انتظار بخش كشاورزي از وزير پيشنهادي
نعمت احمدي
مساله وزارت كشاورزي و اينكه چه كسي متصدي اين پست خواهد شد را در دفتر خاطراتم ورق مي‌زنم حتي در رژيم گذشته كه مردم سياسي نبودند يا كمتر به سياست فكر مي‌كردند، وزير كشاورزي يا هر اسمي كه اين وزارتخانه يدك مي‌كشيد در زندگي روستاييان و روستازادگان شهرنشين شده مورد توجه بود از حسن ارسنجاني گرفته تا رضا اصفهاني يا مهندس زالي و اين اواخر دكتر عيسي كلانتري و سپس مهندس محمود حجتي. معروف است كه عيسي كلانتري بدشانس‌ترين وزير كشاورزي بود كه با غول خشكسالي دست و پنجه نرم مي‌كرد و سياست توسعه كشاورزي را پيش مي‌برد اما محمود حجتي خوش‌شانس‌ترين وزير كشاورزي بود كه در ايام ترسالي و زماني كه طرح‌هاي مهم كشاورزي مثل خودكفايي گندم كه بدترين شعار در بخش كشاورزي است با طرح‌هاي آبياري باراني و قطره‌اي به ثمر مي‌رسيد سكان اداره وزارت كشاورزي را به دست مي‌گرفت و به وزير خوش‌شانس معروف بود. خشكسالي در ايران سابقه‌اي به درازناي تاريخ دارد. كتيبه معروف بيستون و دعاي داريوش پادشاه هخامنشي را همه شنيده‌ايم كه از اهورامزدا مي‌خواهد كشورش را از خشكسالي و دروغ نجات دهد. در خاطرات امير اسدالله علم مي‌خوانيم كه هر وقت بارندگي مي‌شد نشاطي همه را در خود فرو مي‌برد. وقتي خشكسالي از سپيده‌دم تاريخ مدون ايران تا امروز بختك‌وار بر امنيت غذايي كشورمان چنبره زده است، پرسش اين است دولت‌ها چه اقداماتي براي برخورد با كشاورزي در دوران خشكسالي انجام داده‌اند. درست است كه ايران در منطقه خشك جغرافيايي قرار دارد اما همه مناطق كشور در دايره تعريف خشكسالي نمي‌گنجد. مناطقي از شمال كشور بالاي 1000 ميليمتر بارندگي دارند، غرب و جنوب غربي كشور و بخش‌هاي از شمال شرقي راندمان بارندگي بالايي دارند. در منطقه‌اي از ساوه كه نگارنده به زراعت و باغداري مشغولم متوسط بازندگي بالاي 200 ميليمتر است. با اين‌بارندگي‌ها چه كرديم كه بعد از 2500 سال هنوز دعاي داريوش بزرگ را تكرار مي‌كنيم. در سال‌هاي پر رونق نفت براي برون‌رفت از خشكسالي و تامين آب از منابع ديگر چه كرديم و مهم‌تر اينكه براي جلوگيري از فرار روان‌آب‌هايي كه در همين بارندگي‌هاي فصلي به وجود مي‌آيد چه كرديم. اخيرا كليپي در فضاي مجازي دست به دست مي‌شود كه دولت عربستان با متوسط بارندگي 66 ميليمتر در سال توانسته علاوه بر تامين ميوه و سبزيجات مورد نياز خود در سال 2018 مبلغ 236 ميليون دلار از صادرات ميوه و سبزي، مهم‌تر از آن با تكيه بر فناوري‌هاي نوين كشاورزي مكانيزه و استحصال آب نه با روش حرارت دادن بلكه با روش الكترونيكي و تامين برق از نيروگاه‌هاي خورشيدي روزانه بيش از 5/1 ميليون مترمكعب آب نمك‌زدايي كند و بيش از 35 هزار كيلومتر مربع اراضي لم‌يزرع را به اراضي كشاورزي تبديل كند، در ايران اما وضع فرق مي‌كند پراكندگي نزولات آسماني در پهنه فلات ايران اين امكان را به دست‌اندركاران بخش كشاورزي مي‌دهد كه از روش آبخيزداري استفاده كنند و آبخوان‌هاي كشور را با اين روش ساده اما پربازده از روان‌آب‌هايي كه عمدتا از كشور خارج يا از دسترس دور مي‌شوند را پر كنند. از نظر منابع آبي كشور ايران همانند تاجر ورشكسته‌اي مي‌ماند كه سال‌هاست اعتبار تجاري او متوقف شده است اما كماكان به كار خود ادامه مي‌دهد. گفته مي‌شود 70 درصد ذخاير آب سفره‌هاي زيرزميني را تا به حال از دست داده‌ايم و با تعجب هر روزه شاهد گسترش بيابان‌ها مي‌شويم، آمار درستي از چاه‌هاي غيرمجاز نداريم، اعداد و ارقامي كه گفته مي‌شود با هم اختلاف دارند اما حدود 700 هزار چاه غيرمجاز علاوه بر چاه‌هاي مجازي كه در شرايط خاص و با امدادهايي كه از ناحيه از ما بهتران صورت مي‌گرفت به مكيدن آخرين ذخاير آبي مشغول هستند، به فرسايش خاك هم كمك مي‌كنند. وقتي شعار بي‌معناي - عملكرد در هكتار - كه به مكيدن هر چه بيشتر آب كمك مي‌كند مورد توجه مسوولان رده بالاي كشاورزي قرار دارد و كسي از شعار علمي - درآمد خالص در واحد آب مصرفي - يعني پاسخ به اين سوال كه فلان محصول زراعي با چه ميزان آب مصرفي توليد شده است و آيا صرفه اقتصادي دارد، استقبال نمي‌كند و هزاران تن هندوانه‌اي كه بيشترين آب را مصرف مي‌كند در كنار گوجه‌اي كه مي‌شود در گلخانه‌ها با كمترين آب مصرفي توليد كرد و به همسايگان كم آب خود به ثمن بخس فروخت، آيا توقع آن داريم كه اين 30 درصد آبي كه ته چاه‌هاي مجاز و غيرمجاز باقي مانده و با تاسف صرف توليد هندوانه و محصولاتي از اين قبيل مي‌شود، حيات كشاورزي كشور ادامه پيدا كند.
حال كه آقاي رييسي ليست وزراي پيشنهادي خود را به مجلس تقديم كرده براي اولين‌بار شخصيتي را به عنوان وزير كشاورزي معرفي كرده است كه تحصيلات مرتبط با شرايط خاص و ويژه امروز كشاورزي ايران را دارد، آقاي دكتر سيدجواد ساداتي‌نژاد كه عمدتا شخصيت دانشگاهي است تا اجرايي، اما تحصيلات او جالب توجه است مدرك كارشناسي ايشان در رشته مهندسي منابع طبيعي – آبخيزداري در دانشگاه مازندران و مدرك كارشناسي ارشد وزير معرفي شده، منابع طبيعي و آبخيزداري از دانشگاه تربيت مدرس و مدرك دكتراي ايشان مهندسي هيدرولوژي از دانشگاه دولتي مسكو است؛ رشته‌هاي مرتبط با نحوه ذخيره آب و روان‌آب‌ها. در گذشته آقاي دكتر عيسي كلانتري كه ليسانس زراعت، اصلاح نباتات را از دانشكده كشاورزي دانشگاه اروميه و فوق‌ليسانس فيزيولوژي باغي را از دانشگاه تبراسكا و دكتراي فيزيولوژي و بيوشيمي محصولات زراعي را در دانشگاه ايالتي آيوا از امريكا اخذ كرد از دولت مهندس موسوي تا هاشمي‌رفسنجاني و سيد محمد خاتمي وزارت كشاورزي را برعهده داشت و آقاي محمود حجتي كه دانش‌آموخته مهندسي عمران بود هر چند به وزير خوش‌شانس معروف شد اما تحصيلات اين دو وزير كه بخش عمده طول ايام وزارت كشاورزي را در اختيار داشتند در حوزه آب و آبخيزداري نبود حال كه آقاي ساداتي‌نژاد كه براي وزارت كشاورزي معرفي شده و احتمال راي اعتماد ايشان با توجه به اينكه عضو مجلس است و با مجلسيان آشناست، اميد مي‌رود كه براي يك بار هم كه شده دغدغه 2500 ساله خشكسالي را به اميد نزول باران يا احداث سد كه در دوره‌هاي گذشته رواج پيدا كرده بود، بلكه درمان قطعي درد مزمن خشكسالي از طريق حمايت از صنعت آبخيزداري كه مي‌تواند مانع از هدر رفتن روان‌آب‌ها بشود و با تزريق آب به سفره‌هاي زيرزميني تعادل حداقلي بين تزريق آب به سفره‌هاي زيرزميني و برداشت‌هاي مجاز و غيرمجاز برقرار كند. كاش در سرلوحه اقدامات كانديداي وزارت كشاورزي علاوه بر حمايت از صنعت آبخيزداري و آبخوان‌داري كه در اين رشته متخصص است و براي اولين‌بار شخصي با اين تخصص به وزارت كشاورزي خواهد رسيد، الگوي كشت هم مورد توجه قرار گيرد و با حمايت از صنايع تبديلي در بخش كشاورزي و نيز تغيير الگوي كشت و حمايت از محصولات كم‌مصرف در زمينه آب در جغرافياي پراكنده كشاورزي كشور به الگوي مناسبي برسيم تا به ورشكستگي كامل در زمينه كشاورزي نرسيم.