نخستين آزمون وزير ميراث فرهنگي براي حفاظت از يك محوطه تاريخي
آيا تپه هشت هزار ساله چغاگاوانه
در اسلام‌آباد غرب نجات مي‌يابد؟
گروه اجتماعي|فقط محيط زيست نيست كه دايم در جدال با بتن و آهن بايد مبارزه كند و از دست جاده‌سازان و سدسازان در امان نباشد، آثار ميراث فرهنگي نيز همين وضعيت را دارند. عموما هم تخريب‌ها و ساخت و سازهاي جايگزين آن با اين توجيه مواجه مي‌شود كه نمي‌توان جلوي خدمات دادن به مردم را به بهانه حفاظت از ميراث فرهنگي گرفت. حالا تپه «چغاگاوانه» در شهر اسلام‌آباد غرب واقع در استان كرمانشاه هم همين وضعيت را دارد. شهرداري اين شهر مي‌خواهد با بتن و آهن به جان محوطه‌اي بيفتد و اين در حالي است كه بايد پرسيد يك تقاطع غيرهمسطح و ساخت پل مي‌تواند آينده اين شهر را دگرگون كند يا نشانه‌هاي از پيش از تاريخ. شايد شهرداري اسلام‌آباد هم مثل خيلي از مديران ايران نياموخته باشد كه مي‌توان با تكيه بر ميراث تاريخي تحولي عميق در شهر و آينده‌اش ايجاد كرد. در عمده موارد هم موضوع از ابتدا ساده‌انگارانه پيش مي‌رود و تا جايي كه ممكن است از آن خبري منتشر نمي‌شود كه مبادا از شروع يك پروژه جلوگيري شود. اين ماجرا و نگراني درباره سرنوشت تپه ياد شده هم به مدت‌ها قبل بازمي‌گردد. چهار ماه از انتشار نخستين خبرها و هشدارها از احتمال تخريب حدود چهار هكتار از تپه «چغاگاوانه» به عنوان يكي از مهم‌ترين محوطه‌هاي باستاني غرب كشور در مركز شهر اسلام‌آباد غرب در استان كرمانشاه مي‌گذرد، هشداري كه اين محوطه تاريخي را با بيش از ۲۵ متر نهشته‌هاي باستان‌شناختي، از كهن‌ترين بقاياي سكونت انساني در اين تپه مربوط به اوايل دوره روستانشيني يا نوسنگي با حدود هشت‌هزار سال قدمت معرفي مي‌كند، محوطه‌اي كه سكونت در آن تا امروز ادامه دارد.
خبرگزاري دانشجويان ايران در اين باره نوشت: هر چند تپه را ۱۹ تير ۱۳۴۸ در فهرست آثار ملي ثبت كردند و باستان‌شناسان خارجي و داخلي مطالعات مختلفي روي آن انجام دادند، اما تعرض به اين محوطه از همان زمان به حدي بود كه در بخش فوقاني تپه، شهرداري پارك و چايخانه احداث كرده بود. اين تعرض‌ها به همين جا ختم نمي‌شود. با وجود مطالعاتي كه در سال‌هاي ۷۷ تا ۷۸ روي اين محوطه انجام شده بود، كاوش‌ها با آغاز عمليات احداث پارك و ساخت‌وسازهاي اطرافش متوقف شدند، تا همين چند ماه قبل و در نهايت همين روزها كه هنوز خبر از تعرض متوليان شهري به اين تپه تاريخي قرار گرفته در مركز شهر با نام اجراي طرح روگذر به گوش مي‌رسد. موضوعي كه چندان هم با محوطه‌هاي تاريخي غريبه نيست، نمونه‌اش را كمتر از يك سال قبل در شوش جهاني سر زبان‌ها انداختند. حالا هم ترافيك را بهانه كرده‌اند، در حالي كه متوليان شهري حاضر به بررسي راه‌هاي جايگزين آن نمي‌شوند.
هر چند حدود ۳۰ سال قبل از اين فكرها براي چغاگاوانه، محمدحسن محبعلي، معاون وقت حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي، گزارشي را از مشاور اين محوطه تاريخي امضا كرد كه در هنگام مطالعه در عمق ۴ تا ۵ متر به بقاياي ساختماني و استخوان رسيده بودند. در اين شرايط و با توجه به انجام نشدن هيچ مطالعه‌اي روي اين محوطه از آن زمان تاكنون، دور از ذهن نيست كه عرصه تپه بيشتر از محدوده مشخص شده فعلي در نقشه مورد استناد مربوط به سال ۱۳۶۸ باشد كه محبعلي آن را در آن زمان امضا كرده بود. به همين دليل هم ميراث فرهنگي بر لزوم اجراي پروژه مطالعات و بررسي‌هاي علمي در قالب برنامه گمانه‌زني با هماهنگي پژوهشكده باستان‌شناسي در اين محوطه تاريخي تاكيد دارد.نشانه‌هاي حضور انسان نئاندرتال را بيخ گوش‌شان دارند، اما با تخريب كتيبه تاريخي مهمي در ثلاث‌باباجاني با آن مواجه شدند و باز هم اصرارشان به كشيدن تقاطع همسطحي است كه تپه هشت‌هزارساله را تهديد به تخريب مي‌كند! از همان زمان و با انتشار اين خبرها، كارشناسان و فعالان ميراث فرهنگي كرمانشاه خواستار اقدام جدي نخستين وزير ميراث فرهنگي نسبت به وضعيت اين تپه باستاني شدند، به خصوص كه از روز اول مهر نيز شهرداري اسلام‌آباد عمليات اجرايي پل روگذر ميدان امام خميني در مجاورت تپه باستاني چغاگاوانه را با نصب يك كانكس آغاز كرده است، اتفاقي كه برخي كارشناسان براي آن عاقبتي شبيه به منوريل كرمانشاه پيش‌بيني كرده‌اند.
آن هم در شرايطي كه از يك سو كشف يك دندان در غاري در اين شهر، ايران را به فهرست كشورهاي داراي بقاياي انسان نئاندرتال اضافه كرده و از سوي ديگر، خبر نابودي سنگ‌نگاره‌هاي كوه بمو در ثلاث‌باباجاني با قدمت چندهزار سال در همين يكي، دو ماه گذشته منتشر شد.
جالب اينجاست كه در مورد اين تپه و مخالفت با ساخت روگذر بيشتر از هر مسوولي، فرمانداري اسلام‌آباد غرب اصرار دارد تا آنجا كه گفته مي‌شود جهانبخش حيدري، فرماندار اسلام‌آباد غرب ۳۰ تير به رسانه‌اي اعلام كرده كه «هر طرحي كه از مجراي كارشناسي عبور كرده باشد به‌طور طبيعي بايد خروجي مناسبي نيز داشته باشد و آنچه اجرا مي‌شود بر اساس نظر كارشناس است. عرصه تپه باستاني با محل اجراي طرح فاصله بسياري دارد و بعيد به نظر مي‌رسد مشكلي براي تپه ايجاد شود و استعلامات لازم از ميراث فرهنگي نيز انجام شده است.» تا لحظه تنظيم اين خبر و با وجود آنكه برخي رسانه‌ها نگراني خود درباره آينده اين محوطه تاريخي را اعلام و منتشر كرده‌اند اما هنوز هيچ حرف يا دستوري از سوي وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي به عنوان حسن ختام اين داستان كشدار مطرح نشده است.