راويان شريف واقعيت

شرط اوليه توفيق هر هنرمند، نويسنده يا فرد خلاق اين است كه بدون حضور فيزيكي‌، آثارش باقي بماند؛ واقعيتي كه در مورد بهرام بيضايي و اكبر رادي مي‌توان با صراحت بيانش كرد. با اينكه هيچ‌كدام از اين دو هنرمند امروز بين ما حضور فيزيكي ندارند و يكي‌شان راهي ديار غربت شده و ديگري راهي ديار عدم، اما آثار آنها فارغ از بود و نبودشان به حيات ادامه مي‌دهد. بهرام بيضايي از معدود كساني است كه در هر عرصه‌اي كه وارد شده، اعم از نويسندگي، كارگرداني، فيلمسازي و پژوهشگري، كاري درجه يك ارايه داد. اين نشان مي‌دهد كه او هم دانش كافي را دارد، هم بينش و هم آفرينش چرا كه اين سه مورد اگر با هم در يك نفر توام شود، مي‌تواند موجب شكوفايي حيرت‌انگيزي شود. اكبر رادي را متاسفانه خيلي زود از دست داديم. نگاه ايشان بر خلاف بيضايي، بيشتر در چارچوب واقع‌گرايي بود. در حقيقت نگاه بيضايي همواره بر اساس هويت، ريشه‌ها، تاريخ و اساطير و مصداق آنها در زندگي روزمره است به شكلي كه بتواند به كشف حقايق روز و واقعيت‌هاي اجتماعي كمك كند. اما رادي اغلب هيچ گريزي به جهان اساطير يا هويت‌هاي تاريخي نمي‌زند و آن‌چه براي ايشان بسيار حائز اهميت است، نوعي نگاه دقيق است. قهرمان‌هاي رادي همه شكست‌خورده‌هاي تاريخ هستند و ايشان همواره سعي مي‌كرد به نوعي قهرمان‌هايش را وادار به توضيح كند كه چرا توفيق پيدا نمي‌كنند. اگر توان بيضايي در طيف گسترده برآمده از زبان‌هاي گوناگون ادب پارسي در دوره‌هاي مختلف است، زبان رادي درست مانند شخصيت‌هايش، زباني معاصر توام با تحول است كه در جاهايي هم از يك طنز نيرومند برخوردار است. هر دوي آنها آينه‌اي مثال‌زدني مقابل چشمان ما گرفته‌اند؛ رادي آينه‌اي در برابر روزگار واقعي امروز گرفت و بيضايي آينه‌اي شكسته در برابر تمام دوران‌هاي درهم شكسته و سراسر ندانم‌كاري، محنت و رنج گذشته تاريخ. هر دوي اين هنرمندان بسيار ارزشمندند و در كنار هم از واقعيتي سخن مي‌گويند كه آميخته با شرافت است. هيچ‌كدام دروغ نمي‌گويند و هر چه به زبان مي‌آورند را حتي اگر باور نكنيم يا با آن موافق نباشيم اما عميقا احترام قائليم. چرا كه هر دوي اين مردان بزرگ خودشان هستند، هيچگاه اداي كسي را در نياوردند، جايي تبليغ نكردند، كار سفارشي نپذيرفته‌اند و سرمنشا خلاقيت‌شان در واقع از تفكر ناب شخصي خودشان آمده و توام با صداقتي قابل احترام است؛ اين همان چيزي است كه براي جوانان امروز و نسل فردا مي‌تواند الگوي خوبي باشد.