خطاي انساني عامل تمامي حوادث
نسرين ضميري
بر اساس پژوهش‌هاي صورت گرفته در ايران و جهان و بر اساس گفته پژوهشگراني كه حوادث مختلف را مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار مي‌دهند 90درصد حوادثي كه رخ مي‌دهد به‌طور مستقيم ناشي از اشتباهات و رفتارهاي ناايمن انسان‌هاست و 10درصد باقيمانده هم مربوط به ساير رفتارهايي است كه غيرمستقيم باعث وقوع حوادث مي‌شود. «خطاي انساني» يك تصميم يا رفتار نامناسب است كه هنجارها و استانداردهاي تعريف شده را رعايت نكرده و باعث كاهش ايمني و عملكرد نامطلوب مي‌شود. خردادماه امسال معاونت توسعه مديريت و منابع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي اعلام كرد كه سالانه 40 هزار ايراني در حوادث مختلف جان خود را از دست مي‌دهند. اين آمار بدون احتساب صدمات و جراحات جبران‌ناپذير جسمي و روحي به افراد و خانواده‌ها و بدون احتساب هزينه‌هاي تحميل شده به فرد و جامعه است. در جهان نيز ساليانه دو ميليون و سيصد و پنجاه هزار نفر بر اثر حوادث مختلف جان خود را از دست مي‌دهند. با بررسي حوادث بزرگي مانند آتش‌سوزي ساختمان پلاسكو، انفجار در معدن يورت، سانحه كشتي سانچي، سقوط هواپيماي مسافربري ياسوج، آتش‌سوزي قطار مسافربري تبريز- مشهد و حوادثي مانند تصادفات جاده‌اي و رانندگي و حوادث در محيط‌هاي كاري و غيره نقش «خطاي انساني» به وضوح قابل مشاهده است. رياست محترم جمهوري در پيام اخير خود در خصوص حادثه اتوبوس دانشجويان واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد دستور داده‌اند: «ضروري است، مسوولان امر ضمن بررسي دقيق علت اين سانحه، تمام راهكار‌هاي لازم براي عدم تكرار اين گونه حوادث را تمهيد و اجرا كنند.» مهم‌ترين راهكار براي عدم تكرار اين گونه حوادث استقرار و اجراي سيستم مديريتي HSE در سازمان‌هاست.
مخفف (Environment, Safety, Health) يا (سلامتي، ايمني، محيط). سيستم مديريتي HSE بهترين روش براي حذف يا به حداقل رساندن حوادث محيطي از طريق شناسايي عوامل بالقوه خطرآفرين و آسيب‌رسان در پيرامون ما، ارزيابي ريسك‌ها و تهيه چك ليست‌هاي ايمني، تعيين مسووليت هر فرد در آن مجموعه، ارزيابي و بازديد‌هاي دوره‌اي از افراد، تاسيسات و محيط، آموزش مهارت‌هاي HSE، برگزاري مانورهاي آمادگي، نظارت دقيق و اصولي بر اجراي دستورالعمل‌ها و الزام افراد به رعايت جدي آنهاست. سيستم مديريتي HSE رويكردي پيشگيرانه است، وجود فرهنگ HSE باعث نهادينه شدن نوع خاصي از رفتارها، ارزش‌ها، باور‌ها و تفكرات اصولي مي‌شود. با استقرار سيستم مديريتي HSE يا وقوع حوادث به صفر مي‌رسد يا خسارات به حداقل ممكن كاهش خواهند يافت. ديگر نه معاوني كه اصلا وجود ندارد بركنار مي‌شود، نه دليلي غيرواقعي براي حادثه ذكر مي‌شود، نه فرقي بين اتوبوس و تله‌كابين و نه تفاوتي بين جاده مارپيچ و مستقيم در وقوع تصادف وجود دارد. مسوول HSE به دادن هشدار و اخطار اكتفا نمي‌كند بلكه چنانچه احساس خطر كند، شخصا و بدون آنكه منتظر دستور از مديران ارشد بماند، اقدام مي‌كند.