تله نفتي ترامپ

سارا معصومي

دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده تكه‌هاي پازل مدنظرش درباره ايران را يك به يك در كنار هم قرار مي‌دهد. ابتدا اعلام عدم پايبندي ايران به توافق هسته‌اي، سپس خروج از برجام و اين روزها نيز تلاش براي عملي كردن وعده‌هايش مبني بر بازگرداندن تمام تحريم‌هاي هسته‌اي ايران موسوم به تحريم‌هاي ثانويه. 13 آبان يا همان نوامبر مدنظر ترامپ به تاريخي براي وضع شديدترين تحريم‌هاي امريكا عليه ايران تبديل شده است. اختلال در خريد نفت ايران نخستين گام اساسي است كه ترامپ به دنبال عملياتي كردن آن است. همان سياستي كه باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين امريكا براي تحت فشار قرار دادن تهران برگزيد اما يك تفاوت اساسي با استراتژي امروز ترامپ داشت و آن هم اين بود كه اوباما در يك جدول زماني مشخص از خريداران نفت ايران خواست كه به شكل تدريجي خريد نفت از ايران را كاهش بدهند اما ترامپ از متحدان و شركاي امريكا مي‌خواهد كه بلافاصله از تاريخ 13 آبان هرگونه خريد نفت از ايران را به صفر برسانند. اين خواسته ترامپ در حالي به نقل از يك مقام آگاه دولتش در اختيار رسانه‌ها قرار گرفته است كه مشتريان نفت ايران انتظار داشتند بتوانند با برخورداري از معافيت‌هاي مقطعي از تحريم‌هاي امريكا عليه ايران در بازه زماني طولاني‌تري خريد نفت از ايران را كاهش دهند. گفته مي‌شود كه برخي چهره‌هاي كليدي در دولت ترامپ پيش از اين وعده‌هايي براي صدور معافيت مقطعي از تحريم‌هاي امريكا را به خريداران نفت ايران داده بودند اما اكنون از اين وعده خود عقب‌نشيني كرده‌اند و براي جبران كسري نفت از متحدان منطقه‌اي خود كه صادركننده نفت هستند خواسته‌اند كه بر حجم استخراج نفت بيفزايند. به گزارش وال استريت ژورنال جدا از مساله تاثير اين فشارهاي اقتصادي بر ايران و فرجام برجام، اين اقدام رييس‌جمهور امريكا براي تحت فشار قرار دادن ساير كشورها در راستاي ممانعت از تجارت با تهران مي‌تواند بر شكاف‌هاي ايجاد شده ميان امريكا و متحدانش در سطح بين‌المللي بيفزايد. اين اقدام ترامپ مي‌تواند كشورها را وادار به تبعيت از امريكا در تجارت مستقل با ايران كند و از سوي ديگر در حوزه بازار نفت نيز چالش‌هاي بسياري به وجود آورد. پس از انتشار خبر مربوط به درخواست امريكا از متحدانش براي قطع خريد نفت از ايران در تاريخ 13 آبان، بلافاصله بازار شاهد افزايش قيمت نفت بود. يك مقام دولت ترامپ در گفت‌وگو با خبرنگاران تاكيد كرده كه مساله مقابله با تهران و تلاش براي تشديد فشارهاي اقتصادي بر اين كشور به يكي از اولويت‌هاي امنيت ملي امريكا بدل شده است. اين موضع مقام‌هاي امريكايي در حالي اتخاذ شده كه دو هفته قبل، يكي از معاونان وزير خارجه امريكا در حوزه ايران و عراق ادعا كرده بود اگر كشورها روند كاهش تدريجي خريد نفت از ايران را آغاز كنند مي‌توانند به شكل مقطعي از معافيت‌هاي تحريمي امريكا برخوردار باشند. همزمان با اين اظهارنظرهاي متناقض مقام‌هاي امريكايي درباره اجرايي كردن تحريم‌هاي ثانويه امريكا، مقام‌هاي ارشد وزارتخانه‌هاي خزانه داري و خارجه سفر به كشورهاي مختلف به منظور متقاعد كردن كشورها براي كاستن از خريد نفت از ايران را آغاز كرده‌اند. مقام‌هاي امريكايي در اين سفرها به مشتري‌هاي نفت ايران هشدار مي‌دهند كه اگر به تجارت نفتي با تهران ادامه دهند مورد جريمه‌هاي سنگين قرار مي‌گيرند و البته احتمالا از بازار امريكا نيز محروم خواهند شد. يك مقام ارشد در وزارت خارجه امريكا اعلام كرده كه متحدان ايالات متحده در اروپا و آسيا هم‌اكنون هشدارهاي لازم را دريافت كرده‌اند و برنامه براي سفر مقام‌هاي مربوطه به چين، هند و تركيه هم در دستور كار است. يك مقام كاخ سفيد در اين باره مي‌گويد كه دولت ترامپ در مساله تحت فشار قراردادن تهران با كسي شوخي ندارد و به همين دليل هند و چين كه دو خريدار اصلي نفت ايران هستند نيز مستثني نخواهند بود و اگر به هشدارهاي امريكا توجه نكنند جريمه خواهند شد. دولت دونالد ترامپ پس از خروج از برجام نه تنها به دنبال تحريم نفتي ايران است بلكه بخش‌هاي بانكي كشتي راني، بيمه و تجارت با ايران را نيز هدف قرار داده است. هدف ترامپ از تشديد همزمان فشارهاي اقتصادي و سياسي بر ايران وادار كردن اين كشور به نشستن پاي ميز مذاكره با امريكا است. برخي منابع خبري مي‌گويند كه خروج امريكا از توافق هسته‌اي با ايران كه در نخسين روزهاي ماه مه صورت گرفت تاثير خود را بر سرمايه‌گذاران گذاشته و امتناع برخي بانك‌ها از كار با ايران در يك ماه اخير منجر به تشديد فشار برتهران شده و روند فروش نفت ايران را با چالش روبه رو كرده است. اين در حالي است كه برخي مقام‌هاي ايراني مي‌گويند اروپايي‌ها در جريان مذاكرات خود با تهران وعده داده‌اند كه فروش عادي نفت تهران حتي پس از بازگشت تحريم‌هاي امريكا را تضمين خواهند كرد. هرچند كه دولت ترامپ اعتقاد دارد با تشديد فشارهاي اقتصادي برتهران مي‌تواند ابزاري براي خود در به پاي ميز مذاكره كشاندن تهران پيدا كند اما تبعات سياسي اين سياست ترامپ نيز اندك نخواهد بود و مي‌تواند بر اولويت‌بندي‌هاي امريكا در حوزه سياست خارجي تاثير بگذارد. درحالي كه هيچ مقام رسمي امريكايي با ذكر نام خود حاضر به تاييد سخنان منابع آگاه درباره تحت فشار قرار گرفتن متحدان و شركاي تجاري امريكا براي قطع ناگهاني خريد نفت از ايران نشده اما همين خبر اروپايي‌ها را آشفته كرده است. يك ديپلمات ارشد اروپايي در گفت‌وگو با وال‌استريت‌ژورنال تاكيد كرده كه ترامپ با اين اقدام‌ها به دنبال ريختن بنزين بر هيزم‌هاي موجود است و اروپا به‌شدت با اين سياست‌هاي ترامپ كه تنش زا به حساب مي‌آيند مخالف است. البته يك مقام اروپايي ديگر اعتقاد دارد كه احتمالا دولت ترامپ بيش از آنكه درميدان عمل سياست‌هاي خود براي تحت فشار قرار دادن تهران را اجرايي كند شعار مي‌دهد. اين مقام اروپايي مي‌گويد: امريكايي‌ها در مسير متقاعد كردن اروپايي‌ها براي محدود كردن تجارت در حوزه انرژي با ايران موفق نخواهند شد. از سوي ديگر برخي از مقام‌هاي اروپايي مي‌گويند كه در حال تعريف كانال‌هاي بانكي براي تضمين ايمني تجارت و سرمايه‌گذاري با ايران هستند. در آسيا، ايالات متحده براي حفظ فشار اقتصادي بر كره شمالي روي چيني‌ها حساب ويژه‌اي باز كرده و برخي تحليلگران مي‌گويند واشنگتن به دليل نياز به پكن در پرونده خلع سلاح هسته‌اي كره شمالي، كاري به كار خريد نفت چين از ايران نخواهد داشت. همزمان روزنامه «ژاپن تايمز»،كازوهيكو فيوجي از تحليلگران مسائل ژاپن با اشاره به اينكه نفت ايران ارزان است، مي‌گويد: اين كشور احتمالا با تخفيف، نفت خود را مي‌فروشد.