نگاهي به قطعنامه شوراي حكام و واكنش ايران
زمان براي احياي برجام
محدود شد
با يادداشت‌هايي از محمود محمدي، فريدون مجلسي، جاويد قربان‌اوغلي و جهانبخش ايزدي
سارا معصومي
ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي شمشيرها را براي يكديگر از رو بسته‌اند. ماجرا از گزارش رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي آغاز شد؛ گزارشي كه در آن ايران به عدم پاسخگويي كافي به پرسش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره چند موضوع مورد اختلاف در حوزه تعهدات پادماني متهم شد، پس از آن سه كشور اروپايي فرانسه، بريتانيا و آلمان همصدا با ايالات متحده با بستر قرار دادن گزارش گروسي پيش‌نويس يك قطعنامه را عليه ايران به شوراي حكام ارايه كردند، ايران در فاصله تهيه و توزيع اين پيش‌نويس تا راي‌گيري درباره آن، واكنش به گزارش گروسي و تهديد به صدور قطعنامه را عملي كرد. واكنش‌هايي كه شامل قطع اتصال دوربين‌هاي فراپادماني (از جمله دوربين ناظر بر دستگاه OLEM كه در مسير غني‌سازي اورانيوم قرار مي‌گيرد و درصد غني‌سازي را در هر لحظه نشان مي‌دهد و ديگري دوربين ناظر بر دستگاه فلومتر كه در ابتداي روند توليد آب سنگين قرار مي‌گيرد و ميزان آب ورودي را نشان مي‌دهد)، گازدهي به برخي سانتريفيوژهاي IR1 و IR-6، افزايش سرعت توليد انواع سانتريفيوژها و قطعات بود. ساعاتي پس از اعلام رسمي واكنش‌هاي ايران، راي‌گيري در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي صورت گرفته و قطعنامه عليه ايران با 30 راي موافق، 2 راي مخالف (روسيه و چين) و 3 راي ممتنع (هند، ليبي و پاكستان) به تصويب رسيد. با تكميل اين زنجيره كنش و واكنش ميان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و ايران، واكنش‌ها به صدور قطعنامه و گام‌هاي ايران در پاسخ به آن آغاز شد.
رافائل گروسي خبر داد
قطع 27 دوربين برجامي
ادامه فعاليت 40 دوربين پادماني
ايران رافائل گروسي را به نگارش گزارش خلاف واقع و باب ميل رژيم اسراييل و شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را به صدور قطعنامه كاملا سياسي و نه فني متهم مي‌كند، در مقابل گروسي سفر خود به تل‌آويو و ديدار با نفتالي بنت، نخست‌وزير رژيم اسراييل را بي‌ارتباط به گزارش تدوين‌شده درباره عدم همكاري ايران با آژانس در حل‌وفصل اختلاف‌هاي پادماني دانسته و واكنش ايران به صدور قطعنامه را نامتناسب و داراي تاثير منفي بر مذاكرات وين براي احياي برجام مي‌خواند.
خبر قطع اتصال دوربين‌هاي فراپادماني آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه در تاسيسات هسته‌اي متفاوت ايران نصب شده بودند بمب خبري بود كه صدور قطعنامه را هم تحت‌الشعاع قرار داد و البته پرسش‌هاي بسياري هم طرح كرد. پرسش‌هايي از اين جنس كه اساسا براساس برجام چه تعداد دوربين فراپادماني در تاسيسات هسته‌اي ايران وصل بود؟ چه تعداد از اين دوربين‌ها با تصميم جديد تهران عملا كارايي خود را از دست خواهند داد؟ چه سرانجامي در انتظار فيلم‌هاي ضبط‌شده اين دوربين‌ها كه در اختيار ايران قرار دارد، است؟ تاثير قطع اين دوربين‌ها بر پيوستگي دانش آژانس از فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران چيست و البته مهم‌ترين پرسش اينكه شانس احياي برجام تا چه اندازه كاهش پيدا كرد؟
رافائل گروسي به بخش قابل توجهي از اين پرسش‌ها در يك نشست خبري پاسخ داد. او درباره تعداد دوربين‌هاي پادماني و فراپادماني نصب‌شده در تاسيسات هسته‌اي ايران گفت: «براساس واكنش ايران ۲۷ دوربين آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از تاسيسات هسته‌اي ايران حذف خواهد شد. حذف دوربين‌هاي آژانس از تاسيسات هسته‌اي ايران از روز چهارشنبه آغاز شده و حذف اين دوربين‌ها زمان مي‌برد و به امور لجستيكي مرتبط است، زيرا ما در نقاط مختلف دوربين داريم و اين دوربين‌ها در تهران، اصفهان و نطنز و خنداب است و حذف آنها زمان مي‌برد. ايران همچنان قصد دارد تجهيزات نظارت آنلاين را نيز حذف كند و فلومترها نيز قرار است حذف شود. حدود ۴۰ عدد دوربين آژانس در تاسيسات هسته‌اي ايران باقي خواهد ماند. دوربين‌هاي آژانس در مكان‌هايي قرار گرفته كه طبق توافقات جامع پادماني، آژانس بايد بازرسي‌هايي را انجام دهد. اين دوربين‌ها در مكان‌هاي مرتبط با توليد تجهيزات سانتريفيوژهاي هسته‌اي و هگزافلوريد اورانيوم و چنين مكان‌هايي نصب شده است.»
استدلال ايران در توضيح قطع اتصال دوربين‌ها حول اين محور است كه اين دوربين‌ها فراپادماني و جزو تعهدات برجامي ايران هستند و تهران تاكنون با حسن نيت اين دوربين‌ها را حفظ كرده بود كه در واكنش به گزارش گروسي و قطعنامه شوراي حكام به اين اقدام پايان داده است. رافائل گروسي نيز اين استدلال ايران درباره فراپادماني بودن اين تعهد را مي‌پذيرد اما در نشست خبري روز پنجشنبه از تبعات اين اقدام بر مذاكرات وين به منظور احياي برجام مي‌گويد: «اين مساله براي ادامه كار آژانس در ايران و تاييد صحت بيانيه ايران درباره برجام (در صورت به ثمر رسيدن تلاش‌ها براي احياي توافق هسته‌اي) چالش ايجاد مي‌كند. در اين شرايط شانس بازگرداندن نظارت مستمر بر فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران بسيار اندك است. من بسيار متاسفم كه قدرت ديد و دسترسي ما به تاسيسات هسته‌اي ايران كاهش يافته است. در صورتي كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نتواند ظرف سه الي چهار هفته آينده اطلاعات مورد نياز را (در ارتباط با فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران) در اختيار طرف‌هاي مذاكرات هسته‌اي قرار دهد و نظارت بر فعاليت‌هاي ايران احياي نشود، ضربه مرگباري به مذاكرات وين و احياي برجام وارد خواهد شد. شرايط فعلي در ارتباط با توافق هسته‌اي ايران همچنان متشنج است و ما به تلاش براي يافتن راه‌حل با طرف ايراني ادامه خواهيم داد. من از ايران دعوت مي‌كنم تا در بحث درباره آنچه مي‌توان براي جلوگيري از وخامت اوضاع فعلي انجام داد، شركت كند و اگر ايراني‌ها مي‌خواهند با من ديدار كنند، آماده‌ام براي گفت‌وگو درباره تحولات شرايط كنوني نزد آنها بروم.»
پس از سخنان رافائل گروسي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در گزارشي محرمانه كه به رويت خبرگزاري رويترز رسيده بود، اعلام كرد تصميم ايران براي حذف تجهيزات نظارتي، يك دستگاه اندازه‌گيري آنلاين غني‌سازي در نطنز و يك دستگاه جريان‌سنج در تاسيسات توليد آب سنگين را نيز در برمي‌گيرد و بازرس‌هاي اين سازمان فرآيند برداشتن دوربين‌ها و ساير تجهيزات نظارتي آژانس، مطابق با تصميم ايران را آغاز كرده‌اند. در گزارش آژانس اتمي آمده است: «روز ۹ جولاي ۲۰۲۲، بازرس‌هاي آژانس، برداشتن دوربين‌هاي نظارتي خود از مركز تحقيقاتي تهران و دو كارگاه ساخت قطعات سانتريفيوژ در اصفهان را آغاز كردند. دوربين‌ها و داده‌هاي جمع‌آوري‌شده توسط آنها در اماكن مورد نظر در انبارهاي مهر و موم‌شده توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار داده شده‌اند.»
تاكيد امريكايي‌ها بر در دسترس بودن
توافق احياي برجام
رابرت مالي، نماينده ويژه دولت امريكا در امور ايران ساعاتي پس از تصويب قطعنامه عليه ايران در شوراي حكام به چالش به وجود آمده ميان ايران و آژانس و تاثير آن بر روند مذاكرات وين واكنش نشان داده و در صفحه مجازي خود در توييتر با تكرار برخي ادعاها عليه ايران نوشت: «شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اين پيام روشن را به ايران ارسال كرد كه بايد به تعهدات پادماني خود در ان‌پي‌تي پايبند باشد. اين مساله سياسي نيست: به محض اينكه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از اطلاعات فني مورد نيازش برخوردار باشد، شورا نيازي براي اقدامات بيشتر در خصوص اين موضوعات نخواهد ديد. شورا درباره تعهدات پادماني ايران كه جدا از برجام هستند، اظهارنظر كرد. ما آماده بازگشت دوجانبه به پايبندي كامل [به توافق] هستيم. ايران فقط لازم است تصميم بگيرد مطالبات فرعي خود را كنار بگذارد و با توافقي كه از ماه مارس در دسترس بوده موافقت كند. ايران راهي براي خروج از بحران هسته‌اي كه ايجاد كرده در پيش رو دارد: همكاري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي حل‌وفصل مسائل باقيمانده پادماني و بازگشت به برجام؛ رفع كردن نگراني‌هاي فوري بين‌المللي در زمينه منع اشاعه هسته‌اي و رسيدن به رفع تحريم‌ها از سوي امريكا. انتخاب با آنهاست.»
آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه امريكا نيز در واكنش به صدور قطعنامه عليه ايران در شوراي حكام آژانس و گام‌هاي واكنشي ايران ادعا كرد كه اين قطعنامه مربوط به اختلاف‌هاي پادماني ميان دو طرف است و ارتباطي به برجام ندارد. بلينكن با تكرار برخي ادعاها افزود: «اين قطعنامه، در كانون وظايف آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و تعهدات ايران ذيل معاهده منع اشاعه قرار دارند نه [در كانون] برنامه جامع اقدام مشترك (برجام). ايالات متحده كماكان خودش را به بازگشت دوجانبه به اجراي برجام متعهد مي‌داند. ما آماده‌ايم توافق را بر مبناي تفاهمات به دست‌آمده با متحدان اروپايي‌مان در وين طي ماه‌هاي گذشته به خاتمه برسانيم. چنين توافقي از ماه مارس در دسترس بوده، اما ما تنها زماني مي‌توانيم مذاكرات را به خاتمه رسانده و آن را اجرايي كنيم كه ايران خواسته‌هاي اضافي خودش را كه نسبت به برجام فرعي هستند كنار بگذارد.»
وزير امور خارجه امريكا در واكنش به اقدام ايران ادعا كرد: «متاسفانه، پاسخ اوليه ايران به اقدام شورا، رسيدگي به مساله عدم همكاري و عدم شفافيت كه باعث گزارش منفي دبير كل آژانس و نگراني در شوراي حكام شده بود، نبوده است، بلكه ايران تهديد كرده تنش‌هاي هسته‌اي را افزايش داده و شفافيت را بيش از اين كاهش خواهد داد. چنين اقداماتي مضر خواهد بود و تلاش‌هاي ما براي بازگشت به اجراي كامل برجام را پيچيده‌تر خواهد كرد. تنها نتيجه چنين مسيري تشديد بحران هسته‌اي و انزواي اقتصادي و سياسي بيشتر ايران خواهد بود. ما كماكان اصرار بر ايران براي انتخاب ديپلماسي و تنش‌زدايي را ادامه مي‌دهيم.»
تروييكاي اروپايي: ايران شرايط را پيچيده‌تر كرد
بامداد جمعه، دولت‌هاي سه كشور اروپايي نيز دست به كار شده و از اقدام ايران در واكنش به قطعنامه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي انتقاد كردند. اين بيانيه در حالي از سوي تروييكاي اروپايي منتشر شد كه از زمان خروج دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده از برجام در سال 2018 تاكنون، بانك‌ها و كمپاني‌هاي اروپايي به بهانه ترس از تنبيه ناشي از ناديده گرفتن تحريم‌هاي يكجانبه امريكا، عطاي كار با ايران را به لقاي آن بخشيدند. در بيانيه تروييكاي اروپايي آمده است: «ما از آوريل ۲۰۲۱ به همراه ساير طرف‌هاي برجام و ايالات متحده امريكا با حسن نيت، به صورت فشرده با ايران براي احياي برجام مذاكره كرده‌ايم. از مارس ۲۰۲۲ توافقي عملي كه ايران را به پايبندي به تعهداتش در برجام و ايالات متحده را به توافق برمي‌گرداند روي ميز قرار گرفته است. ما از اينكه ايران از اين فرصت ديپلماتيك براي به سرانجام رساندن توافق بهره نگرفته متاسفيم. ما از ايران مي‌خواهيم الان اين كار را انجام بدهد. ما آماده‌ايم توافق را به نتيجه برسانيم. به‌رغم اين (آمادگي اروپايي‌ها براي به سرانجام رساندن توافق وين) ايران اكنون اقدام به نصب تعداد بيشتري سانتريفيوژ پيشرفته كرده و تصميم خود مبني بر اتمام تمامي اقدامات شفافيت‌ساز مرتبط با برجام را به اطلاع آژانس بين‌المللي انرژي اتمي رسانده است. اين، توانايي آژانس اتمي را براي بازگرداندن پيوستگي دانش خود در خصوص بخش‌هاي كليدي برنامه هسته‌اي ايران، از جمله در خصوص توليد سانتريفيوژ به خطر مي‌اندازد. ما اين اقدامات را و اينكه ايران نگراني‌هاي شوراي حكام آژانس را (كه در قطعنامه‌اي با تاييد اكثريت قاطع مطرح شد) با كاهش بيشتر همكاري‌هايش با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پاسخ مي‌دهد، محكوم مي‌كنيم. اين اقدامات تنها وضعيت را بدتر مي‌كنند و تلاش‌هاي ما براي بازگشت به اجراي كامل برجام را پيچيده مي‌كند. چنين اقداماتي علاوه بر اين بر ترديدها درباره تعهد ايران به دستيابي به نتايج موفقيت‌آميز [در مذاكرات] هم مي‌افزايند. ما از ايران مي‌خواهيم اجراي پروتكل الحاقي و تمامي تدابير نظارتي و راستي‌آزمايي مرتبط با برجام را از سر بگيرد، به تنش‌زايي هسته‌اي پايان دهد و فورا توافقي را كه براي احياي برجام روي ميز است به نتيجه برساند.»
به گزارش «اعتماد»، اين بيانيه در حالي ايران را به پيچيده كردن روند احياي برجام متهم كرده كه اقدام‌هاي ايران از جمله قطع دوربين‌هاي فراپادماني در واكنش به قطعنامه تنظيم شده توسط سه كشور اروپايي بوده است. قطعنامه‌اي كه غربي‌ها متن آن را ملايم مي‌دانند و واكنش ايران را نامتناسب به لحن اين قطعنامه. با اين وجود صدور قطعنامه در شوراي حكام عليه ايران آن‌هم در شرايطي كه تهران بيشترين ميزان نظارت بر برنامه هسته‌اي خود را در چند سال اخير داشته و اين امكان را به‌رغم عدم پايبندي ساير اعضاي برجام به تعهدات‌شان حفظ هم كرده بود، اين نگاه را در طرف ايراني تقويت كرده كه غربي‌ها در حال اهرم فشارسازي از پرونده اختلاف پادماني ايران با آژانس هستند تا تهران از مطالبه‌هاي خود در مذاكرات وين عقب‌نشيني كند.
آيا ايران كم‌هزينه‌ترين واكنش را انتخاب كرد؟
به گزارش «اعتماد»، در سه روز گذشته از صدور قطعنامه عليه تهران در شوراي حكام و آغاز عملياتي شدن واكنش‌هاي تهران، واكنش‌ها به اين جدال تازه به خصوص در سطح ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي متفاوت بوده است. در فضاي مجازي در ميان كاربران ايراني عده‌اي واكنش ايران را متناسب و برخي آن را به روشن كردن كبريتي در انبار باروت تشبيه كرده‌اند. طرفداران واكنش ايران به خصوص در بخش قطع دوربين‌هاي فراپادماني معتقدند كه ايران شفاف‌سازي لازم را در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي خود در گذشته و حال داشته و بايد با آنچه بازي سياسي رافائل گروسي براساس نسخه اسراييل مي‌خوانند مقابله كند. اما در آن‌سوي ميدان منتقدان واكنش ايران يا آن را متناسب با متن و لحن قطعنامه نمي‌دانند يا معتقدند كه تهران بايد در مقابل تلاش طرف مقابل براي انداختن تقصير پيچيده‌تر شدن روند احياي برجام تدبير بيشتري از خود نشان مي‌داد.
سخنان رافائل گروسي درباره تاثير قطع اتصال 27 دوربين در حوزه فراپادماني بر روند احياي برجام تا حدودي با شرايط ميداني هم تطبيق دارد. مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه از منظر ايران اين هياهو نتيجه گزارش اخير او به آژانس است در پاسخ به پرسش خبرنگاران در وين گفت: «اقدام ايران به معناي آن است كه يك پنجره فرصت سه تا چهار هفته‌اي براي بازگرداندن بخشي از نظارت‌هايي كه حذف مي‌شوند وجود خواهد داشت و در غير اين صورت، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي توانايي خودش را براي مطلع شدن از مهم‌ترين فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران از دست خواهد داد. اگر برجام احيا شود، آن زمان آژانس امكان ارايه خدمات در زمينه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران به طرف‌هاي امضاكننده را ندارد و نمي‌تواند به آنها بگويد كه ايران در چه نقطه‌اي قرار دارد.» به گزارش «اعتماد»، هرچند كه در لزوم واكنش نشان دادن تهران به گزارش گروسي و قطعنامه شوراي حكام هيچ شكي وجود ندارد اما سوال اساسي كه محور برخي انتقادهاي داخلي از نوع تصميم تهران هم شده اين است كه آيا هزينه‌هاي اين تصميم بيشتر متوجه تهران نخواهد بود؟ آيا تهران در واكنش به گزارش گروسي و قطعنامه نمي‌توانست از گزينه‌هاي ديگري استفاده كند؟ براي پاسخ به اين پرسش بايد به كاربرد دوربين‌هاي فراپادماني در مسير احياي برجام و پس از آن گزارش آژانس در تاييد صلح‌آميز بودن فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران و صدور گواهي نتيجه‌گيري گسترده‌تر در سال هشتم اجراي برجام يا زودتر از آن (هر زمان كه اين امر بر آژانس مسجل شود) توجه داشت. در حال حاضر مذاكرات ميان ايران و ايالات متحده به شكل غيرمستقيم با وساطت اتحاديه اروپا ادامه دارد و طرف ايراني مي‌گويد كه ابتكارهاي جديدي را هم به طرف امريكايي ارايه كرده است. هرچند كه روند مذاكرات بسيار كند و حل اختلاف‌هاي باقيمانده به تصميم سياسي تهران و واشنگتن بستگي دارد اما هنوز ناظران اين روند از رسيدن به توافق براي احياي برجام نااميد نشده‌اند. در شرايطي كه ايران و امريكا در نهايت تصميم سياسي مقتضي را گرفته و در مسير احياي برجام قرار بگيرند، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نقش كليدي را در نظارت و تاييد بازگشت ايران به اجراي تعهدات هسته‌اي برعهده خواهد داشت. در اين نقطه است كه آژانس بايد بتواند با استفاده از داده‌هاي دوربين‌هاي فعال در تاسيسات هسته‌اي ايران كميت و كيفيت فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران مانند سطح غني‌سازي يا ميزان انباشت مواد غني‌شده را تعيين و گزارش كند تا مشخص شود كه ايران براي رسيدن به كف تعهدات برجامي به چه مدت زمان نياز دارد. كلسي داونپارت از كارشناسان حوزه خلع سلاح در اين باره در حساب توييتري خود نوشت: «تعبيري كه گروسي براي وضعيت به وجود آمده به كار برد و آن را ضربه مهلك به روند احياي برجام خواند، درست است، چرا كه اگر آژانس تداوم دانش درباره برنامه هسته‌اي ايران را از دست بدهد، نمي‌تواند روند نظارت بر اجراي برجام از سوي ايران را تاييد كند. برهمين اساس مديركل از باقي ماندن فرصت سه تا چهار هفته‌اي براي اتصال دوباره دوربين‌ها سخن گفته است. از سوي ديگر، حذف اين دوربين‌ها اين گمانه را تقويت مي‌كند كه ايران در حال مخفي كردن مواد هسته‌اي است. چه اين ادعا و گمانه درست باشد و چه نباشد اين مساله مي‌تواند در واشنگتن سر و صدا به پا كرده و روند احياي برجام را سخت كند.» در چنين شرايطي به نظر مي‌رسد كه از ميان واكنش‌هاي ايران، قطع اتصال دوربين‌هاي فراپادماني عملا يك ضرب‌الاجل زماني براي به نتيجه رسيدن مذاكرات وين مشخص كرده كه به گفته گروسي 3 تا 4 هفته ديگر خواهد بود. اين در حالي است كه اگر نظارت‌های آژانس به قوت خود باقی مانده بود، فرصت پیش رو برای ادامه مذاکرات وین منوط به عوامل دیگر از جمله میزان انعطاف سایر طرف‌ها در خصوص آنچه کاهش زمان گریز هسته‌ای ایران و بقای منافع عدم اشاعه‌ای آن بود.
اكنون پرسش اين است كه آيا ايران با اين اقدام قصد اهرم‌سازي و فشار بر واشنگتن براي پذيرش مطالبه‌هاي تهران و حصول توافق در يك ماه آتي را داشته يا با علم به تبعات اين گام، تمايلي براي احياي برجام ندارد و توافق را غيرممكن مي‌داند. از سوي ديگر در شرايطي كه مذاكرات براي احياي برجام ادامه پيدا كند عدم دسترسي آژانس به اطلاعات اين دوربين‌ها و به اصطلاح كور شدن چشم نظارت فراپادماني اين نهاد مي‌تواند دست طرف مقابل را براي امتيازخواهي بيشتر از تهران باز كند. در حال حاضر براساس آنچه در چندماه اخير به رسانه‌ها درز پيدا كرده متن توافق 27 صفحه‌اي احياي برجام آماده و منتظر حل‌وفصل آخرين اختلاف‌ها ميان تهران و واشنگتن است كه اتفاقا اختلاف‌هاي باقيمانده در حوزه فني نيستند و به گواه منابع ايراني، دو طرف درباره نحوه اجراي تعهدات برجامي از سوي ايران به توافق نهايي دست پيدا كرده‌اند. در شرايطي كه مذاكرات ادامه پيدا كرده و اتصال دوربين‌هاي فراپادماني هم وصل نشود، طرف غربي مي‌تواند با ادعاي نداشتن دسترسي و عدم اطلاع از چند و چون توسعه برنامه هسته‌اي ايران خواهان باز شدن مجدد بندهاي مربوط به اجراي تعهدات ايران شود و مطالبه اعمال تغييرات در مفاد بخش هسته‌اي نظير زمان‌بندي‌هاي قبل از روز اجرا يا جزيياتي از اين دست را مطرح كند. در چنين شرايطي خطر باز شدن دوباره پرانتزهاي بسته‌شده در بخش ترتيبات اجرايي كم نيست و البته ابتدايي‌ترين هزينه اين مساله، تطويل بيشتر مذاكرات خواهد بود. تهران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هنوز از فضاي متشنج موجود فاصله نگرفته‌اند اما برخي كارشناسان معتقدند كه در صورت احياي برجام در بازه زماني كوتاه‌مدت و فاصله گرفتن دو طرف از فضاي ملتهب كنوني، امكان كاستن از هزينه‌هاي تنش به وجود آمده ميان ايران و آژانس وجود دارد.
يك ديپلمات ارشد ايراني در اين باره به «اعتماد» مي‌گويد: يك واكنش زماني مي‌تواند درست باشد كه در ظرف زماني و مكاني درست صورت بگيرد. ابتدا به ساكن بايد به اين سوال پاسخ بدهيم كه آيا در چند هفته اخير هشدارها درباره صدور قطعنامه در شوراي حكام را جدي گرفتيم يا آن را با ساده‌لوحي هياهوسازي خوانديم؟ نكته‌اي كه نبايد فراموش كنيم، اين است كه حافظه تاريخي جامعه جهاني امروز را مي‌بيند و به ياد نمي‌آورد كه مسبب اصلي اين وضعيت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكاست كه با خروج از برجام همه را گرفتار اين مخمصه كرد و اين تهران بود كه تا به امروز حداقل اين توافق را در اغما زنده نگه داشته است. ما نبايد كاري بكنيم كه طرف مقابل در جنگ روايت‌ها پيروز شده و با غالب كردن روايت خود، ايران و واكنش ايران را عامل شكست مذاكرات معرفي كند. ما بايد ابتكار عمل در حوزه فرصت‌سازي براي ديپلماسي و مديريت تنش را در دست بگيريم نه اينكه در زمين طرف مقابل بازي كرده و پرچم تشديد تنش را بالا ببريم.
يك ديپلمات ارشد ايراني در اين باره به «اعتماد» مي‌گويد: يك واكنش زماني مي‌تواند درست باشد كه در ظرف زماني و مكاني درست صورت بگيرد. ابتدا به ساكن بايد به اين سوال پاسخ بدهيم كه آيا در چند هفته اخير هشدارها درباره صدور قطعنامه در شوراي حكام را جدي گرفتيم يا آن را با ساده‌لوحي هياهوسازي خوانديم؟ نكته‌اي كه نبايد فراموش كنيم، اين است كه حافظه تاريخي جامعه جهاني امروز را مي‌بيند و به ياد نمي‌آورد كه مسبب اصلي اين وضعيت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكاست كه با خروج از برجام همه را گرفتار اين مخمصه كرد و اين تهران بود كه تا به امروز حداقل اين توافق را در اغما زنده نگه داشته است.