اشتياق فيلمسازان
براي حضور در جشنواره‌هاي خارجي كاردست‌شان داد
قاچاقچيان در كمين جشنواره‌هاي آنلاين
تينا جلالي
اسفند سال گذشته بود كه «خورشيد» آخرين ساخته مجيدي به شكل عجيب و ناباورانه‌اي مورد سرقت واقع شد و نسخه غيرقانوني آن با كيفيت عالي به صورت گسترده در فضاي مجازي منتشر شد . موضوع مهمي كه با سكوت عوامل فيلم «خورشيد» همراه بود و اكثر رسانه‌ها به آن ورود نكردند. البته كاملا مشخص بود مهم‌ترين دليل عدم انتشار خبرقاچاق فيلم «خورشيد» براي جلوگيري از پخش بيشترنسخه غيرقانوني فيلم باشد اما هرچه بود نسخه غيرقانوني آن به سرعت در اينترنت دست به دست مي‌شد.
فيلمي كه نمايش‌هاي جهاني زيادي را پشت سر گذاشته بود و به واسطه موضوع جهاني كودكان كار، در جشنواره‌هاي متعددي حضور داشت وحتي به همت بنياد فرهنگ و دانشگاه يوسي ال‌اي امريكا به صورت آنلاين براي مخاطبان به نمايش درآمد ولي در نهايت طعمه قاچاقچيان شد. شنيده‌هاي موثق ما حاكي از اين است كه فيلم توسط شخصي در امريكا به سرقت رفته است.
بعد از قاچاق فيلم بود كه سازندگان «خورشيد» مجبور شدند شرايط بحراني اكران و بي‌مخاطبي سينماها را بپذيرند و تن به اكران نوروز امسال دهند. به بياني ديگر اگر فيلم «خورشيد» قاچاق نمي‌شد، حالا حالاها نبايد منتظر اكران اين فيلم مي‌مانديم و «خورشيد» هم مثل بسياري از ساخته‌هاي سينماي ايران به سادگي نمايش داده نمي‌شد. كما اينكه فيلم هم موضوع به روزي داشت و تعويق اكران آن باعث كهنگي فيلم نمي‌شد. حالا آنچه اهميت دارد اينكه بر اساس مشاهدات ما ظرف هفته‌هاي گذشته دو فيلم سينمايي ديگر از كارگردانان شناخته شده سينماي ايران كه در يك‌سال گذشته در جشنواره‌هاي زيادي حضور داشتند هم نسخه قاچاق آنهابه‌طور گسترده در فضاي مجازي منتشرشده و همين موضوع سبب شده آنها برنامه اكران‌شان را تسريع ببخشند و با كمترين تبليغ فيلم را روانه اكران كنند. با صاحبان آثار تماس گرفتيم اما آنها براي رسانه‌اي نشدن خبر قاچاق فيلم از گفت‌وگو امتناع كردند و ما هم براي مراعات شرايط اكران اين فيلم‌ها از آوردن نام‌شان پرهيز مي‌كنيم. اما پرسشي كه اين وسط به وجود مي‌آيد اين است كه چطور دو فيلم همزمان با هم سر از بازار قاچاق درآوردند؟ فيلم‌هايي كه هنوز رنگ پرده را به خود نديدند چگونه نسخه غيرقانوني آن به دست سودجويان مي‌رسد؟ سابق بر اين خطر قاچاق در ايران بيشتر متوجه فيلم‌هايي بود كه به صورت آنلاين اكران مي‌شدند يا مدت طولاني از نمايش‌شان در سينماها مي‌گذشت، گويا در حال حاضرسرقت فيلم‌ها ابعاد جديدتري پيدا كرده است. يك منبع آگاه در همين مورد به «اعتماد» مي‌گويد: «اين نوع قاچاق فيلم‌ها، يا از نمايش جهاني فيلم ناشي مي‌شود يا از حضور درجشنواره‌هاي آنلاين.» او در ادامه توضيح مي‌دهد: «از آنجايي كه بحران كرونا يا باعث تعطيلي بسياري از جشنواره‌هاي دنيا شده يا بسياري از اين رويداد‌ها به صورت آنلاين و غير حضوري برگزار مي‌شوند و فيلم‌ها را به صورت اينترنتي در بخش مسابقه به نمايش مي‌گذارند نمايش آنلاين باعث به سرقت رفتن فيلم مي‌شود و فيلم‌هايي ايراني هم كه در بعضي جشنواره‌ها به صورت آنلاين شركت مي‌كنند نسخه غيرقانوني آنهااز طريق سودجويان و سارقان به بيرون درز مي‌كند.»
چه بگوييم از حجم بالاي
جشنواره‌هاي بي‌ارزش!
در همين زمينه محمد اطبايي، كارشناس و پخش‌كننده بين‌المللي سينماي ايران درباره جشنواره‌هاي آنلايني كه منجر به قاچاق فيلم‌ها مي‌شود، صريح مي‌گويد كه «بله، متاسفانه هر جشنواره و نمايش آنلايني با اين خطر همراه است كه راه ورودي باشد تا فيلم‌ها به بازار قاچاق راه پيدا كند. فيلمسازاني كه با ذوق‌زدگي، حضور در هر جشنواره‌اي را به امنيت فيلم‌شان ترجيح مي‌دهند بالاخره اين پيامدها را هم بايد قبول كنند. »
او مي‌گويد: «يك پخش‌كننده بين‌المللي بايد بسيار با احتياط و وسواس فيلم‌ها را در جشنواره‌هاي آنلاين شركت دهد و تمامي تمهيدهاي مختلف جهت امنيت نمايش فيلم را اعمال كند مانند جئو-بلاكينگ كه نمايش را تنها براي بينندگان محدوده كشور محل برگزاري جشنواره محدود مي‌كند و تمهيداتي ديگر كه جاي لو دادن آنها در اينجا نيست! دوستان بايد در وهله اول تلاش‌شان براي حضور در جشنواره‌هاي فيزيكال باشد و حضور در هر جشنواره‌اي كه خطر قاچاق فيلم وجود دارد، منطقي نيست، هر چند ما در اين كشور در رقابت بالا بردن حضورهاي جهاني فيلم‌ها هستيم و چه بگوييم از حجم بالاي جشنواره‌هاي جعلي و بي‌ارزش! اطبايي مي‌گويد: متاسفانه عمده مشكل ما، اشتياق بي‌پايان شماري هموطنان مقيم داخل و خارج براي ديدن فيلم‌ها به صورت آنلاين و پس از آن ضبط و تكثير غيرقانوني اين آثار است. اين پخش‌كننده و كارشناس بين‌المللي در بخش ديگري از صحبت خود با بيان اينكه به هيچ عنوان قصد تهمت زدن به كسي را ندارد اما مي‌گويد موضوع سرقت از جشنواره‌هاي آنلاين خارجي به‌شدت رايج شده و همين موضوع سبب مي‌شود فيلم از دست صاحبان آثار در برود. به گفته اطبايي مشكل برخلاف اتهام‌ها تنها جشنواره‌ها نيستند، زيرا صدها فيلم از كشورهاي مختلف دنيا در جشنواره‌ها شركت مي‌كنند و به‌طور معمول كمتر پيامدي براي فيلم‌ها به وجود مي‌آيد و اين حجم قاچاق فيلم‌هاي ايراني براي خود مسوولان جشنواره‌ها هم عجيب است: « آنها شرايط ديدن فيلم را با تمهيدهاي بالاي امنيتي به صورت استريمينگ ارايه مي‌كنند اما هوش ايراني در اين بزنگاه‌ها بالاتر از تكنولوژي است!» در حال حاضر هم با شرايطي كه همه‌گيري ويروس كرونا به وجود آورده غالب فيلم ديدن مخاطبان به شيوه آنلاين است به نظر مي‌رسد گريزي هم از آن نباشد: « اما حداقل كار براي امنيت سرمايه فيلم‌ها اين است كه از جشنواره‌ها شناخت وجود داشته باشد و فيلم‌ها را در هر جشنواره و رويدادي به نمايش نگذاريم. گرچه در پايان بايد گفت با لطفي كه‌نمايندگان مجلس و ايده‌هاي درخشان‌شان درباره اينترنت دارند بايد منتظر پايان معضل قاچاق فيلم ايراني هم بود و منبعد نه ما مي‌توانيم فيلمي را با استفاده از اينترنت به جشنواره‌ها ارسال كنيم و نه دوستان علاقه به تكثير غيرقانوني اينترنتي براي دانلود و قاچاق فيلم‌ها خواهند داشت. همان بهتر كه درگير نيازهاي حياتي اوليه مانند آب و برق و نان باشيم يا حتي نرخ دلار و حفظ جان سگ هاي‌مان.»
موضوع نگران كننده‌اي است
اما فيلم «قصيده گاو سفيد» به كارگرداني بهتاش صناعي‌ها و مريم مقدم با تهيه‌كنندگي غلامرضا موسوي يك نمونه از فيلم‌هايي ايراني است كه امسال و سال گذشته در جشنواره‌هاي بين‌المللي زيادي شركت كرده است، از موسوي درباره موضوع قاچاق فيلم در جشنواره‌هاي آنلاين جويا مي‌شويم كه او مي‌گويد: اصلا و ابدا اين اتفاق براي فيلم «قصيده گاو سفيد »پيش نيامده، براي اينكه پخش‌كننده فيلم فرانسوي است و با رعايت تمام جوانب فيلم را در جشنواره‌ها نمايش مي‌دهد. او در عين حال مي‌گويد: «موضوع نگران‌كننده‌اي را مطرح كرديد و به نظر مي‌رسد فيلمسازان محترم بايد با احتياط و دقت در جشنواره‌هاي هنري برون مرزي شركت كنند.» موسوي توضيح مي‌دهد كه جشنواره‌هاي معتبر با امكانات وسيعي كه دارند از فيلم‌ها صيانت مي‌كنند. ضمن اينكه امكان دسترسي به فيلم‌ها، صرفا به گروه‌هاي خاص شامل داوران، خبرنگاران و نويسندگان شناخته شده و برخي ميهمانان شاخص محدود مي‌شود. البته با توجه به برگزاري امسال جشنواره جهاني فيلم كن، به نظر مي‌رسد كه نمايش آنلاين فيلم‌ها تقريبا به پايان رسيده است. وي در پايان با اشاره به اينكه فيلم «قصيده گاو سفيد» به صورت آنلاين در بخش رقابتي جشنواره برلين حضور داشته و همچنين در جشنواره ترايبكا هم اكران شده ولي فيلم قاچاق نشده بيان مي‌كند كه پخش‌كننده خارجي كاملا از فيلم صيانت مي‌كند.
با تمام اين صحبت‌ها به نظر مي‌رسد بر سناريوي قاچاق فيلم‌ها نقطه پاياني نمي‌توان قائل بود و هر روز بر ابعاد اين پديده مذموم افزوده مي‌شود.
اطبايي: فيلمسازاني كه با ذوق‌زدگي حــضـور در هر جشنواره‌اي را به امنيت فيلم‌شان ترجيح مي‌دهند پيامدهاي قاچاق را هم بايد قبول كنند.
موسوي: موضوع نـگـران‌كـننده‌اي را مطرح كرديد و فيلمسازان محترم بايد با احتياط و دقت در جـشنـواره‌هاي هنري برون‌مرزي شركت كنند.