبردي دولت خواهد بود. امروز برخلاف گذشته، دولت جناب دكتر روحاني با پيگيري جدي سياست تنش زدايي با جامعه بين‌الملل (به واسطه برجام)، زمينه گسترش سرمايه‌گذاري خارجي از يك سو و فعال‌سازي نظام توليدي اقتصاد كشور را فراهم كرده است اما چالش اصلي اينجا‌ست كه همواره دولت‌ها در اجراي برنامه‌هاي بلندمدت توسعه با معضلات اجتماعي ناشي از بروكراسي‌زد‌گي و كاهش انگيزه اجتماعي مردم مواجه‌اند كه دولت توسعه‌محور جناب دكتر روحاني نيز از اين قاعده مستثني نيست. از اين رو آيت‌الله هاشمي تاكيد داشتند كه دولت بايد هرچه سريع‌تر نسبت به اين موضوع واكنش نشان داده و تدبيري براي آن بجويد. در اين خصوص دولت مي‌تواند با طراحي برنامه‌هاي اجتماعي و اجراي پروژه‌هاي كوتاه‌مدت اقتصادي كه بتواند به طور مشخص به افزايش اعتماد و مشاركت ملي ايرانيان ياري رساند، به تحقق توصيه راهبردي و آينده‌نگرانه آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در مدت زمان باقيمانده تا پايان دولت اعتدال جامه عمل بپوشاند. امروز همچنين دولت آقاي روحاني موظف به حفظ سرمايه اجتماعي عظيم اصلاحات براي دوران بعد از خود است. بنابراين ايشان بايد از هم‌اكنون (و حتي بسيار قبل‌تر از اين) براي تقويت انگيزه اجتماعي و سياسي مردم طرح‌هاي لازم و مورد نياز مربوطه را در دستور كار خود قرار دهد. اين موضوع البته كاركرد سياسي آشكاري نيز به همراه دارد. آنجاكه مي‌توان با جلوگيري از پيدايش روزمر‌گي در دولت، سد بزرگي را در مقابل سم‌پراكني‌هاي رسانه‌اي جريانات تندرو و دلواپس به وجود آورد. در اين رابطه بدون شك دو قشر متوسط و ضعيف جامعه بايد در دستوركار فوري برنامه‌هاي ويژه دولت قرار گيرد. دهك‌هاي پايين جامعه تحمل برنامه بلندمدت توسعه را كمتر از ساير دهك‌هاي جامعه دارند.
از اين رو دولت بايد برنامه‌اي فوري براي بهبود و تقويت معيشت مردم كه بايد به صورتي آشكار انجام پذيرفته و اطلاع‌رساني شود را اجرايي كند. البته بايد توجه داشت كه اقدامات دولت در اين حوزه فاصله محسوسي با پوپوليسم اقتدارگرا داشته باشد. بنابراين ضروري است تا هريك از برنامه‌هاي مدنظر بر پايه عقلانيت، تدبير، منافع ملي و اخلاق اجتماعي امكان وقوعي يابد. اميد است دولت اعتدال در اين زمينه هرچه سريع‌تر اقدامات لازم را انجام دهد. چراكه در صورت افزايش بي‌ميلي عمومي به طرح‌ها و برنامه‌هاي دولت، كاهش ميزان مشاركت اجتماعي و سياسي شهروندان مي‌تواند زمينه ظهور پوپوليسم اقتدارطلب ديگري را در افق ۱۴۰۴ پيش‌روي جامعه قرار داده و كشور را دوباره در جايگاه آشفته گذشته قرار دهد.
فعال سياسي- اجتماعي