افزايش چشمگير يارانه‌هاي نقدي در عربستان
سعودي‌ها با هشتگ # الراتب _ مايكفي _ الحاجه به گراني‌ها واكنش نشان دادند
شهاب شهسواري
رياض در بيم و اميد سال جديد ميلادي را آغاز كرده است. افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي از جمله دو برابر شدن قيمت بنزين، افزايش چشمگير رقم قيمت قبض‌هاي برق و آب، قانون پرداخت ماليات بر ارزش افزوده، خصوصي‌سازي شركت نفت پادشاهي عربستان (آرامكو)، در كنار نمايش مبارزه با فساد با دستگيري شاهزاده‌ها و مقامات پيشين و اجبار آنها به پرداخت پول به ازاي آزادي، همزمان سياست‌هايي بود كه از پيش از آغاز سال نوي ميلادي، خبر از آغاز يك دوره ناشناخته جديد براي شهروندان عربستاني مي‌داد. ماه گذشته پادشاه عربستان سعودي براي اولين‌بار بودجه‌اي را امضا كرده‌بود كه فقط 50 درصد از آن بر مبناي درآمدهاي نفتي بود. بودجه مصوب پادشاهي 291 ميليارد دلار پيش‌بيني شده است كه بخشي از آن قرار است از طريق دريافت ماليات بر ارزش افزوده و افزايش قيمت بنزين تامين شود. مسيري كه محمد بن سلمان براي آينده عربستان سعودي پيش گرفته به اعتقاد بسياري از تحليلگران مسيري است كه عربستان را يا به اوج دوران مدرن مي‌رساند يا در اعماق دره‌اي تاريك مدفون مي‌كند. با آغاز سال 2018 دو موتور پيشران اصلاحات محمد بن سلمان بر اساس برنامه چشم‌انداز 2030 روشن شدند و با وجود همه برنامه‌ريزي‌ها، با واكنش مواجه شد. عربستان سعودي و امارات متحده عربي، تحت رهبري دو جوان موتلف، تصميم گرفتند كه از گذشته خود به عنوان بهشت‌هاي مالياتي روي برگردانند و از ابتداي سال جاري ميلادي دريافت ماليات بر ارزش افزوده را آغاز كردند. محمد بن سلمان، وليعهد سعودي با توجه به سابقه دهه‌ها زندگي بدون ماليات رعاياي پادشاهي‌اش، اجراي فرمان دريافت ماليات بر ارزش افزوده را يك سال به تاخير انداخته بود تا با اتخاذ سياست‌هاي حمايتي و تشويقي رعاياي سعودي را راضي نگه دارد. اما كمتر از يك هفته بعد از شروع برنامه مالياتي، اولين جرقه‌هاي اعتراض در عربستان سعودي نه از ميان رعايا، بلكه از درون كاخ‌سلطنتي زده شد. به گزارش رويترز، رسانه‌هاي عربي از بازداشت 11 شاهزاده‌اي خبر مي‌دهند كه روز جمعه در اعتراض به قطع كمك‌هاي مالي براي پرداخت قبض‌هاي خدمات دولتي‌شان مقابل كاخ حكومتي تجمع كرده بودند. روزنامه السبق مي‌نويسد كه اين تجمع در قصر الحكم انجام شده است و همه 11 شاهزاده براي محاكمه به زندان فرستاده‌شده‌اند. با اين حال، پادشاهي سعودي بلافاصله بعد از مشاهده چنين اعتراض‌هايي در اقدامي ناگهاني، شبانه از اقدام‌هاي حمايتي تازه براي كاركنان دولت خبر داد. در فرمان شبانه پادشاه عربستان پرداخت اضافه ماهانه 1000 ريال سعودي معادل يك ميليون تومان به كارمندان دولت، ماهانه 500 ريال سعودي معادل 500 هزار تومان پاداشي معادل 5000 ريال سعودي معادل 5 ميليون تومان براي سربازان خط مقدم جنگ عليه مردم يمن در نظر گرفته‌شد. به گزارش آسوشيتد‌پرس در فرمان جديد پادشاهي سعودي اين پاداش‌ها و پرداخت‌هاي اضافه براي «كاهش فشار» به دليل افزايش قيمت‌ها در نظر گرفته‌شده است. اين پرداخت‌ها علاوه بر يارانه‌هايي است كه پيش از اين براي همه خانوارهاي سعودي در نظر گرفته‌شده‌بود. يك هفته پيش از آغاز سال جاري ميلادي و اجراي برنامه مالياتي، همه خانوارهاي سعودي براي دريافت يارانه‌هاي نقدي يك حساب بانكي با عنوان «حساب شهروندي» باز كرده‌بودند. بيش از 3 ميليون خانوار سعودي، بالغ بر 10 ميليون نفر از جمعيت 30 ميليون نفري پادشاهي سعودي براي اين يارانه‌ها ثبت‌نام كرده‌اند. پادشاه سعودي دستور داده است كه دستمزد كاركنان دولت در عربستان هر ماه قبل از صدور قبض برق صادر شود. طي روزهايي كه از آغاز طرح ماليات بر ارزش افزود در عربستان سعودي مي‌گذرد، برخي از كاربران عربستاني توييتر با هشتگي به معناي درآمد براي جبران هزينه‌هاي زندگي كافي نيست يا الراتب مايكفي الحاجه، به افزايش قيمت‌هاي سوخت و اجبار به پرداخت ماليات بر ارزش افزوده، اعتراض كرده‌اند. همين هشتگ چند سال پيش نيز با اجراي فرمان ثابت نگه داشتن دستمزد در عربستان از سوي كاربران شبكه‌هاي اجتماعي به صورت گسترده استفاده شده بود؛ در آن دوران عربستاني‌ها معتقد بودند كه با وجود درآمدهاي بسيار بالاتر شهروندان كشورهاي همسايه، مانند امارات و قطر، نبايد افزايش حداقل دستمزد در كشور متوقف شود. عربستان سعودي و امارات متحده عربي، سال‌ها بود كه با تكيه بر درآمدهاي نفتي در مورد سبك زندگي بدون ماليات شهروندان‌شان تبليغ مي‌كردند، اما طي سال‌هاي گذشته و با كاهش قيمت نفت در بازارهاي جهاني، با كسري بودجه شديد مواجه شده‌اند. طرح ماليات بر ارزش افزود، يك هفته پيش و با آغاز سال 2018 در عربستان سعودي كليد خورد. در شرايطي كه در بسياري از كشورهاي پيشرفته اروپايي، شهروندان به صورت متوسط معادل 20درصد براي خريد كالا و خدمات، ماليات بر ارزش افزوده مي‌دهند، اما عربستان و امارات تصميم گرفته‌اند كه اولين گام مالياتي خود را با 5 درصد بردارند. در عين حال قيمت بنزين و گازوييل در عربستان سعودي با كاهش يارانه‌هاي مستقيم از ابتداي سال جاري ميلادي تقريبا دو‌برابر شده است.
گام اول در خصوصي‌سازي نفت
اما دريافت ماليات‌ها تنها اقدام مهم پادشاهي سعودي در سال جديد نيست. قرار است نيمه دوم سال 2018 بعد از مدت‌ها انتظار شركت نفت آرامكو، يكي از بزرگ‌ترين توليد‌كنندگان نفت در جهان، براي فروش سهام پذيره‌نويسي كند و پادشاهي سعودي از ابتداي سال ميلادي جاري با تغيير عنوان اين شركت از عنوان دولتي به شركت سهامي مشترك، گام اول را براي اين تغيير برداشته است. پادشاهي سعودي اميدوار است كه در راستاي اجراي سند چشم‌انداز 2030 كه توسط محمد بن سلمان، وليعهد اين كشور پيشنهاد شده است، اولين پذيره‌نويسي سهام آرامكو را تا پيش از پايان سال 2018 با ارايه 5 درصد از سهام اين شركت نفتي در يكي از بورس‌هاي معتبر جهان اجرا كند. تصميم براي تغيير عنوان آرامكو از شركت دولتي به شركت سهامي مشترك، روز جمعه منتشر شد. پادشاهي سعودي بازارهاي جهاني را مدت‌هاست براي عرضه جهاني سهام شركت نفت دولتي اين كشور آماده كرده است و برخي رسانه‌ها از جمله رويترز پيش‌بيني ميكنند كه ممكن است پذيره‌نويسي سهام اين كشور معادل 100 ميليارد دلار ارزشگذاري شود كه بزرگ‌ترين معامله بورس در تاريخ جهان خواهد بود. بر اساس پيش‌بيني‌هاي دولت عربستان، قرار است 5 درصد از 200 ميليارد سهم پيش‌بيني شده اين كمپاني در بورس‌هاي جهاني در اولين گام عرضه شود. در ساختار جديد، يك هيات‌مديره 11 نفره بر آرامكو نظارت ميكنند كه 6 عضو آن توسط پادشاهي سعودي و 5 عضو ديگر توسط مجمع عمومي سهام‌داران انتخاب مي‌شوند. هر سهام‌دار كه بيش از يك‌دهم درصد از كل سهام كمپاني را در اختيار داشته باشد مي‌تواند در مجمع عمومي مشاركت كند. تاكنون تالارهاي بين‌المللي سهام در توكيو، لندن، هنگ‌كنگ و نيويورك براي اولين پذيره‌نويسي سهام آرامكو اعلام آمادگي كرده‌اند و رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا، دونالد ترامپ هم يك بار در طول تابستان در حساب كاربري توييتر خود از پادشاهي عربستان خواسته است تا اين سهام را در بازار بورس نيويورك عرضه كند.