پاك زيست و پاك رفت

در تاريخ چهره‌هايي ديده مي‌شوند كه با وجود تلاش و تاثيرآنها در عصر خويش، كمتر يادي از آنها مي‌شود. آنها الگوهاي موفقي در زندگي شخصي و اجتماعي خود بوده‌اند كه در عرصه دانش، فرهنگ، سياست و اجتماع در ايران معاصر زيسته و از خود سابقه و نامي نيك برجاي گذاشته اما كم آوازه بوده‌اند. يكي از آنها سيدغلامرضا سعيدي است كه در دهمين سالگرد درگذشت او هستيم. سعيدي در ميان انديشمندان ديني فردي شناخته شده است، اما نسل جوان امروز كمتر با او آشناست. با آنكه تاليفات و ترجمه‌هاي بسياري دارد اما درباره خود كمتر سخن گفته است. بي‌شك در چنين مقاله كوتاه و فشرده‌اي نيز ادعايي مبني بر معرفي همه‌جانبه آن مرحوم نيست. او كه متولد 1275 روستاي نوزادِ مومن‌آباد بيرجند است با تاسيس اتحاديه مسلمين در سال 1324 عضو آن شد. يكي از كارهاي اصلي اين اتحاديه حفظ شؤونات ديني در سطح عمومي جامعه بود. از جمله بحث ماه ر‌مضان و روزه‌خواري بود كه اتحاديه با همه توان تلاش مي‌كرد تا دولت و مسوولان را به رعايت حرمت ماه رمضان در ملاء عام تحريك كند. به همراه 14 نفر ديگر در سال 1328 عضو هيات‌مديره آن انتخاب شد. سعيدي و همفكرانش در اتحاديه توجه خاصي به مسائل جهان اسلام و تمدن اسلامي داشتند. آنها با تشكيل اتحاديه مسلمانان نشان دادند كه فقط به مذهب تشيع توجه ندارند. آنها اگرچه مدافع تشيع بودند اما مساله اصلي آنان اتحاد جهان اسلام بود و تلاش داشتند مشكلات جهان اسلام را در ايران منعكس كنند و شيعيان ايران را به نوعي به كليت تمدن اسلامي متصل كنند و سبب اتحاد بين مسلمانان داخل كشور شوند. يكي از اساسي‌ترين دغدغه اتحاديه، مسائل مسلمانان هند و پاكستان بود كه به اين مناسبت مطالب زيادي نوشته و مجالسي برگزار كردند. سعيدي سخنران اصلي مراسم كشتار 300 هزار مسلمان هند از طرف اتحاديه مسلمين در مسجد جامع بود. دغدغه مسلمانان هند و پاكستان يكي از اساسي‌ترين مسائلي بود كه اتحاديه سال‌ها پيگير آن بود. اتحاديه همچنين موضوع فلسطين را دنبال مي‌كرد و حتي براي اعزام مبارزين به فلسطين، ثبت‌نام كرد كه دولت از اعزام آن جلوگيري كرد. حاج سراج انصاري به همراه غلامرضا سعيدي در تشكيل دومين موتمر اسلامي كه با حضور علماي ايران و پاكستان و هند در سال 1330 در تهران برگزار شد، نقش فعالي داشت. موضوع فلسطين طي تمامي اين سال‌ها يكي از موضوعات حساس در سخنراني‌هاي مذهبي‌ها بود. سخنرانان از يك سو با توجه به مسائل فلسطين به استعمار حمله مي‌كردند و از سوي ديگر رژيم را كه حامي اسراييل بود، مورد حمله قرار مي‌دادند. سعيدي همچنين به خاطر تأليف كتاب خطر جهود براي اسلام و ايران در سال 1335 تحت تعقيب نيروهاي امنيتي قرار گرفت. در دوراني كه تفكرات سكولاريسم و كمونيسم در جهان گسترش مي‌يافت سعيدي متاثر از سيدجمال‌الدين اسدآبادي و اقبال لاهوري، تحولي در افكار خود ايجاد كرد و با نگرشي جديد، هويت مذهبي و ملي خود را بازيافت. او با ديدي انتقادي به فرهنگ غرب در آگاهي‌بخشي به مسلمانان تلاش بسياري كرد. سعيدي در ابتدا روابط مختصري با كسروي داشت. در 1312 وقتي مقالاتي از كسروي عليه غربگرايي در روزنامه «شفق سرخ» مطالعه كرد، به افكار كسروي علاقه‌مند شد. اما در ادامه راهي كه كسروي پيش گرفت موجب جدايي از وي شد. سعيدي ابتدا تلاش كرد او را ارشاد كند اما وقتي ديد اخطارهاي وي تاثيري در انديشه‌هاي او ندارد رابطه‌اش را با كسروي قطع كرد و مقالاتي در مقابله با انديشه‌هاي او نوشت. او دليل گمراهي كسروي را خود‌پسندي مي‌دانست. سعيدي در 22آذر 1367 در بيرجند درگذشت و در قم به خاك سپرده شد.