چين همان كارخانه دنياست

گروه اقتصادي

نزديك به دو ماه از زمان انتشار ويروس كرونا در ووهان مي‌گذرد كه در اين مدت به كشورها و قاره‌هاي ديگر نيز راه پيدا كرده و حتي مسيرهاي آبي را نيز از تاثيرات خود مصون نگذاشته است. روز گذشته اداره ملي آمار چين برآوردهاي اوليه از ميزان تاثيرپذيري اقتصاد چين از كرونا را منتشر كرد. بر اساس اين گزارش پيش‌بيني مي‌شود دومين اقتصاد بزرگ دنيا در سال جاري ميلادي كاهش رشدي به اندازه يك تا 2 درصد داشته باشد و رشد توليد ناخالص داخلي از پيش‌بيني 6.4 در سه ماهه اول به 4.5 تا 5.5 درصد برسد.

تخمين زده شده كه هزينه شيوع اين بيماري تنها در سه‌ماه نخست سال جاري بيش از ۲۸۰ ميليارد دلار خواهد بود. رقمي كه از بودجه سالانه اتحاديه اروپا، درآمد سالانه شركت‌ مايكروسافت و درآمد سالانه شركت اپل بيشتر و هشت برابر بودجه سالانه كشوري مانند نيجريه است. چين، دومين اقتصاد بزرگ دنيا كه به «كارخانه دنيا» معروف است؛ شديدترين ضربات اقتصادي را از اين بيماري خورده است. ووهان، منشا شيوع ويروس كشنده كوويد-19 مركز استان هوبي چين است و هسته اصلي زنجيره تامين قطعات و توليدات كالا و محصولات چين و صادرات آن به سراسر دنيا محسوب مي‌شود. با اين حساب خودتان مي‌توانيد حدس بزنيد كه وقتي از شيوع بيماري در ووهان و خسارت اقتصادي پكن از اين بيماري حرف مي‌زنيم؛ از چه چيزي حرف مي‌زنيم.

اما كرونا نه تنها چين كه ساير اقتصادهاي دنيا را نيز تحت‌تاثير قرار مي‌دهد. ساده‌انگارانه است كه گمان بريم تاثير كرونا تنها به خسارت‌هاي مالي در مرزهاي چين و نهايتا كاهش سود شركت‌هاي بزرگ در اين كشور محدود مي‌شود. چين سال 2019 ميلادي را با توليد ناخالص داخلي 9.2 تيليارد دلاري به پايان رساند كه به تنهايي 10 درصد از كل حجم اقتصاد دنيا را تشكيل مي‌دهد. بنابراين به نظر نمي‌رسد تاثير كرونا بر جهان تنها به افت برخي شاخص‌ بورس‌هاي مهم دنيا و تغييرات قيمتي در بازار نفت و طلا ختم شود، بلكه بر ثروت افراد نيز تاثير مي‌گذارد. بر اساس آمار ارايه شده از سوي بلومبرگ 500 ثروتمند بزرگ دنيا از زمان انتشار اين ويروس و ترس بازارها به خصوص بازار سهام تاكنون 444 ميليارد دلار خسارت ديده‌اند. اما چرا چين و مهم‌تر از آن ووهان به اين اندازه مهم است كه با قرنطينه يك ماهه‌اش، بازارها اينقدر دچار آشوب و نوسان شده‌اند. بر اساس برآوردها 73.4 درصد از صنايعي كه در ووهان فعاليت مي‌كنند، مربوط به خودروسازي و ساخت قطعات الكترونيكي هستند كه با كشورهاي كره جنوبي، ژاپن و امريكا مراوده دارند. بنابراين به نظر مي‌رسد علاوه بر بازارهاي كلان، عرضه برخي كالاهاي خردي كه مورد استفاده شخصي دارند نيز با اختلال مواجه مي‌شود.

خسارت به انرژي

كرونا ويروسي با ميزان اثرگذاري بالا بر تمام بازارها و صنايع مختلف است. نفت، مهم‌ترين بازاري است كه تحت تاثير اين ويروس سطح مقاومت فني را شكست و به كانال 40 دلار وارد شد. بر اين اساس قيمت هر بشكه نفت برنت براي تحويل در ماه مه ‌در آخرين روز معاملات هفته، با 2دلار كاهش به 49 دلار و 67 سنت رسيد كه پايين‌ترين رقم ثبت‌ شده از جولاي 2017 تاكنون بوده است.

با شيوع كرونا در جهان، تقاضاي نفت چين كاهشي حدود 3 ميليون بشكه‌اي يافت و واردات نفت اين كشور از روزي 13 و نيم ميليون بشكه نفت به روزي 10 تا 10 و نيم ميليون بشكه رسيد. از سوي ديگر برآورد مي‌شود تقاضاي ساير كشورها به ميزان 500 هزار بشكه در روز كاهش يابد.

خسارت به آفريقا

چين بزرگ‌ترين شريك تجاري كشورهاي آفريقايي است و اين عنوان تا 10 سال پيش براي امريكا بود؛ اما چيني‌ها توانستند با توليد كالا و صادرات آن به وسيله ساز و كار دامپينگ، خود را به يكه‌تاز بازارهاي آفريقا تبديل كنند. از طرف ديگر، ‌كشورهاي آفريقايي نيز با صادرات نفت به اين كشور، تلاش مي‌كنند تراز تجاري خود را با چين متعادل كنند. به‌طور مثال، كشورهايي چون آنگولا يا نيجريه كه اقتصاد نفتي دارند؛ نزديك به 70 درصد از صادرات نفت خود را به چين انجام داده‌اند. از طرف ديگر، آفريقا به عنوان يكي از منابع عمده تامين مواد و كالاهاي معدني چون مس و ديگر مشتقات فلزي، بخش بزرگي از صادرات خود را به چين از دست داده و خواهد داد. همين الان پيش‌بيني مي‌شود كه درآمد اين كشورها از محل كاهش صادرات محصولات معدني به چين 4 ميليارد دلار كاهش يابد.

خسارت به گردشگري دنيا

گردشگري نيز يكي ديگر از صنايعي است كه پس از كرونا آسيب شديدي ديد به خصوص اينكه اين ويروس كمي قبل از سال نو چيني در ووهان گسترش يافت و توانست بسياري از تورهاي مسافرتي را لغو كند.

بر اساس آمارهاي ارايه شده توسط سازمان‌هاي گردشگري، استراليا بزرگ‌ترين مقصد گردشگران چيني در ماه فوريه است. به‌گونه‌اي كه سال گذشته يك ميليون و 400 هزار چيني تعطيلات سال نو خود را در اين كشور گذراندند. با لغو سفرها، استراليا 12 ميليارد دلار از درآمدهاي گردشگري خود را از دست داد. وقتي ويروس به اروپا برسد (تاكنون چند كشور از جمله ايتاليا و انگلستان وجود اين ويروس را در كشورهاي‌شان تاييد كرده‌اند) استانداردهاي سفت و سختي نيز براي قرنطينه شهرها، بسته شدن رستوران‌ها و هزاران كسب و كار مرتبط با گردشگري در اين كشورها اعمال شده و مي‌شود.

اما علاوه بر گردشگري، ايرلاين‌ها نيز از لغو پروازها به شهرهاي با درصد بالاي شيوع متضرر شده‌اند. سازمان بين‌المللي حمل و نقل هوايي ياتا (IATA) در آخرين گزارش خود از تاثيرات منفي اين ويروس بر درآمدزايي ايرلاين‌ها خبر داده است. اين سازمان معتقد است 29 ميليارد دلار از درآمد ايرلاين‌هاي فعال به ويژه ايرلاين‌هاي چيني كاسته شده است. اين كاهش در حالي است كه از زمان انتشار گسترده اين ويروس در چين و قرنطينه شدن 15 شهر، تقاضا براي ايرلاين‌هاي آسيايي 13 درصد كاهش پيدا كرده كه سبب افت نزديك 5 درصد ترافيك هوايي نيز مي‌شود. رشد اقتصادي جهان نيز بعد ديگر تاثيرگذاري كرونا بر اقتصاد است. به‌گونه‌اي كه بر اساس صحبت‌هاي كريستاليانا جورجيوا، رييس صندوق بين‌المللي پول، رشد اقتصادي جهان پس از كرونا 0.1درصد كاهش خواهد يافت.

صنايع «هاي‌تك»

كرونا علاوه بر تغييراتي كه بر صنايع و بازارهاي بين‌المللي مانند گردشگري، ايرلاين‌ها و نفت گذاشت، تاثيراتي نيز بر روند توليد كالاهاي مورد استفاده مصرف‌كنندگان خرد نيز خواهد گذاشت. صنعت ماشين، كالاهاي الكترونيكي، لباس و ساير وسايلي كه در زندگي روزمره از آن استفاده مي‌كنيم نيز از جمله مواردي هستند كه توليدشان با شيوع كرونا ابتدا در ووهان سپس در كل چين به مخاطره افتاد. شهر ووهان در دسامبر 2019 درآمدي بالغ بر 357 ميليارد دلار داشت. عمده كارخانه‌هايي كه در اين شهر به فعاليت مي‌پردازند، بر اساس آمارهاي تحليلگران BCA، 48.4درصد از صنايع حاضر در ووهان به خودروسازان اختصاص دارد. شركت ژاپني تويوتا نيز در اين شهر كارخانه دارد كه چندي پيش اعلام كرد با وجود قرنطينه بودن شهر و نبود دسترسي به راه‌هاي ارتباطي، توليداتش در اين كارخانه به حالت تعليق درآمده است. «تكنولوژي» نيز از ديگر صنايع فعال در ووهان است هر چند در ساير شهرهاي چين نيز فعاليت دارد. اين صنعت در سال گذشته ميلادي توانست بيش از 45 ميليارد دلار كالاي الكترونيكي به ژاپن صادر كند. اين در حالي است كه در دو ماه نخست سال جاري ميلادي و با شيوع كرونا فعاليت‌هاي الكترونيكي در اين شهر تعطيل شد كه اين امر بر ساخت كالاهاي الكترونيكي از قبيل تلويزيون‌هاي هوشمند نيز تاثيراتي خواهد گذاشت. اما تاثيراتي كه صنعت الكترونيك در چين به‌خصوص شهر ووهان با آن روبه‌رو است، محدود به صادرات قطعات الكترونيكي نمي‌شود، بلكه شركت‌هايي همچون اپل و گوگل نيز با حضور در چين سعي در گسترش سهم بازار خود در كشورهاي آسيايي دارند. اين دو شركت در هفته‌هاي ابتدايي شيوع اين ويروس دفاتر خود را تعطيل كرده و برآوردها حاكي از آن است كه ضررهاي هنگفتي نيز متحمل شدند هر چند هنوز آمار رسمي از آن منتشر نشده است. صنايع شيميايي، موتورسازي و بهداشتي نيز هر يك سهم 8.1 درصدي در درآمدزايي براي ووهان دارند كه به نظر مي‌رسد در سه ماه نخست 2020 نتوانند انتظارها را برآورده كنند.

چرا چين مهم است؟

بحران كرونا در چين، شايد بزرگ‌ترين آزمون براي اين كشور پس از به قدرت رسيدن حزب كمونيست است. اين كشور كه تا چند روز پيش از اعلام رسمي شيوع اين بيماري، درگير جنگ تجاري با امريكا بود، با داستاني روبه‌رو است كه به نظر مي‌رسد تبعاتي به مراتب طولاني‌تري از دو بيماري مهلك «سارس» و «مرس» دارد. چين در كمتر از 20 سال با دومين پديده اپيدمي بيماري روبه‌رو شد كه منشا آن خودش بوده است. هرچند در زمان شيوع سارس سهم اين كشور از كل توليدات جهاني تنها 6 درصد بود و كمتر كسي فكر مي‌كرد روزي فرا برسد كه يك ويروس تغيير شكل داده، به دليل كاهش فعاليت‌هاي صنعتي در چين بتواند بازارهايي همچون طلا، نفت و بورس سراسر دنيا را با افت و خيزهاي بسيار و در نوع خود يگانه روبه‌رو كند. داستان قدرت گرفتن چين به سال 1921 و پس از جنگ جهاني اول برمي‌گردد. جايي كه حزب كمونيسم چين تاسيس شد و تا سال 1949 مردمش را در برابر امپرياليسم، سرمايه‌داري و فئوداليسم رهبري مي‌كرد. در واقع پس از اين جنگ بود كه سايه‌هاي كمونيسم و بر جهان سايه افكند و اروپا كه تا پيش از آن مركز اقتصادي در جهان بود را به عقب راند. اما چرا وضعيت كرونا با جنگ مقايسه مي‌شود؟ زيرا جنگ باعث شد بسياري از بازرگانان اروپايي، مراودات خود را با كشورهاي طرف جنگ تعديل كنند. در اين شرايط برخي هم‌پيمانان بيشتري يافتند و برخي ديگر راهي بازارهاي شرق شدند. كرونا و تاثيراتي كه به ساير كشورها تسري داده، مي‌تواند چين را تا مدتي منزوي كند. هر چند هم اكنون هم اين اتفاق افتاده و برخي شهرها مدت‌هاست كه فعاليت بين‌المللي نداشته‌اند، اما به نظر نمي‌رسد اين انزوا مدت طولاني به طول بكشد، چراكه مي‌تواند ريسك بيشتري براي زنجيره تامين مواد اوليه براي ساير كشورها ايجاد كند؛ مانند آنچه در صادرات قطعات الكترونيك به ژاپن گفته شد. در صورت تداوم اين ريسك، كشورهاي مهم در زمينه توليد دستگاه‌هاي الكترونيكي با هزينه‌اي بالاتر بايد قطعات خود را تامين كنند. دليل دوم در تقابل امريكا و چين است. هر روز اضافي كه از بحران كرونا مي‌گذرد، امريكا را در جنگ با چين تقويت مي‌كند. اما اين «قدرت» نمي‌تواند مدت زيادي به طول بينجامد، چراكه با كاهش فعاليت حوزه‌هاي تكنولوژي، چين نمي‌تواند به تعهداتي كه در فاز نخست توافق تجاري به امريكا داده، جامه عمل بپوشاند. چيزي كه اصلا به مذاق ترامپ خوش نمي‌آيد. دليل سوم، وابستگي اقتصادي است كه در چند دهه اخير به واسطه فعاليت‌هاي چين در ساير كشورها ايجاد شده است. از نظر سياستمداران اين كشور، اين راهي است كه براي شكوفايي و افزايش قدرت ژئوپليتيك انتخاب شده است.