دور دوم گفت‌وگوهاي استراتژيك
ايالات متحده و روسيه اين هفته آغاز مي‌شود
واشنگتن - مسكو
گفت‌وگو مهم‌تر از توافق
محمدحسين لطف‌الهي
وزارت امور خارجه ايالات متحده روز دوشنبه اعلام كرد كه دومين دور از گفت‌وگوهاي استراتژيك واشنگتن و مسكو طي اين هفته آغاز خواهد شد و دو كشور تلاش خواهند كرد تا اختلافات بي‌شمارشان در موضوعاتي نظير سلاح‌هاي هسته‌اي و همچنين فضاي سايبري را حل و فصل كنند. هرچند اين گفت‌وگوها از اهميت زيادي برخوردار است، اما مقام‌هاي دو كشور انتظاري براي دستيابي به توافق طي مدتي كوتاه ندارند و بر ضرورت تداوم گفت‌وگوها تاكيد مي‌كنند.
اين وزارتخانه اعلام كرده است كه معاون سياسي وزارت خارجه امريكا هيات ديپلماتيك ايالات متحده را كه روز پنجشنبه عازم ژنو پايتخت سوييس خواهد شد، رهبري خواهد كرد. اولين دور از گفت‌وگوها در شرايطي در ماه جولاي برگزار شد كه نزديك به يك ماه پيش از آن و در ماه ژوئن، جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده و ولاديمير پوتين همتاي روس او با يكديگر به صورت رو در رو ديدار كردند. با اين وجود دور اول گفت‌وگوها ميان طرفين كه ميان هيات امريكايي به رهبري وندي شرمن و هيات روسي به رهبري سرگئي ريابكوف صورت گرفت، نتيجه خاصي در پي نداشت.
مقام‌هاي امريكايي پس از دور اول گفت‌وگوها درباره نتايج اين مذاكرات اعلام كردند كه رفتار هيات روسي اصولي و حرفه‌اي بوده اما جز حصول توافق براي ديدار مجدد نتيجه‌اي در پي نداشت. به نوشته خبرگزاري آسوشيتدپرس، يك مقام ارشد وزارت خارجه امريكا كه مايل به فاش شدن نامش نبود در اين خصوص مي‌گويد: «ايالات متحده از نتايج ديدار نخستين راضي بوده و اميدوار است كه آن ديدار زمينه را براي گفت‌وگوهايي ادامه‌دار و سازنده پيرامون مساله كنترل تسليحات و ساير مسائل استراتژيك فراهم كند.»
اين مقام مسوول به خبرنگاران گفت كه دستور كار نشست پيش‌رو تنها درباره سلاح‌هاي هسته‌اي نيست و درباره مسائل ديگر نيز گفت‌وگو خواهد شد، از جمله مسائل مربوط به استفاده از فضا و دنياي سايبري. براساس اظهارات اين مقام، در گفت‌وگوهاي سايبري نيز تمركز روي موضوعاتي مثل باج‌افزارها و حملات هكري نخواهد بود و دو طرف درباره كاربردهاي اين موضوع روي مسائل استراتژيك و هسته‌اي گفت‌وگو خواهند كرد.
مقام ارشد وزارت خارجه امريكا تصريح مي‌كند كه روس‌ها در خصوص موشك‌هاي دفاعي ايالات متحده ابراز نگراني مي‌كنند و امريكايي‌ها نيز مي‌گويند اين موشك‌ها عليه روسيه استفاده نمي‌شود و براي مقابله با تهديدهاي ايران و كره شمالي نصب شده است.
گفت‌وگو در ميانه دوراني تنش‌آلود
دور دوم گفت‌وگوها ميان ايالات متحده و روسيه در شرايطي آغاز مي‌شود كه تنش ميان دو كشور بسيار گسترده شده و اين روابط تنش‌آلود ممكن است روي نتيجه گفت‌وگوها اثرگذار باشد.پيتر بروكز، كارشناس بنياد هريتيج در اين باره مي‌نويسد: «واشنگتن و مسكو بر سر اشغال شبه‌جزيره كريمه از سوي روسيه، حمايت مداوم از شورشيان شرق اوكراين و ادامه اشغال بخش‌هايي از گرجستان با روسيه اختلاف‌نظر دارند. ايالات متحده نگران دخالت‌هاي مسكو در ماجراي سوريه است، از دخالت‌هاي اين كشور در بلاروس احساس خطر مي‌كند و نگراني‌هايي نيز پيرامون همكاري‌هاي روسيه و چين دارد. امريكا بر اين باور است كه روسيه به صورت مستقيم در حملات سايبري عليه ايالات متحده و صنايع امريكايي نقش داشته و وعده مقابله با مثل با اين موضوع را داده است. حقوق بشر در روسيه يكي از موضوعاتي است كه ايالات متحده با استفاده از آن حملات كلامي زيادي عليه مسكو انجام مي‌دهد و دو موضوع (ادعايي) تلاش براي مسموم كردن الكسي ناوالني، منتقد روس و سرگئي اسكريپال جاسوس سابق از جمله موضوعاتي بوده كه تنش ميان دو كشور را تا حد زيادي افزايش داده است.» او همچنين مدعي شده حتي دستيابي به توافق با مسكو بر سر موضوعات كنترل تسليحات فايده‌اي ندارد، چراكه روسيه آن را نقض مي‌كند.
ايالات متحده و مجموعه ناكامي‌ها
در سياست خارجي
جو بايدن رييس‌جمهور امريكا در طول رقابت‌هاي انتخاباتي سال 2020 وعده داده بود كه بر خلاف دونالد ترامپ، چهل‌وپنجمين رييس‌جمهور ايالات متحده تلاش خواهد كرد تا به جاي يكجانبه‌گرايي با بهره‌گيري از ديپلماسي مشكلات پيش روي سياست خارجي امريكا را حل كند اما از ماه ژانويه كه او كار خود را آغاز كرد تاكنون، عملا پيشرفتي جدي در هيچ‌كدام پرونده‌اي اساسي از سياست خارجي امريكا ديده نشده است.
مذاكرات با ايران درباره احياي توافق هسته‌اي سال 2015 كه دونالد ترامپ در سال 2018 از آن خارج شد، براي مدتي طولاني به تاخير افتاده و اكثر كارشناسان از نبود چشم‌اندازي مثبت براي احياي توافق صحبت مي‌كنند.
كره شمالي بار ديگر مدعي شده فعاليت‌هاي هسته‌اي در سايت يانگ بيون را از سر گرفته و مرتبا اخباري در خصوص آزمايش‌هاي موشكي اين كشور به گوش مي‌رسد كه باعث نگراني امريكا و همسايگان پيونگ‌يانگ شده است.
پيشرفت‌هاي موشكي و هسته‌اي چين بسيار سريع و جالب توجه بوده و عدم پذيرش پيوستن به مذاكرات كنترل تسليحات از سوي پكن اين نگراني را تشديد كرده است كه چين در ميان مدت بتواند به قدرتي غيرقابل مهار در حوزه هسته‌اي تبديل شود.
خروج از افغانستان و ناديده گرفتن نظرات متحدان و كارشناساني كه درباره تبعات اين موضوع هشدار مي‌دادند سبب شده تا از اعتمادها به دولت بايدن كاسته شود و متحدان نگران تكرار رفتارهاي يكجانبه دوره ترامپ، در دوره بايدن باشند.
انعقاد توافق Aukus نيز خشم فرانسه و كشورهاي اروپايي را برانگيخته و آنها تصور مي‌كنند ايالات متحده از پشت به آنها خنجر زده است.
گفت‌وگوي ساليوان و پاتروشف
در راستاي هماهنگي‌هاي بيشتر، در ابتداي هفته جاري نيكلاي پاتروشِف، دبير شوراي امنيت ملي روسيه و جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي امريكا در تماس تلفني بر اهميت تداوم گفت‌وگو ميان مسكو و واشنگتن درباره ثبات راهبردي و امنيت اطلاعاتي تاكيد كردند. شوراي امنيت روسيه با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد: نيكلاي پاتروشِف در گفت‌وگوي تلفني با جيك ساليوان روابط دوجانبه و پرونده‌هاي منطقه را در صدر آنها اوضاع افغانستان بررسي كرد. بر اساس اين بيانيه، پاتروشف و ساليوان همچنين بر اهميت تداوم گفت‌وگو ميان مسكو و واشنگتن درباره ثبات راهبردي و امنيت اطلاعاتي تاكيد كردند. در اين گفت‌وگوي تلفني دو طرف از همكاري دو كشور از جمله نتايج ديدار اخير والري گراسيموف رييس ستاد كل نيرو‌هاي مسلح روسيه با مارك ميلي رييس ستاد مشترك نيرو‌هاي مسلح امريكا در فنلاند تمجيد كردند.
جمهوري‌خواهان مخالف گفت‌وگو
پيش از دور اول گفت‌وگوهاي استراتژيك ميان دولت بايدن و كرملين در ماه جولاي، آخرين دور گفت‌وگوها حول محور مسائل مربوط به ثبات استراتژيك در سال ۲۰۲۰ و در زمان رياست‌جمهوري دونالد ترامپ برگزار شد. در آن زمان دو طرف كه نگران سرنوشت مسائل مربوط به كنترل تسليحات هسته‌اي پس از اتمام توافق نيواستارت -در فوريه ۲۰۲۱- بودند، تلاش كردند تا به توافقي در اين خصوص دست پيدا كنند. اين گفت‌وگوها نتيجه مشخصي نداشت تا اينكه دولت بايدن تنها ۵ روز پيش از پايان مهلت تمديد اين توافق اعلام كرد كه مسكو و واشنگتن براي تمديد پنج ساله نيواستارت توافق كرده‌اند.
دموكرات‌ها معتقدند گفت‌وگو پيرامون اين موضوعات با روسيه مي‌تواند نتايج خوبي به همراه داشته باشد و نشان مي‌دهد كه كاخ سفيد اهميت مساله را درك مي‌كند.
جمهوري‌خواهان اما بر اين باورند كه ورود به اين گفت‌وگوها پيش از بررسي تخلفات روسيه در توافق‌هاي پيشين اشتباه است. سناتور جيم ريسك تاكيد دارد: «دولت بايدن هيچ تلاشي براي بررسي نقض معاهده INF از سوي روسيه نداشته و پيش از بررسي اين موضوع گفت‌وگو براي توافق‌هاي آينده نبايد اتفاق بيفتد.» دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۹ با طرح اين ادعا كه روسيه با آزمايش موشك‌هايي با سيستم‌هاي پيشرفته و ممنوع در حال نقض اين توافق است از INF خارج شده بود.رز گاتمولر، مذاكره‌كننده ارشد ايالات متحده در مذاكرات منتهي به توافق نيواستارت به دولت بايدن توصيه مي‌كند كه اهدافي معقول‌تر در مذاكرات داشته باشد.
به گفته او، هدف واشنگتن و مسكو از ادامه گفت‌وگوهاي ثبات استراتژيك بايد در مرحله اول «گفت‌وگوي خوب به جاي امضاي توافق» باشد هرچند كه تفاهماتي هم پيرامون برخي مسائل حاصل شود اما اولويت نخست ايجاد يك فهم مشترك و بازسازي اعتماد از دست رفته است.