نقش مشاركت اقتصادي زنان در توسعه‌يافتگي
مرضيه شاهدايي
مشاركت اقتصادي و اجتماعي برابر زنان و مردان يكي از شاخص‌هاي مهم توسعه‌يافتگي در كشورها محسوب مي‌شود و در كشورهاي توسعه‌يافته هيچ منعي براي حضور زنان در مناصب مديريتي، محيط‌هاي صنعتي و... وجود ندارد و جامعه ايران نيز به تبعيت از اين نسخه يكسان توسعه، راهي جز حضور و مشاركت يكسان زنان و مردان در بخش‌هاي مختلف تصميم‌گيري، نهادهاي قدرت، بخش‌هاي صنعتي و اقتصادي و... ندارد. در صنعت نفت نيز اگرچه هنوز زنان به سهمي برابر با مردان در مشاركت اقتصادي و اجتماعي دست نيافته‌اند، اما اميد مي‌رود با رويكرد جديد در دولت تدبير و اميد و آگاهي و نوانديشي كه در بين زنان جامعه در سال‌هاي اخير براي حضور پررنگ در تمامي رئوس ايجاد شده است، شاهد برداشتن موانع از پيش روي زنان و حضور آنان در بالاترين رده‌هاي مديريتي و فني باشيم. مشاركت اقتصادي زنان نيز به اندازه مشاركت سياسي آنان حائز اهميت است و حوزه نفت يكي از مهم‌ترين عرصه‌هاي اقتصادي است. در مجموع مي‌توان گفت كه ميزان حضور و مشاركت زنان در بخش‌هاي به‌ويژه فني با توجه به سهم آنها از استخدام، بسيار كم است و در كل صنعت عظيم نفت زنان تنها در بخش‌هاي محدودي حضور دارند، البته اين امري طبيعي است كه در قسمت‌هايي كه كارهاي سخت‌تر و زمخت‌تر انجام مي‌شود، حضور زنان كمرنگ‌تر باشد، اما در بسياري موارد ديده مي‌شود كه حضور زنان در بخش‌هاي فني بسيار كمرنگ است و عملا زنان نتوانسته‌اند در رئوس و بدنه اين قسمت‌ها حضور داشته باشند؛ اما اين روند خوشبختانه به ميزان قابل ملاحظه‌اي در حال اصلاح بوده و زنان در بسياري سايت‌ها و بخش‌هاي مهندسي و فني حضور موثر دارند، اما هنوز هم تا دستيابي به سهم مساوي زنان راهي طولاني در پيش رو قرار دارد. متاسفانه هنوز هم برخي نگراني از بابت سپردن پست‌هاي مديرتي به زنان وجود دارد و اين نگاه به مسائل سنتي خانواده‌ها بازمي‌گردد. به نظرم ما در يك دوران انتقال هستيم و اگر در برخي موارد مديران در رابطه با توسعه پايدار در صنعت نفت آموزش‌هاي لازم را هم ديده باشند، باز هم متاسفانه در پياده‌سازي اين آموزه‌ها نگران ريسك هستند كه البته معتقدم با جسارتي كه آقاي دكتر روحاني و مهندس زنگنه در ساختار‌شكني نشان دادند و آقاي مهندس زنگنه پذيرفتند كه من در سمت قائم‌مقامي وزارت قرار بگيرم، به طور ناخودآگاه بسياري از سدها و سقف‌هاي شيشه‌اي فروريخت و اميدواري‌ها براي كاهش اين ريسك‌ها افزايش يافت و قطعا اين اقدام به عنوان يك الگو تكرار خواهد شد. نكته مهم اين است كه هر يك از زنان در سطح مديريت ارشد در حوزه جانشين‌پروري فعال باشند. يكي از مسووليت‌هاي مهمي كه به من سپرده شده نيز همين مبحث است و برخي از نيروهايي كه ما در اختيار داريم، دوره‌هاي آمادگي مديريتي را نگذرانده‌اند. شخصا در حوزه آموزش، اعتقادي به تفكيك جنسيتي ندارم و معتقدم همه نيروهاي جوان با كمتر از 10 الي 15 سال سابقه بايد آموزش ببينند كه براي اجراي اين آموزش‌ها در وزارت نفت برنامه‌ريزي شده است و دوره‌هاي كوتاه‌مدت مديريتي در صنعت نفت برگزار مي‌شود و هيچ محدوديتي براي حضور خانم‌ها و آقايان در اين زمينه وجود ندارد. اين دوره‌هاي آموزشي كه به طور مجزا براي جوانان اجرايي مي‌شود، كوتاه‌مدت و زودبازده هستند. اگر امروز در صنعت نفت شاهد حضور مديران توانمند زن هستيم، حاصل برگزاري سه دوره آموزشي مديريت ام‌بي‌آي، مديريت پروژه و مديريت ساخت‌و‌ساز بود كه با مشاركت بهترين دانشگاه‌هاي كشور در دهه 80 در صنعت برگزار شد و مديراني تربيت كرديم. در پيگيري مطالبات زنان همواره به نقش قوانين حمايتي و فرصت‌هاي موجود پرداخته مي‌شود اما به نظر من بايد به موضوعات ديگري نيز توجه كرد. مثلا اينكه زنان بايد به خودباوري برسند، ادعاي بحق داشته باشند و خواهان باشند، خوداظهاري زنان با وجود شايستگي آنها خيلي كمرنگ است، آنها بايد جسارت كنند و علاوه بر تلاش مضاعف خوداظهاري لازم را نيز داشته باشند؛ اينكه زنان تنها در پشت صحنه حضور داشته باشند و وسايل و امكانات را براي مديران فراهم كنند، كافي نيست، آنها بايد به صحنه بيايند و توانمندي‌هاي خود را بروز دهند و نشان دهند كه از توانمندي‌ها و پشتيباني‌هاي آنهاست كه مديران موفق هستند. به لحاظ قانوني هيچ منعي براي هيچ پست و سمتي در صنعت نفت وجود ندارد و اگر هم محدوديتي وجود دارد، حاصل قوانين نانوشته‌اي كه آقايان خود بدعت‌گذاري كرده‌اند و لازم است كه اين نگرش‌هاي سنتي از درون اصلاح شود و بسياري از آقايان هنوز به اين باور نرسيده‌اند كه زنان مي‌توانند در بخش‌هاي فني‌تر صنعت نفت حضور داشته باشند. امروزه توجه به توانمندسازي زنان به يك حركت همه‌جانبه شامل اصلاحات فرهنگي، اجتماعي، تغيير تدريجي باورها و ارزش‌ها تبديل شده و نقش‌آفريني و توانمندسازي زنان در موفقيت دولت‌ها بسيار موثر است. در پايان ميلاد فرخنده و خجسته حضرت فاطمه زهرا(س) اسوه تمام عيار مكارم و هفته بزرگداشت مقام زن و روز مادر را به همه مادران و زنان تبريك و تهنيت عرض مي‌نمايم. قائم‌مقام وزير نفت