فريدون تفضلي، روي تخت بيمارستاني در كانادا است
اقتصاددان پيشكسوت در كماي بدون بازگشت
گروه اقتصادي |نمي‌توان دانش‌آموخته‌هاي دانشگاه‌هاي معتبر دنيا را بررسي كرد و با نام اساتيد و بزرگان ايراني فارغ‌التحصيل از اين دانشگاه‌ها رو‌به‌رو نشد. اساتيدي كه توانسته‌اند گام‌هاي بزرگي در اعتلاي دانش و تخصص خود بردارند. دكتر فريدون تفضلي، استاد اقتصاد كلان دانشگاه شهيد بهشتي در كانادا بر اثر سكته مغزي به كماي بدون بازگشت رفته است. او كه نويسنده كتاب‌هاي مرجعي چون تاريخ عقايد اقتصادي و اقتصاد كلان است، چند ماهي به كماي بدون بازگشت رفته و پزشكان از درمانش قطع اميد كرده‌اند. با اين حال خانواده او هنوز اميدوار هستند تا علايم حيات در بدن اين اقتصاددان پيشكسوت ظاهر شود. تفضلي استاد بسياري از اقتصاددانان و مردان سياسي كشور است. افرادي چون فرهاد دژپسند، احمد توكلي، داوود سوري از شاگردان او به شمار مي‌روند.
فريدون تفضلي اقتصاددان پيشكسوت ايراني از دانش‌آموخته‌هايي است كه از دانشگاه كاليفرنياي جنوبي كه يكي از دانشگاه‌هاي معتبر امريكاست و شهرت جهاني دارد فارغ‌التحصيل شده است. اين دانشگاه در سال 1880 ميلادي تاسيس شده و قدمتي حدود 134 سال دارد. دانشگاهي كه جان اِف. كِندي، رييس‌جمهور سابق امريكا آن را «هاروارد غرب امريكا» ناميده است. تفضلي از آن دست اقتصادداناني است كه 7 مقاله در تاريخ عقايد اقتصادي و اقتصاد كلان تاليف كرده و ترجمه مقاله در مديريت و مجري و همكاري تحقيقاتي در چندين پروژه تحقيقاتي و مشاور اقتصادي در يكي از نهادهاي وابسته به وزارت بازرگاني در دوره تعطيلي دانشگاه‌ها را در كارنامه خود دارد.
فريدون تفضلي متولد 1319 است، در تهران متولد شده و تحصيلات ابتدايي را در دبستان 15 بهمن گذرانده است. در دبيرستان علميه و در سال 1337 در رشته طبيعي فارغ‌التحصيل مي‌شود. بعد از گرفتن مدرك ديپلم با اخذ پذيرش از چندين دانشگاه معتبر امريكا مانند دانشگاه كلمبيا، دانشگاه ايالتي لوئيزيانا، دانشگاه ايالتي كاليفرنيا در لس‌آنجلس، دانشگاه ايالتي اوكلاهما و يك كالج معتبر كاليفرنيا به نام كالج هارتنل در شهر ساليناس در سال 1338 (فوريه سال 1959) به امريكا مي‌رود. ابتدا در شهر واشنگتن‌دي.سي. در امريكا دوره فشرده زبان انگليسي را از فوريه سال 1959 تا ژوئن 1959 در موسسه امرسون گذرانده و موفق به اخذ ديپلم شده است. سپس عازم كاليفرنيا شده و در سپتامبر سال 1959 وارد كالج هارتنل مي‌شود و در سال 1962 موفق به اخذ مدرك فوق‌ديپلم اقتصاد از اين كالج مي‌شود و براي ادامه تحصيل در رشته اقتصاد و با اخذ پذيرش به دانشگاه ايالتي كاليفرنيا در لس‌آنجلس مي‌رود و در سال 1964 موفق به دريافت مدرك ليسانس اقتصاد از اين دانشگاه مي‌شود. در دوره ليسانس در اين دانشگاه رشته اصلي او اقتصاد با گرايش در زبان انگليسي و اقتصاد سياسي بوده و بعد از دريافت مدرك ليسانس به مدت يك سال به عنوان كارشناس اقتصاد براي شركت آر.جي.رينولدز در لس‌انجلس كار كرده و سپس در سال 1965 تحصيلات عالي خود را با اخذ پذيرش از دانشگاه كاليفرنياي جنوبي در لس‌آنجلس در اين دانشگاه ادامه مي‌دهد و در سال 1968 موفق به دريافت مدرك فوق‌ليسانس اقتصاد از اين دانشگاه مي‌شود و سپس در همين دانشگاه وارد دوره دكتراي اقتصاد شده و در سال 1970 موفق به دريافت مدرك دكتراي اقتصاد مي‌شود.
فريدون تفضلي در اين دانشگاه بين دو رشته مورد علاقه خود، يعني اقتصاد و زبان انگليسي، رشته اول را براي ادامه تحصيلات عالي خود انتخاب كرده و دوره فوق‌ليسانس را با موفقيت و با نمرات عالي گذرانده و به همين علت در دوره دكتراي اقتصاد، دانشگاه كاليفرنياي‌جنوبي به او بورس تحصيلي (Fellowship) ارايه مي‌دهد و علاوه بر معافيت از پرداخت پنجاه درصد شهريه، امتياز «مرتبه دستيار تدريس» را براي تدريس دروس اقتصاد در دوره كارشناسي در اين دانشگاه را به دست مي‌آورد. ضمنا، دو سال قبل از دريافت درجه دكتراي اقتصاد به عنوان استاديار تمام‌وقت اقتصاد در دانشگاه پلي‌تكنيك ايالتي كاليفرنيا واقع در شهر سن‌لوييس آبيسپو منصوب شده و از سال 1968 تا سال 1970 در اين دانشگاه تدريس كرده است.
از طرفي زماني كه در دوره دكتراي اقتصاد مشغول تحصيل بوده، هياتي كه از بانك مركزي ايران در آن زمان به امريكا رفته بود تا با مصاحبه با فريدون تفضلي اظهار تمايل كرده كه از جانب بانك مركزي به او بورس كامل تحصيلي بدهد تا در دانشگاه كاليفرنياي‌جنوبي يا دانشگاه هاروارد به تحصيل خود ادامه دهد تا بعد از اتمام دوره دكتراي اقتصاد خود در اين بانك مشغول به خدمت شود، ولي ايشان با اظهار قدرداني از اين هيات با دريافت اين بورس موافقت نكرده است.
در سال 1970 بعد از دفاع از رساله دكترايش درباره «سهم علمي اسكارلانگه در تئوري سوسياليسم و كاربردهاي آن در يوگسلاوي و چكسلواكي»، داوران، رساله‌اش را با درجه ممتاز مي‌پذيرند و او تصميم مي‌گيرد كه بعد از حدود 12 سال زندگي در امريكا و داشتن كرسي استادياري اقتصاد در دانشگاه پلي‌تكنيك ايالتي كاليفرنيا با وجود اصرار زياد اين دانشگاه مبني بر ادامه كار خود در اين دانشگاه و دريافت پيشنهاد جديد از دانشگاه كاليفرنيا در سانتاباربارا مبني بر پذيرش استادياري اقتصاد و تدريس تمام وقت او در اين دانشگاه، تصميم مي‌گيرد تا به ايران باز گردد.
پيشنهادات مختلفي از جانب دانشگاه ملي ايران (شهيد بهشتي كنوني)، دانشگاه تهران، مدرسه عالي بازرگاني و همچنين سازمان برنامه و بودجه، بانك مركزي، بانك ايرانيان و وزارت اقتصاد و دارايي، به فريدون تفضلي ارايه مي‌شود كه او پيشنهاد اول را مي‌پذيرد و بنابراين كار خود را به عنوان «مدرس تمام وقت» اقتصاد در دانشكده علوم اقتصادي و سياسي در دانشگاه ملي ايران آن زمان (شهيد بهشتي كنوني) در مهر ماه سال 1349 شروع مي‌كند و يكسال تحصيلي بعد در سال 1351 به مرتبه دانشياري اقتصاد ارتقا مي‌يابد. بعد از طي مراحل استادياري اقتصاد در دانشگاه پلي‌تكنيك ايالتي كاليفرنيا از سال 1968 تا 1970 و دانشياري اقتصاد در دانشكده علوم اقتصادي و سياسي دانشگاه شهيد بهشتي و در مجموع تدريس تمام وقت و كارآمد او از سال 1349 تا 1356 در سال 1356 به مرتبه استادي تمام پايه 1 دانشكده علوم اقتصادي و سياسي اين دانشگاه ارتقا مي‌يابد.
در اين دوران، راهنمايي، مشاوره و نظارت بر متجاوز از 50 پايان‌نامه كارشناسي ارشد دانشجويان را به عهده داشته است. در ضمن، در دانشگاه تهران داور بيروني دو رساله دكترا و در دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم، تحقيقات داور بيروني و استاد مشاور چندين رساله دكترا در اقتصاد بوده است.
نقش كليدي تئوري اقتصاد در علم اقتصاد
گرايش‌هاي تخصصي او در دوره دكتراي اقتصاد در زمينه‌هايي مانند تئوري اقتصاد و به ويژه اقتصاد كلان، تاريخ عقايد اقتصادي و متدولوژي علم اقتصاد، اقتصاد توسعه، نظام‌هاي اقتصادي و برنامه‌ريزي، اقتصاد نيروي كار و مسائل اقتصادي و حقوقي آن و زبان تخصصي بوده و در بعضي از اين زمينه‌ها آثار و تاليفات چشمگيري دارد. در اين راستا، ترجمه او از كتاب انديشه‌هاي اقتصادي ميلتون فريدمن، نوشته ايمون باتلر توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به عنوان كتاب برگزيده سال 1377 شناخته شده و از آن بطور شايسته‌اي تقدير به عمل آمده است. از طرف ديگر، تاليف او از كتاب اقتصاد كلان كه در سال 1366 براي اولين‌بار توسط انتشارات ني به چاپ رسيد تاكنون نوزده بار تجديد چاپ شده و چاپ نوزدهم از ويراست سوم اين كتاب مشتمل بر حدود 875 صفحه در سال 1391 توسط انتشارات ني به چاپ رسيده است. همچنين، تاليف او از كتاب تاريخ عقايد اقتصادي كه در سال‌هاي 1355 و 1356 براي اولين‌بار در دو جلد توسط انتشارات دانشگاه ملي ايران به چاپ رسيد و تاكنون با توجه به ويراست اول و دوم آن سه بار به ترتيب در سال‌هاي 1372، 1375 و 1384 توسط انتشارات ني تجديد چاپ شده و چاپ يازدهم از ويراست سوم آن مشتمل بر 656 صفحه توسط انتشارات ني در سال 1392 به چاپ رسيده است. نتيجتا، طي اين سال‌ها اكثر دانشجويان دوره كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتراي اقتصاد در سرتاسر كشور اين دو كتاب (اقتصاد كلان و تاريخ عقايد اقتصادي) را در دوره‌هاي مختلف خوانده و مطالعه كرده‌اند و بنابراين نويسنده خوشحال است كه توانسته پيام خود را در اين دو كتاب به دانشجويان ارجمند انتقال بدهد. در اينجا از استادان بزرگواري كه اين دو كتاب را طي سال‌هاي طولاني در كلاس‌هاي خود در دانشگاه‌هاي مختلف كشور مورد استفاده قرار داده‌اند، سپاسگزاري مي‌كنم.
او مي‌گويد: «تئوري اقتصاد در درك دانش نظري اقتصاد يك نقش حياتي را بازي مي‌كند و ضمنا يك درك جامع از نظريه‌هاي اقتصادي، چه در اقتصاد خرد و چه در اقتصاد كلان، بدون مطالعه چگونگي پيدايش زمينه‌هاي تاريخي آنها در علم اقتصاد، امكان‌پذير نيست. از اين‌رو، تاريخ عقايد اقتصادي بازوي تئوري اقتصاد است به اين دليل كه به فهم بهتر رابطه بين نظريه‌ها و واقعيت‌هاي اجتماعي و مسائل مبتلا به آنها كمك مي‌كند چرا كه بررسي نظريه‌هاي مختلف اقتصاددانان طي ادوار گذشته و كنوني در تاريخ علم اقتصاد آشنايي با مباني نظري دانش اقتصاد را به صورت علمي و منطقي امكان‌پذير مي‌سازد.»
از ميان اقتصاددانان بزرگ جهان به انديشه‌هاي كينز و مكتب كينزي و پيروان او كه در تاريخ عقايد اقتصادي در رابطه با اقتصاد كلان و مسائل آن مطرح شده بيشتر توجه دارد چرا كه به قول ميلتون فريدمن كه يك اقتصاددان نئوكلاسيك معاصر است، «امروز همه ما اقتصاددانان به نوعي كينزي هستيم و بنابراين تفكر كينزي داريم.» ضمنا او در دوران تحصيل خود در امريكا دانشجوي استاداني بوده كه يا دانشجوي شومپيتر يا كينز، يا دانشجوي آلوين هانسن «ملقب به كينز امريكا» يا دانشجوي فريدمن بوده‌اند. همچنين، او در سمينارهاي شخصي بزرگان علم اقتصاد مانند جان آر. هيكس، پل ساموئلسن، آلوين هانسن، جيمز توبين، فرانكو موديگلياني، كِنت بولدينگ، والتر هِلر، آكسل ليان هاف وود، سيمورهاريس، هاري جي. جانسون و غيره كه همگي اقتصاددانان كينزي هستند و از طرف ديگر در سمينارهاي شخصي ميلتون فريدمن و پيروان او مانند ريچارد‌اي. بايلاس و فيليپ كاگان و اقتصاددان بي‌شمار ديگري كه همگي از انديشه‌هاي مكتب پولي فريدمن تبعيت مي‌كنند، شركت كرده است.