حراج تهران
زير ذره‌بين اصالت‌سنجي
مهرداد فلاح
اين يك گزاره صحيح و مقرون به حقيقت است كه هنر هر زمان گران شود، آثار جعلي هم زياد مي‌شود. همين وضعيت سبب شده موضوع «اصالت هنر» امروز به دغدغه جهاني هنر معاصر بدل شود و اصالت، از منظر ناب بودن و تقلبي نبودن، در جوامع مختلف به شكل يك ارزش نگريسته مي‌شود و ذهن علاقه‌مندان هنر را به خود جلب مي‌كند. اين مساله در هنر معاصر، پرسش‌ها، چالش‌ها، اعتراض‌ها و نارضايتي‌هايي را به وجود آورده و همين مسائل هنر معاصر را نسبت به معناي هنر در اعصار گذشته متفاوت كرده است. امروز مبحث اصالت‌سنجي آثار هنري در حراج‌هاي بين‌المللي نيز با قوت دنبال مي‌شود و به‌طور معمول، هر گاه اثري در يك حراج معتبر به نمايش يا فروش گذاشته مي‌شود، قبلا آن اثر به‌طور حتم كارشناسي شده است. براي مثال هنگامي كه حراج ساتبيز تعدادي اثر از ون‌گوگ را عرضه مي‌كند؛ مبنا اين است كه اين آثار اصيل هستند؛ چرا كه چاپ اين آثار در كاتالوگ حراج، بدين معناست كه اين آثار كارشناسي شده‌اند و از نظر آن حراج كارشناسي‌ها قابل اتكاست.
حراج تهران كه اين روزها براي برپايي پانزدهمين رويداد فروش خود آماده مي‌شود، اخيرا درباره مسووليت اصالت آثار هنري مندرج در كاتالوگ اين دوره، توضيحاتي ارايه كرد كه حايز اهميت به نظر مي‌رسد. اين حراج با توجه به حواشي پيش‌آمده درخصوص ميزان تعهد و مسووليت اصالت آثار، توجه همگان را به مفاد قرارداد در مورد اصالت آثار جلب كرده كه مطابق با آن، كليه آثارِ ارايه‌شده در اين حراج توسط كارشناسان معتبر بررسي و اصالت و انتساب آنها به پديدآورنده اثر مورد بررسي قرار مي‌گيرد. درخصوص آثار كلاسيك، عنداللزوم بررسي توسط كارشناسان وزارت ميراث فرهنگي و گردشگري صورت خواهد گرفت. اين حراج اعلام كرده با توجه به آنكه آثار ارايه‌شده در اين رويداد به مدت سه روز جهت رويت متقاضيان در معرض بازديد عموم قرار مي‌گيرد، متقاضيان اين امكان را جهت بررسي‌هاي كارشناسي متعارف از جانب كارشناسان منتخب خود در مدت مزبور دارا هستند.
شايد يكي از اقدامات ضروري در زمينه اصالت آثار هنري همين بيانيه حراج تهران بود كه نشان داد اين بنگاه تجارت آثار هنري، مسووليت آثاري را كه به فروش مي‌رساند، مي‌پذيرد. البته همين جا مي‌توان به خريداران، اين توصيه ساده را كرد كه اثر هنري را از جاهاي معتبر خريداري كنند. در اصالت‌سنجي يك اثر بنگاه‌هاي اقتصادي آثار هنري نسبت به فاكتور فروشي كه به خريداران مي‌دهند داراي مسووليت هستند و در اين ارتباط عرضه‌كنندگان آثار هنري بايد به اين نكته دقت كنند كه خريداران آثار هنري، هنردوستاني هستند كه به هنر اين سرزمين كمك شاياني مي‌كنند چه در داخل و چه در خارج و وظيفه ما جلب رضايت آنان و بيشتر علاقه‌مند كردن آنان به عرصه هنري است. خريداران و بنگاه‌هاي اقتصادي و مشاوران، وظيفه اطمينان‌بخشي در ارتباط با اصالت و كيفيت اثر هنري دارند كه اثر هنري خوب و شايسته را بدون هيچ شك و ترديدي به خريداران معرفي كنند. در غير اين صورت چه فرقي بين يك فرد عادي و يك بنگاه اقتصادي است؟
تجربه نويسنده اين سطور به عنوان نماينده هنري معرفي‌شده از طرف زنده‌ياد صادق تبريزي در زمان حيات اين هنرمند و خانواده ايشان، ناظر به همين معناست. در حراجِ پيش روي تهران كه دو اثر از زنده‌ياد تبريزي چكش خواهد خورد، ما در زمينه وضعيت اصالت‌سنجي آثار اين هنرمند پيگير هستيم؛ ضمن اينكه حراج‌هايي را هم كه خارج از كشور برگزار مي‌شود دنبال مي‌كنيم و خوشبختانه اصالت‌سنجي آثار استاد تبريزي در اين حراج‌ها درست بوده است. ضمنا بنده مسووليت هر گواهي اصالت اثري را كه براي آثار زنده‌ياد تبريزي صادر كرده‌ام، مي‌پذيرم و همين جا از گالري‌داران و مجموعه‌داراني كه در زمينه تبادل آثار زنده‌ياد تبريزي با اين خانواده همكاري داشته‌اند، قدرداني مي‌كنم.
تمام آثار زنده‌ياد تبريزي كه تاكنون در حراج‌هاي تهران، ساتبيز و بونامز عرضه شده، مورد رصد ما قرار گرفته و داراي اصالت هستند و به لطف مجموعه‌داران و گالري‌داران مدتي است كه اثر جعلي از تبريزي در بازار مشاهده نشده است. از حيث كم بودن آثار اين هنرمند در بازار و با همكاري گالري‌داران و كارشناسان خوشبختانه از ورود جاعلان به عرصه آثار تبريزي جلوگيري شده است.
در پايان بايد اضافه كنم هميشه در كنار تمام ملاحظات فني و قانوني كه درمورد لزوم اصالت‌سنجي آثار هنري مطرح مي‌شود؛ يك ملاحظه اصلي نيز وجود دارد و آن، حقيقت است اما به قول خاوير مارياس، نگذاريم بخش بزرگ‌تر حقيقت در سايه قرار بگيرد.