وزراي خارجه و دفاع امريكا به اوكراين رفتند، گوترش اين هفته به مسكو و كي‌يف سفر مي‌كند
ديپلماسي پويا اما نه چندان اميدوار كننده
محمدحسين لطف‌الهي
در شرايطي كه بيش از دو ماه از آغاز حمله نظامي روسيه به اوكراين مي‌گذرد، آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه و لويد آستين، وزير دفاع ايالات متحده روز يكشنبه عازم كي‌يف شدند تا با رييس‌جمهور اوكراين ديدار و گفت‌وگو كنند. اين اولين سفر مقام‌هاي ارشد امريكايي به اوكراين از زمان شروع جنگ محسوب مي‌شود. ولوديمير زلنسكي روز شنبه گفته بود انتظار ندارد كه اين مقام‌ها با دست خالي به كي‌يف بيايند.
ولوديمير زلنسكي رييس‌جمهور اوكراين شامگاه شنبه در يك نشست خبري پس از آنكه اعلام كرد قرار است با دو تن از مقام‌هاي ارشد ايالات متحده يعني وزراي خارجه و دفاع اين كشور ديدار كند، اظهار داشت كه انتظار ندارد اين مقام‌ها با «دستان خالي» به كي‌يف بيايند. او تصريح كرد: «ما در انتظار چيزهاي خاص و تسليحات خاص هستيم.» اسكاي‌نيوز، ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين همچنين گفت: اين تجهيزات و تسليحات براي اوكراين به منظور بازپس‌گيري قلمروهاي اشغال‌شده‌اش توسط روسيه ضروري است. هر وقت كه تسليحات بيشتري دريافت كنيم، مي‌توانيم به سرعت قلمروهاي اشغال‌شده خود را پس بگيريم. اگر روسيه مردم ما را در شهر محاصره شده ماريوپل از بين ببرد يا همه‌پرسي براي ايجاد جمهوري‌هاي بيشتر خودمختار در خاك اوكراين برگزار كند، كي‌يف از مذاكرات با مسكو خارج مي‌شود. رييس‌جمهوري اوكراين همچنين ادامه داد: اگرچه روسيه مي‌تواند از تسليحات اتمي استفاده كند اما نمي‌خواهم چنين باوري داشته باشم. زلنسكي همچنين از رهبران جهان خواست تا از اوكراين حمايت و پشتيباني كنند و افزود: در دفاع از اوكراين شجاع باشيد.
همه اين اظهارات كه براي ديپلماسي نااميدكننده ارزيابي مي‌شود در شرايطي مطرح شده است كه هنوز نشانه‌هايي مبني بر احتمال برگزاري ديدارها و گفت‌وگوهايي ميان مقامات عالي روسيه و اوكراين وجود دارد و هفته پيش رو را مي‌توان هفته‌اي شلوغ براي ديپلماسي در خصوص جنگ اوكراين و روسيه توصيف كرد. پس از سفر دو مقام امريكايي، قرار است روز سه‌شنبه آنتونيو گوترش دبيركل سازمان ملل متحد به مسكو سفر كند و پس از ديدار با ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه، روز پنجشنبه عازم كي‌يف شود تا بتواند با ولوديمير زلنسكي نيز به بحث و تبادل نظر بپردازد. او پيش از سفر به مسكو نيز امروز دوشنبه در آنكارا خواهد بود تا ديداري با رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه داشته باشد. كارشناسان پيش‌بيني مي‌كنند هدف گوترش، فراهم كردن امكان گفت‌وگوهاي مستقيم روساي جمهور روسيه و اوكراين با ميانجي‌گري سازمان ملل و تركيه است. هفته گذشته مارتين گريفيث، از مقام‌هاي ارشد سازمان ملل گفته بود كه تركيه براي مذاكرات در امور بشردوستانه بين كي‌يف و مسكو ميزبان ارزشمندي است.
برنامه‌ريزي سفر گوترش مورد انتقاد مقام‌هاي اوكرايني است و آنها مي‌گويند اين برنامه را «غيرمنطقي» مي‌دانند چرا كه اگر دبيركل سازمان ملل واقعا در پي يافتن راه‌حل بود بايد ابتدا به اوكراين مي‌رفت و با «جنايت‌هايي كه روسيه انجام داده» مواجه مي‌شد و سپس به مسكو مي‌رفت تا درباره اين جنايت‌ها بازخواست كند.
اين نااميدي از اثربخشي تلاش‌هاي ديپلماتيك در هفته پيش رو زماني بيشتر شد كه سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه روز جمعه گفت كه مذاكرات كشورش با اوكراين پيشرفتي ندارد. او افزود: «پيشنهادي كه پنج روز پيش به مذاكره‌كنندگان اوكرايني ارايه كرديم و با در نظر گرفتن اظهارات آنها هم تهيه شده بود بدون پاسخ مانده است.»
ميدان جنگ؛ تعيين‌كننده نهايي
همزمان با تحركات ديپلماتيك براي پايان دادن به بحران اوكراين، آنچه مي‌تواند واقعا نتيجه نهايي جنگ و زمان پايان آن را مشخص كند، تحولات ميداني است. در حال حاضر عمليات نظامي روسيه در مناطق شرقي و جنوب شرقي اوكراين ادامه دارد و آنها در شرايطي كه شهر به شهر و روستا به روستا مي‌جنگند اوكرايني‌ها نيز مي‌كوشند با ضدحمله‌هاي كوچك از سرعت پيشروي آنها بكاهند. موسسه مطالعات جنگ در واشنگتن نوشته است استراتژي اوكرايني‌ها اين است كه با وارد آوردن تلفات جاني و نظامي به مهاجمان روس از طريق گروه‌هاي كوچك هزينه اشغال را براي نيروهاي روسيه تا سر حد ممكن بالا ببرند تا اين مهاجمان تحت فشار خطوط تداركاتي نه چندان مستحكم و تلفات سنگين مجبور به عقب‌نشيني شوند.
نيروهاي مسلح اوكراين اعلام كردند كه روز شنبه موفق شده‌اند ۹ پهپاد و ۳ فروند هواپيماي روسيه را در منطقه دونتسك ساقط كنند و در منطقه لوهانسك نيز ضمن دفع ۱۲ حمله نيروهاي روسي، ۴ تانك، ۱۵ خودرو زرهي و ۵ سامانه توپخانه ارتش روسيه را منهدم كردند. همزمان در دونتسك نيز نيروهاي جدايي‌طلب تحت حمايت روسيه با استفاده از خمپاره، توپخانه و سامانه‌هاي موشكي به حملات خود عليه مواضع ارتش اوكراين ادامه دادند.
آنچه در اين شرايط مهم به نظر مي‌رسد، اين است كه هدف نيروهاي روسيه دقيقا چيست و آيا با تلاش روس‌ها براي تحقق اين هدف امكان موفقيت در مذاكرات صلح و كارگشا بودن ديپلماسي وجود دارد يا نه. ژنرال رستم مينه‌كائف، جانشين فرمانده نيروهاي نظامي روسيه در قرارگاه مركزي روز يكشنبه در اين خصوص گفت كه هدف اصلي مسكو «تسلط كامل بر دونباس و جنوب اوكراين است.» به نوشته خبرگزاري تاس، مينه‌كائف تاكيد كرد كه روسيه بدين وسيله مي‌خواهد شرايط امني را براي ايجاد يك كريدور ميان دونباس و كريمه ايجاد كند. به گفته او، اين كار همچنين به روسيه اجازه خواهد داد به منطقه ترانسنيستريا در مولداوي دسترسي يابد.
مولداوي گفته است در پي اظهارات يك فرمانده نظامي روس در خصوص تماميت ارضي اين كشور، سفير روسيه را احضار كرده است. وزارت خارجه مولداوي با «ابراز نگراني عميق» از اين اظهارات اعلام كرده است روسيه بايد «بي‌طرفي» مولداوي را به رسميت بشناسد. ولودمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين گفته است اظهارات فرمانده روس نشان مي‌دهد روسيه مي‌خواهد به كشورهاي ديگر حمله كند و حمله به اوكراين تنها «يك آغاز» براي مسكو است.
نيروهاي روسيه در جنوب به تازگي توانسته‌اند شهر ماريوپول را تسخير كنند و كارخانه آزوفستال كه محل استقرار آخرين مدافعان اين شهر است به محاصره خود در بياورند. درگيري ميان نيروهاي نظامي روس با اوكرايني‌ها براي تسخير شهرهاي كليدي ميكلايف و بندر اودسا نيز همچنان ادامه دارد و وزير دفاع اوكراين مي‌گويد مقاومت در اين شهرها با قوت ادامه خواهد يافت.
روز يكشنبه زماني كه خبرنگاران از دميتري پسكوف، سخنگوي كاخ رياست‌جمهوري روسيه درباره اينكه «منظور از جنوب اوكراين دقيقا كدام شهرها و كدام مناطق است؟» سوال كردند، پسكوف پاسخي به اين سوال نداد و به خبرنگاران گفت كه چنين سوالي را بايد از سخنگوي وزارت دفاع پرسيد.